पाठीवरची साथ

‘‘काय तुला तेपण माहीत आहे?’’ आपलं भांडं फुटल्याचं समजल्यावर चिनूला तोंडघशी पडल्यासारखं वाटलं. तिचा चेहरा पडलाच. ‘‘पण तू तो लगेचच परत देत तिला सॉरी म्हणालीस ना, तेव्हा माझा ऊर अभिमानाने भरून आला. मी मनातल्या मनात तुला शाबासकीची थापही दिली.’’ दप्तराने जोडलेली पुष्टी ऐकताच चिनूची कळी खुलली. ती काहीतरी बोलणार होती, पण तिला संधी न देताच दप्तराने आपले घोडे पुढे दामटायला सुरुवात केली. पण गंमत म्हणजे चिनूला ते ऐकायला मजा येत होती. त्यात रस वाटत होता. त्यामुळे कान-डोळे एकवटून तिने ते ऐकणं चालूच ठेवले. ‘‘चिनू, तुझी मराठी आणि इंग्रजीची पुस्तकं किती मस्त गप्पा मारतात माहितीए. वेळ कसा चुटकीसरशी निघून जातो त्यांच्या गप्पा ऐकण्यात. बाईंनी सांगितलेलं काहीबाही तू पेन्सिलने लिहून घेत असतेस ना, ते ते दोघं एकमेकांना सांगून आमची सगळ्यांचीच खूप करमणूक करत असतात.  जेव्हा मराठीच्या पुस्तकाने ‘अकरावा बृहस्पती’ याचा अर्थ मित्रत्व असा सांगितला होता तेव्हा हसता हसता पुरेवाट झाली होती सगळ्यांचीच. गणित आणि विज्ञानाच्या पुस्तकांच्या वाटेला आमच्यापैकी कुणीच फारसं जात नाही, ती एक कंपासबॉक्स वगळता. का म्हणून कुणी स्वत:च्या पायावर दगड मारून घेईल म्हणा! अशी एक-एक कोडी घालतात ना ते की बस्स. सगळ्यांची अगदी बोलती बंदच होते. तुझं इतिहास नि भूगोलाचं पुस्तक मात्र कानकोंडं होतं बिच्चारं. तू त्यांना वापरतच नाहीस ना, त्यामुळे त्याना गप्पांमध्ये भागच घेता येत नाही बाई. काही वेळा इतर सारे खोदून खोदून काही प्रश्न विचारतात तेव्हा थातूरमातूर उत्तर देत कसंबसं अब्रू वाचवतात ते, माहितीय का तुला. चिनू, ते विषयही महत्त्वाचे आहेत बरं का. खूप काही सांगण्यासारखं आहे त्या दोघांपाशी. पण तू त्यांना क्षुल्लक लेखतेस. तुला एक सांगू का, इतिहास डोळसपणे वाचलास तर आयुष्याचं भलंच होईल तुझ्या. आणि भूगोल डोळे उघडून पाहिलास तर सारं जग खुलं होईल तुझ्यासमोर.’’ बोलता बोलता चिनूला कानपिचकीही मिळाली.

‘‘आणि अजून एक लाख रुपयाची गोष्ट- म्हणजे महत्त्वाची गोष्ट सांगू का तुला? मी म्हणजे तुझं दप्तर ही फक्त तुझी संपत्ती आहे. मी तुझा शब्द झेलणे, तुझी पाठराखण करणे, ही माझी कामं तत्परतेने आणि जबाबदारीने पार पाडते म्हणूनच आपलं सूत जुळलेलं आहे. तुझं कोणतंही गुपित तू माझ्यातच ठेवतेस की. पण कधी कधी त्याचा अतिरेक होतो आणि माझं अठरा धान्यांचं कडबोळं होतं अगदी. उगाच काहीबाही भरणा करतेस आणि माझं ओझं होतं म्हणून ठणाणा करतेस. चिनू आपली फार चांगली मैत्री आहे; जशी तुझी आणि सायलीची आहे तशी, मग मला ओझं का म्हणतेस ग? तू माझी जबाबदारी आहेस हे उमजून तुझ्या सगळ्या महत्त्वाच्या वस्तूंची मी जिवापाड काळजी घेत असतानाच मीही तुझी जबाबदारी आहे हे समजून तूही माझी काळजी घेतली पाहिजेस. माझ्यात अनावश्यक गोष्टींचा भरणा करणं टाळलं पाहिजे. मला सुयोग्य रीतीने हाताळलं पाहिजेस. मला कुठेतरी कसंतरी फेकता नये. तुला माहीत आहे का, तुझ्या पाठीवर मी जर सुंदरपणे उठून दिसत असेन तर विद्यार्थी म्हणून तुझी शानही वाढत असते.’’

चिनूचे डोळे चांगलेच उघडले होते. पण आता हे कोण हाका मारतंय बरं? बाबा हाका मारत हलवत होते चिनूला. नवीन दप्तर आणायसाठी बाजारात जायची आठवण करून देत होते. ते ऐकताच चिनू अंथरुणात बसत म्हणाली, ‘‘बाबा, माझा विचार आता पुरता बदललाय. मी माझी जबाबदारी पेलायला आता सज्ज झालेय बरं का.’’ यावर बुचकळ्यात पडून बाबा चिनूकडे आ वासून पाहतच राहिले.

मेघना जोशी joshimeghana.23@gmail.com