रेल्वेतील संभाव्य‘पीपीपी’चा लाभार्थी

मूल्यांकन: कंपनीच्या समभागाच्या किंमतीचे २०१४ च्या उत्सर्जनशी प्रमाण १२.०५, २०१५ च्या उत्सर्जनशी प्रमाण ९.८७ पट आहे. एका वर्षांनंतर, २०१६ च्या दुसऱ्या तिमाही निकालानंतरचे ४५६ चे लक्ष्य निर्धारित करून  खरेदीची शिफारस.
ल्ल कृष्ण कुमार (के. के.) बिर्ला यांनी १९३९ मध्ये स्थापना केलेल्या टेक्समॅको रेल ही कंपनी सध्या सरोष पोतदार यांच्या अॅडव्हांटा समुहाचा एक भाग आहे. झुवारी अॅग्रो केमिकल्स, गोविंद शुगर्स, टेक्समॅको इन्फ्रास्ट्रक्चर या अॅडव्हांटा समुहातील अन्य कंपन्या आहेत. भारतात औद्योगिकीकरणाला सुरवात होत असताना सिमेंट, पोलाद, ऊर्जा निर्मितीसारख्या अवजड उद्योगांसाठी यंत्र सामुग्रीसाठी सुटे भाग तयार करण्याच्या उद्देशाने या कंपनीची स्थापना एक अभियांत्रिकी कंपनी म्हणून केली. के. के. बिर्ला यांच्या पश्चात या औद्योगिक साम्राज्याची वाटणी त्यांच्या चार मुलींमध्ये झाली. त्यांच्या औद्योगिक साम्राज्याचा जो हिस्सा द्वितीय कन्या ज्योती पोतदार यांच्या वाटय़ाला आला त्या कंपन्या अॅडव्हांटा समुहाचा भाग म्हणून ओळखल्या जातात.
या कंपनीने आपला व्यवसाय दोन गटात विभागाला आहे. कंपनीचे अवजड उद्योग औद्योगिक संकूल कोलकता शहराच्या जवळपास अगरपारा, तर फाउंड्री संकूल कोलकत्याजवळ सोदेपूर येथे आहे. कंपनीने अमेरिका इंग्लंड, जर्मनी, जपान, ऑस्ट्रीया, ऑस्ट्रेलिया येथील कंपन्यांबरोबर तांत्रिक सहकार्याचे करार केले आहेत. कंपनी भारतीय रेल्वेसाठी माल वाहतूक करणाऱ्या डब्यांचे उत्पादन करते. वेगवेगळ्या माल वाहतुकीसाठी वेगवेगळ्या प्रकारचे मालवाहक डबे वापरले जातात. कोळश्यासारख्या खनिज वाहतुकीसाठी छत विहरित डबे तर धान्य वाहतुकीसाठी छत असलेले, कंटेनर वाहतुकीसाठी कंटेनर चारही बाजू व छत नसलेले तर आयात केलेले कच्चे तेल शुद्धीकरणासाठी व तयार झालेले इंधन वहनासाठी तेलाच्या वाघिणी वापरल्या जातात. या सर्व प्रकारच्या मालवाहक डब्याचे उत्पादन टेक्समॅको रेल करते. या व्यतिरिक्त कंपनी विशेष प्रकारची वाहतूक करणारे मालवाहक डबे तयार करते. उदाहरण देऊनच सांगायचे तर – मारुतीच्या गुरगाव येथील कारखान्यातून डबल डेकर पध्दतीने मोटारी गुजरात राज्यातील आणंद येथे आणून रस्त्याच्या मार्गाने मुंबई अथवा विक्रीच्या ठिकाणी पोहचविल्या जातात. या वाहतुकीसाठी लागणारे मालवाहक डबे ही कंपनी तयार करते. कंपनीच्या फाउंड्रीची वार्षकि क्षमता ३ लाख टन आहे.
टेक्समॅको रेलने कािलदी रेल या कंपनीच्या समभागांचे अधिग्रहण केले आहे. यामुळे रेल्वे मालवाहतूक संबंधित सर्व कामे करणारी कंपनी असा लौकिक प्राप्त झाला आहे. कािलदी रेल ही कंपनी रेल्वे रूळ टाकणे, (रेल्वे सायिडग) विद्युतीकरण, अन्य रेल्वे संबंधित स्थापत्य अभियांत्रिकी कामे करणारी, सिग्नल यंत्रणा उभारण्याची कामे करणारी कंपनी आहे.
रेल्वेने वाहतूक करणे हे स्वस्तातले असूनही माल वाहतुकीतील रेल्वेचा २००५ मधील प्रति टन/प्रति किमी हिस्सा ३९ टक्के होता. वेळेवर मालडबे उपलब्ध न होणे, वाहतुकीतील अडथळ्यांमुळे मालगाडय़ा सायिडगला पडणे या कारणांनी मालवाहतूकदारांची पसंती माल रस्ते मार्गाने पाठवण्याला राहिल्यामुळे २०१३ मध्ये रेल्वेचा मालवाहतुकीतील हिस्सा घसरून ३१ टक्क्यांवर आला आहे. यावर उपाय म्हणून केवळ माल वाहतूकीसाठी असलेले रेल्वेमार्ग टाकणे (मुंबई – दिल्ली मालवाहतूक करणारे रूळ) मुख्य रेल्वे मार्गाला जोडणारे फिडर रूट टाकणे (जयगड बंदर-कोकण रेल्वे-मध्य रेल्वेसारख्या मुख्य रेल्वे मार्गाना जोडणे) मालवाहतुकीच्या शेवटच्या टप्प्यापर्यंत रेल्वे नेणे (टाटा मोटर्सचा पुणे येथील कारखाना ते जवाहरलाल नेहरू बंदर) इत्यादी प्रकल्प रेल्वेने खाजगी भागीदारीत प्रास्तावित केले आहेत.  रेल्वेच्या ‘पीपीपी’चा लाभार्थी असलेल्या या कंपनीची शिफारस एका वर्षांनंतर १११ चे लक्ष्य निर्धारित करून आम्ही शिफारस करीत आहोत.
 विवेक शर्मा, v.sharma@icicisecurities.com
(हे आयसीआयसीआय सिक्युरिटीज या दलाल पेढीत
भांडवली वस्तू या कंपन्यांचे विश्लेषक आहेत.)