डॉक्टर तुम्हीसुद्धा..

प्रश्न: मी एक राज्य शासकीय कर्मचारी असून माझे वित्तीय वर्ष २०१४-१५ चे वेतन खालील प्रमाणे : बेसिक १,१८,६०० रुपये, महागाई भत्ता १,५४,६८६ रुपये, घर भाडे भत्ता ३०,४४० रुपये, प्रवासी भत्ता ४,६०० रुपये आणि इतर भत्ते ३६,४८० रुपये इतके आहे. मी दरमहा ६,००० रुपये घरभाडे देतो. मला घर भाडे भत्त्याची किती वजावट मिळेल? यासाठी मला काय पुरावा प्राप्तिकर खात्याला सादर करावा लागतो?
– एक वाचक
उत्तर: जर आपण इतर तरतुदींची पूर्तता केली असेल जसे स्वतच्या घरात राहात असाल किंवा घर भाडे दिले नसेल तर या तरतुदीनुसार वजावट मिळू शकत नाही. घर भाडे भत्त्याची वजावट ही खालील प्रमाणे मिळते :
 १. प्रत्यक्ष मिळालेला घरभाडे भत्ता ३०,४४० रुपये
 २. वेतनाच्या १० टक्क्य़ांपेक्षा जास्त भरलेले घरभाडे (भरलेले भाडे ७२,००० रुपये वजा २७,३२९ रुपये*) ४४,६७१ रुपये
* वेतन बेसिक १,१८,६०० रुपये अधिक महागाई भत्ता १,५४,६८६ रुपये एकूण २,७३,२८६च्या १०%
३. वेतनाच्या ४०% १,०९,३१४ रुपये (किंवा वेतनाच्या ५०% १,३६,६४३ रुपये)
या तीन रकमांपकी जी रक्कम कमी असेल ती वजावट मिळेल. म्हणजेच ३०,४४० रुपये इतकी वजावट मिळू शकेल.
या तरतुदीसाठी वेतन म्हणजे बेसिक वेतन, महागाई भत्ता (जर वेतनकरारा प्रमाणे असेल तर) यात इतर भत्त्यांचा समावेश होत नाही. जर का भाड्याने घेतलेले घर महानगरामध्ये (मुंबई, दिल्ली, कोलकाता किंवा चेन्नई मध्ये) असेल तर वेतनाच्या ५०% आणि जर घर इतर शहरात असेल तर वेतनाच्या ४०% रक्कम या तरतुदीत विचारात घेतल्या जातात. घरभाडे भत्त्याची वजावट घेण्यासाठी घरमालकाने सही केलेल्या घरभाडे पावत्या (ज्यात घराचा पत्ता, घरमालकाचा पत्ता, घर भाडे इत्यादींचा समावेश असेल) आपल्या कार्यालयाला सादर केल्या पाहिजेत. या पावत्या प्राप्तीकर खात्याला विवरणपत्रासोबत जोडण्याची आवश्यकता नाही.

प्रश्न: मी एक डॉक्टर आहे. माझा एका तालुक्याच्या ठिकाणी दवाखाना आहे. मला प्राप्तिकर कायद्यातील कोणत्या तरतुदी लागू होतात या संबंधी माहिती द्यावी?
– एक वाचक
उत्तर: ज्या डॉक्टरांची उलाढाल मागील तीन वर्षांपकी कोणत्याही एका वर्षांत १,५०,००० रुपयांपेक्षा जास्त असेल तर त्यांना लेखे ठेवणे गरजेचे आहे. जर नवीन व्यवसाय असेल तर या वर्षीची उलाढाल वरील रकमेपेक्षा जास्त होणार असेल तर लेखे ठेवणे गरजेचे आहे. या मध्ये कॅश बुक, जर्नल (जर व्यापारी पद्धतीने लेखे असतील तर), लेजर, बिलाच्या किंवा रिसिटच्या कार्बन कॉपी, खर्चाच्या मूळ पावत्या आणि बिले, औषधांच्या मालाचे रजिस्टर यांचा समावेश आहे. या शिवाय फॉर्म 3उ प्रमाणे माहिती ठेवणे गरजेचे आहे. यात दिनांक, अनुक्रमांक, रोग्याचे नाव, रुग्णाला दिलेली सेवा (सल्ला, शस्त्रक्रिया, इंजेक्शन इत्यादी), मिळालेली फी आणि फी मिळाल्याची तारीख ही माहिती ठेवावी लागते. हे लेखे आणि माहिती आपल्याला सहा वर्षांपर्यंत जपून ठेवावी लागते. हे लेखे जर ठेवले नाही तर त्याला २५,००० रुपयांचा दंड भरावा लागेल. जर आपल्या व्यवसायाची वार्षकि उलाढाल २५ लाख रुपयांपेक्षा जास्त असेल तर या लेखांचे सनदी लेखाकाराकडून (चार्टर्ड अकाऊंटंट- सीए) परीक्षण करणे बंधनकारक आहे. ज्या डॉक्टरांची वार्षकि उलाढाल ही २५ लाख रुपयांपेक्षा जास्त आहे अशांना त्याच्या पुढील वर्षांमध्ये उद्गम कराच्या (टीडीएस) तरतुदी लागू होतात. उदा. त्यांना १,८०,००० रुपयांच्या वर जर वार्षकि भाडे (दवाखान्याचे) देय असेल तर त्यावर १०% उद्गम कर कापून तो महिना संपल्यानंतर सात दिवसांच्या आत भरावा लागतो. हा उद्गम कर कंत्राटदरांना जर पसे दिले तर १ टक्का किंवा दोन टक्के, व्यासायिक किंवा तांत्रिक व्यक्तींना १०% इत्यादी. या उद्गम कराचे विवरण पत्र (ळऊर फएळवफठ) त्रमासिक भरणे बंधनकारक आहे. जर का उद्गम कर वेळेवर भरला नाही किंवा उद्गम कराचे विवरण पत्र वेळेवर भरले नाही तर व्याज आणि दंड भरावा लागतो. डॉक्टरांना सुद्धा प्राप्तीकर कायद्याच्या अनेक तरतुदी लागू होतात. त्यामुळे त्यांना सुद्धा या तरतुदींची माहिती असणे गरजेचे आहे.