अदिती देवधर

सरपंचांनी मुलांना ‘लोकजैवविविधता नोंदवही’ बद्दल सांगितलं. गावातल्या जैवविविधतेची नोंद व्हावी, पारंपरिक ज्ञान, औषधी यांची नीट नोंद व्हावी यासाठी एक नोंदवही गावातल्या लोकांनी करायची असते.

Ants the World’s First Farmers?
Ant Farmers: ६६ दशलक्ष वर्षांपूर्वी मानवाने नाही तर ‘या’ कीटकाने केली शेतीला सुरुवात; नवीन संशोधन काय सांगते?
IND vs NZ AB de Villiers on Rishabh Pant Controversial Dismissal
IND vs NZ : ऋषभ पंतच्या वादग्रस्त विकेटवर…
Pune air, bad air, Pune air at hazardous levels
पुण्याची हवा धोकादायक पातळीवर, बिघडलेल्या हवेचे परिणाम काय?
ai in Indian Institute of Science
कुतूहल : भारतीय विज्ञान संस्था आणि खाद्य तंत्रज्ञान संशोधन संस्था
municipality taken many steps to protect environment from students to every family in municipal area
विद्यार्थ्यांकडून कुटूंबांपर्यंत पर्यावरण रक्षणाचा संदेश
agricultural university to give botanical garden land to pmc for sewage treatment project
महापालिकेच्या मैलापाणी शुद्धीकरण प्रकल्पासाठी कृषी विद्यापीठाचे मोठे पाऊल !
shrimant dagdusheth ganpati temple, Phuket, Thailand
थायलंडमध्ये प्रति ‘दगडूशेठ’ गणपती मंदिर, फुकेतमध्ये ‘लॉर्ड श्रीमंत गणपती बाप्पा देवालय’ लवकरच खुले
air and noise pollution Pune, air and noise pollution Pimpri-Chinchwad,
दिवाळीतील हवा अन् ध्वनिप्रदूषणावर नजर! पुणे, पिंपरी-चिंचवडमधील महत्त्वाच्या ठिकाणांवर लक्ष

‘‘आपला प्रकल्प तुमच्या मदतीनं आपण यशस्वीपणे करू.’’ सरपंच मुलांकडे कौतुकानं बघत म्हणाले.

‘‘भारी!’’ यश म्हणाला.

शैलेशनं त्यांच्या कामाचा आराखडा सांगितला. मीनानं त्यांच्या टीमबद्दल आणि कामाच्या विभागणीबद्दल सांगितलं.

‘‘ऑल द बेस्ट!’’ नेहा म्हणाली.

गणेश आणि गँगबरोबर आठवडय़ातून एकदा मीटिंग व्हायची. संपदा घरी आली. तिची चाहूल लागताच आईनं सांगितलं, ‘‘संपदा, कढीलिंबांची दोन पानं आण.’’

‘‘आत्ताच आले ना मी, दादाला सांग की!’’ संपदानं कुरकुर केली.

‘‘मगासपासून मीच सगळी कामं करतोय.’’ दादा म्हणाला.

‘‘एवढा भाव खायला नकोय,’’ म्हणत कात्री घेऊन संपदा बाल्कनीत गेली.

बाल्कनीत कोपऱ्यात कढीलिंबाचं रोप होतं. बऱ्याच पानांच्या फक्त काडय़ा उरल्या होत्या. पानं गायब.

‘‘असं कसं झालं?’’ संपदानं जवळ जाऊन बघितलं तर दोन हिरव्या अळय़ा होत्या. ‘‘अच्छा यांचं काम आहे हे,’’ म्हणत तिनं गूगल लेन्सच्या मदतीनं कोणत्या अळय़ा आहेत हे शोधलं. त्या लाईम बटरफ्लाय फुलपाखराच्या अळय़ा आहेत असं तिला कळलं. फुलपाखरू पानाच्या मागे अंडी घालतं. अंडय़ातून अळय़ा बाहेर येतात. पुढे त्या आपल्याभोवती कोश म्हणजे ककून करतात. नंतर कोशातून फुलपाखरू बाहेर पडतं. इंटरनेटवर बरीच माहिती मिळाली. प्रत्येक फुलपाखराच्या प्रजातीची काही ठरावीक झाडं/ झुडपं ठरलेली असतात. त्यांना ‘होस्ट प्लॅन्ट’ म्हणतात. लाईम बटरफ्लायची होस्ट प्लॅन्ट म्हणजे लिंबू, संत्रं, मोसंबं, कढीलिंब.

‘‘एक काम सांगितलं तर..’’ असं म्हणत आई बाल्कनीत आली, ‘‘अगं बाई, कीड पडली कढीलिंबावर. काढून टाक त्या अळय़ा.’’

‘‘कीड नाहीये. फुलपाखराच्या अळय़ा आहेत.’’ संपदा म्हणाली.

‘‘रोपाची पानं खात आहेत त्या. पोहे-उपीट, भाजीवर घालायला हवी ना पानं!’’ आई म्हणाली.

‘‘आई, आपण एखाद्या दिवशी कढीलिंब वापरला नाही तर काही फरक पडत नाही. फुलपाखरू काय करेल?’’ संपदा कमरेवर हात ठेवत म्हणाली.

‘‘बरोबर! आपल्याकडे पर्याय आहे. फुलापाखरांकडे नाही.’’ दादा चर्चेत सहभागी होत म्हणाला.

‘‘जैवविविधता आपण जपली पाहिजे ना!’’ संपदाचा समजावणीचा सूर. दोन्ही वारसाफेरी सुरू झाल्यापासून जैवविविधता हा विषय मुलांच्या चर्चेत आला होता. सुरुवातीला जैवविविधता हा शब्द उच्चारणंसुद्धा अवघड वाटत होतं.

‘‘हो का!’’ संपदाकडे कौतुकानं बघत आई म्हणाली, ‘‘तुमचा मुद्दा मला पटला. संत्रं-मोसंबं नाही, पण त्या रिकाम्या कुंडीत लिंबाचं किंवा आणखी एक कढीलिंबाचं रोप आपल्याला लावता येईल.’’

‘‘खरंच आई, छान होईल.’’ संपदाचा चेहरा आनंदाने फुलला.

‘‘शहरात जंगलाचे काही भाग आहेत, पण त्यांना जोडणारं काही नाही. मधे फक्त काँक्रीट जंगल आहे. फुलापाखरांसाठी असे हिरवे कॉरिडॉर केले पाहिजेत.’’ दादा म्हणाला.

‘‘आपल्या आणि नेहा-यतीनच्या सोसायटीपासून सुरुवात करू. आलेच,’’ म्हणत संपदा पळाली.

aditideodhar2017@gmail.com