श.. शेअर बाजाराचा : पुन्हा पुन्हा ‘केवायसी’ नको!

देशाची लोकसंख्या सुमारे १२२ कोटी, त्यात ८९ कोटी मोबाईल फोन , ३१ कोटी लोकांची बचत खाती,  दोन कोटी डिमॅट खातेदार वगरे मेंदूला झिणझिण्या आणणारी आकडेवारी आपण अनेक वेळा ऐकत असतो. वेगवेगळय़ा बँकेत बचत खाती उघडायची असतील तर प्रत्येक ठिकाणी ‘केवायसी’ (नो युवर कस्टमर) कागदपत्रे द्यावी लागतात. शेअर बाजारात मात्र तसे नाही. आपण कितीही ब्रोकरकडे ट्रेडिंग खाती उघडली, कितीही डीपींकडे डिमॅट खाती उघडली तरी केवळ सुरुवातीला जिथे ट्रेडिंग किंवा डिमॅट खाते उघडले असेल तिथे दिलेली केवायसी कागदपत्रे पुढील ठिकाणी आपसूक वापरली जातात. त्यामुळे परत परत ती गुंतवणूकदाराने देण्याची गरज नसते.
ही सोय झाली आहे एक जानेवारी २०१२ पासून.  एकत्रितपणे हा सर्व गुंतवणूकदारांचा केवायसी तपशील साठवून त्याचे जतन करणारी संस्था म्हणजे केआरए- KRA म्हणजेच   KYC Registration Agency. . उदाहरणार्थ अशापकी एक म्हणजे CVL अर्थात सीडीएसएल व्हेंचर्स लिमिटेड. १,००,०५,७३७ गुंतवणूकदारांचा KYC तपशील सांभाळणाऱ्या या संस्थेच्या बेलापूर कार्यलयाला नुकतीच दिलेली भेट चक्रावून सोडणारी होती. हा सर्व डोलारा समर्थपणे सांभाळणाऱ्या मंडळींचे कौतुक वाटल्यावाचून रहात नाही. प्रति दिनी सुमारे ७,००० कागदपत्रे  नोंदणीसाठी सीव्हीएलकडे येत असतात. त्याची तत्परतेने पुढील व्यवस्था करण्यासाठी इथे १५५ कर्मचारी दोन शिफ्टमध्ये काम करीत असतात. ग्राहकाकडून आलेली केवायसी कागदपत्रे स्कॅन करून डीपी किंवा शेअर ब्रोकर नंतर सीव्हीएलकडे पाठवतो. ती प्राप्त होताच सीव्हीएलची मंडळी त्यातील तपशील पडताळून पाहतात आणि संबंधित ग्राहकाचा पॅन क्रमांक हाच त्याचा नोंदणी क्रमांक असे मानून संगणकात त्याची नोंद होते. ग्राहकाला ही नोंद झालेली पाहायची असेल तर त्याने  http://www.cvlindia.com  या वेबसाइटवर जाऊन आपल पॅन क्रमांक टाकला की  verified by CVLKRA  असा संदेश दिसतो. मुख्य अधिकारी संजीव काटे आणि त्यांचे  सहकारी संतोष पाटील व राकेश भोवर यांच्याकडून ही सर्व प्रणाली कशा प्रकारे काम करते हे समजून घेणे हा एक सुखद अनुभव होता.