वैदिक दिनदर्शिकेनुसार वैशाख महिन्यातील कृष्ण पक्षातील चतुर्थी तिथी संकष्टी चतुर्थी म्हणून ओळखली जाते. प्रत्येक महिन्यात दोन चतुर्थी असतात, कृष्ण पक्षातील पहिली चतुर्थी ज्याला संकष्टी गणेश चतुर्थी म्हणतात आणि शुक्ल पक्षातील दुसरी चतुर्थी जी विनायकी गणेश चतुर्थी म्हणून ओळखली जाते. या वेळी संकष्टी गणेश चतुर्थी मंगळवार, १९ एप्रिल रोजी येत आहे. मंगळवारी येते म्हणून याला अंगारकी गणेश चतुर्थी असेही म्हणतात. गणपतीसाठी संकष्टी चतुर्थी व्रत पाळले जाते. या दिवशी श्रीगणेशाची पूजा केल्याने सर्व संकटे दूर होतात असे मानले जाते. यासोबतच घरात सुख-शांती नांदते. जाणून घ्या पूजेची पद्धत, महत्त्व, कथा आणि सर्व आवश्यक माहिती…
संकष्टी श्री गणेश चतुर्थीचा शुभ मुहूर्त
चतुर्थी तिथीची सुरुवात – १९ एप्रिल, मंगळवार – संध्याकाळी ०४:39
चतुर्थी तिथीची समाप्ती – २० एप्रिल दुपारी ०१.५३ पर्यंत
चंद्रोदयाची वेळ- रात्री ०९.५०
अभिजीत मुहूर्त: सकाळी ११.५४ ते दुपारी १२.४६ पर्यंत.
संकष्टी चतुर्थी व्रताचे महत्त्व: संकष्टी चतुर्थीचे व्रत केल्याने गणपती प्रसन्न होतो, असे मानले जाते. त्याचबरोबर प्रत्येक शुभ आणि धार्मिक पूजेपूर्वी गणेशजींचे स्मरण केले जाते. तसेच शुभ कार्यासाठी गणेशाचे स्मरण केले जाते. असे मानले जाते की ज्या लोकांच्या घरात शुभ कार्य होत नाही किंवा ज्यांच्या मुलांचे लग्न होऊ शकत नाही. त्यांनी संकष्टी चतुर्थीचे व्रत करून गणेशाला प्रसन्न करावे. श्रीगणेश हा शुभाचा कारक मानला जातो. म्हणूनच असे म्हणतात की त्याचे व्रत केल्याने कुटुंबात शुभफळ निर्माण होतात. तसंच ज्या लोकांचा व्यवसाय चांगला चालत नाही, त्यांनी देखील या दिवशी उपवास करून गणेशाला चार बेसनाचे लाडू अर्पण करावेत. असे केल्याने व्यवसाय वाढू लागेल.
संकष्टी चतुर्थी पूजा पद्धत:
या दिवशी लोक व्रत ठेवतात आणि गणपतीला प्रसन्न करतात आणि इच्छित फळाची कामना करतात. या दिवशी पूजा करण्यापूर्वी, सूर्योदयापूर्वी सकाळी लवकर उठले पाहिजे. व्रत पाळणाऱ्या लोकांनी या दिवशी लाल रंगाचे कपडे परिधान करावेत, हे खूप शुभ मानले जाते आणि असे केल्याने व्रत सफल होते असेही सांगितले जाते. यानंतर व्यक्तीने गणपतीची पूजा करताना आपले तोंड पूर्व किंवा उत्तर दिशेकडे ठेवावे. गणपतीची मूर्ती फुलांनी सजवा. पूजेमध्ये तीळ, गूळ, लाडू, फुले आणि तांब्याच्या कलशात पाणी, उदबत्ती, चंदन, केळी किंवा नारळ प्रसाद म्हणून ठेवावे. गणपतीला रोळी अर्पण करा, फुले व पाणी अर्पण करा आणि तिळाचे लाडू, बेसन मोदक अर्पण करा. गणेशजींना डू गवतही अर्पण करा. गणपतीसमोर धूप-दीप लावून खालील मंत्राचा जप करा.
1- गजाननं भूत गणादि सेवितं, कपित्थ जम्बू फल चारू भक्षणम्।
उमासुतं शोक विनाशकारकम्, नमामि विघ्नेश्वर पाद पंकजम्।।
2- वक्रतुण्ड महाकाय सूर्यकोटि समप्रभ।
निर्विघ्नं कुरु मे देव सर्वकार्येषु सर्वदा॥
3- ॐ श्री गं गणपतये नम: का जाप करें।
संध्याकाळी, चंद्र बाहेर येण्यापूर्वी, संकष्टी व्रत कथा पाठ करून गणपतीची पूजा करा. पूजा आटोपल्यानंतर प्रसादाचे वाटप करावे. रात्री चंद्र पाहून उपवास मोडला जातो आणि त्यामुळे संकष्टी चतुर्थीचे व्रत पूर्ण होते.
