विश्लेषण : काँग्रेसला मोठा धक्का!

लोकसभा आणि विधानसभा निवडणुकांमध्ये पार धुव्वा उडाल्यावर मध्यल्या काळात झालेल्या नगरपालिका आणि नगरपंचायतींच्या निवडणुकांमध्ये काँग्रेसला बऱ्यापैकी यश मिळाले होते, पण महानगरपालिका आणि जिल्हा परिषदांच्या निवडणुकांमध्ये काँग्रेसचा पुन्हा एकदा धुव्वा उडाला आहे. मुंबईसह सर्व दहा महानगरपालिकांमध्ये काँग्रेसची कामगिरी फारच सुमार झाली. शहरी भागातील मतदारांनी नाकारले तसेच ग्रामीण भागातही पक्षाला मोठा फटका बसला. महाराष्ट्राच्या शहरी तसेच ग्रामीण भागात भाजपने आपला जम बसविल्याने भविष्यातील राजकारणाकरिता काँग्रेससाठी सूचक इशारा आहे. मुंबईत काँग्रेसला जोरदार फटका बसला. ठाणे, पुणे, नाशिक, नागपूर या शहरी भागांतही पक्षाची पीछेहाट झाली. ग्रामीण भाग हा काँग्रेसचा पारंपरिक बालेकिल्ला मानला जायचा; पण ग्रामीण भागातही पक्षाला संमिश्र असेच यश मिळाले. सिंधुदुर्ग जिल्ह्य़ात नारायण राणे यांच्यामुळे काँग्रेसला बहुमत मिळाले. अशोक चव्हाण यांच्या नांदेड, राधाकृष्ण विखे-पाटील व बाळासाहेब थोरात यांच्यामुळे नगर जिल्ह्य़ांत काँग्रेसला यश मिळाले. विदर्भात भाजपची हवा असतानाही अमरावती जिल्हा परिषदेत काँग्रेसला मिळालेले यश उल्लेखनीय आहे. विलासराव देशमुख यांच्यामुळे लातूर, तर सुशीलकुमार शिंदे यांच्यामुळे सोलापूरचे गड वर्षांनुवर्षे काँग्रेसच्या ताब्यात होते. लातूरमध्ये भाजपला बहुमत मिळाले, तर सोलापूरमध्येही पक्षाला फटका बसला. काँग्रेसमध्ये नेतृत्वाचा अभाव असून, पक्षांतर्गत लाथाळ्या मोठय़ा प्रमाणावर आहेत. अशोक चव्हाण, पृथ्वीराज चव्हाण, नारायण राणे, राधाकृष्ण विखे-पाटील, बाळासाहेब थोरात या नेत्यांमध्ये अजिबात समन्वय कधीही बघायला मिळालेला नाही. एकापाठोपाठ एक पराभवाचे धक्के बसत असले तरी पक्षांतर्गत भांडणे कमी झालेली नाहीत. राज्याचे पक्षाचे प्रभारी मोहन प्रकाश यांच्या कार्यपद्धतीबद्दल तक्रारी कायम आहेत. काँग्रेसच्या या पराभवाचे अपयश हे नेतेमंडळींचे आहे. सामान्य जनता पक्षाबरोबर असली तरी त्याचा फायदा उठविण्यात पक्ष  कमी पडला. वर्षांनुवर्षे सत्तेत राहूनही पक्षाला प्रचारात साहित्य, झेंडे उमेदवारांना देता आले नाहीत. पक्षाची तिजोरी रिती असल्याने खर्च करायचा कोणी, असा प्रश्न निर्माण झाला. प्रचारात कोठेही जोश दिसला नाही. या साऱ्यांचा फटका पक्षाला बसला आहे. नोटाबंदीच्या विरोधात पक्षाने जोर दिला होता; पण यासाठी आवश्यक असणारी वातावरणनिर्मिती करण्यात पक्ष ग्रामीण भागात कमी पडला. नेत्यांनी छायाचित्रे काढण्यापुरते आंदोलने केली.