गेल्या काही दिवसांपासून सोन्याच्या भावात सातत्याने चढउतार पाहायला मिळत आहे. तरीही सोन्यातील गुंतवणूक दिवसागणिक वाढत चालली आहे. भारतीयांच्या सोने हे पसंतीचे आभूषण आहे. त्यामुळेच भारतात सोन्याची सगळ्यात मोठी बाजारपेठ आहे. कारण भारतात सर्वाधिक दागिन्यांची विक्री केली जाते. भारतात सोन्याला अनन्यसाधारण महत्त्व असून, सोन्याचं उत्पादन मोठ्या प्रमाणात होत नसतानाही सोनं आयात करून आणि त्याचा व्यापार करून भारत सोन्याची सगळ्यात मोठी बाजारपेठ बनला आहे. आता आपण सोन्याबद्दल काही महत्त्वाच्या गोष्टी जाणून घेणार आहोत.
१ तोळा सोने म्हणजे नेमके किती ग्रॅम?
खरं तर सोने ही एक मौल्यवान वस्तूंपैकी एक आहे, जी माणसाला प्राचीन काळापासून आवडीची आहे. त्याचे मूल्य खूप जास्त आहे. प्राचीन काळात १ तोळा सोने म्हणजे १२ ग्रॅम होते, परंतु बदलत्या काळानुसार आज १ तोळा सोने म्हणजे ११.६६ ग्रॅम आहे.
तोळा म्हणजे काय?
सोने खूप महाग असल्याने त्याची किंमत तोळ्यात सांगितली जाते. जुन्या काळात १ तोळा म्हणजे ११.६६ ग्रॅम हे मोजमाप होते. कालांतराने तोळा कमी होत गेला आणि आजकाल बहुतेक देशांमध्ये फक्त १० ग्रॅमला १ तोळा म्हणतात.
शुद्ध सोने कोणते?
२४ कॅरेट सोने ही सोन्याची ९९.९ टक्के शुद्धता दर्शवते. तर २२ कॅरेट सोने ९१ टक्क्यांपर्यंत शुद्ध मानले जाते. २२ कॅरेट सोन्यामध्ये ९ टक्के इतर धातूंनी बनलेले असते. या सोन्यात जस्त आणि तांबे यांसारखे धातू आढळतात.
मेकिंग चार्ज म्हणजे काय?
सोन्याच्या किमतीव्यतिरिक्त कोणतेही दागिने बनवण्यासाठी श्रम लागतात. याबरोबरच त्यावर रत्नेही घडवले जातात. साधारणपणे सोनार (कारागीर) जे दागिने बनवायला किंवा दगडांचे बारीक काम करायला जास्त वेळ घेतात, त्यावर मेकिंग चार्ज जास्त असतो. अशा प्रकारे दागिन्यांवर मेकिंग चार्ज वेळ, श्रम आणि रत्नांच्या गुणवत्तेनुसार ठरविला जातो. जैन ज्वेलर्सचे आदिश जैन यांच्या मते, मेकिंग चार्ज साधारणपणे ५ टक्के ते २०-२५ टक्के असतो. ब्रँडेड ज्वेलर्समध्ये मेकिंग चार्जेस सर्वाधिक असतात.
हेही वाचाः पराग देसाई कोण होते? ज्यांनी २ हजार कोटींचे ‘वाघ बकरी टी’चे साम्राज्य निर्माण केले
सोन्याच्या किमती कशा ठरवल्या जातात?
सोन्याच्या किमती अनेक घटकांनी ठरवल्या जातात. आंतरराष्ट्रीय पातळीवर सोन्याच्या किमती लंडनमध्ये ठरवल्या जातात. सोन्याची किंमत पहिल्यांदा १९१९ मध्ये निश्चित करण्यात आली होती. २०१५ पूर्वी लंडन गोल्ड फिक्स ही सोन्याची नियामक संस्था होती, जी किमती ठरवते. परंतु २० मार्च २०१५ नंतर लंडन बुलियन मार्केट असोसिएशन (LBMA) ही नवीन संस्था तयार करण्यात आली. हे ICE प्रशासकीय बेंचमार्कद्वारे चालवले जाते. ICE ने १९१९ मध्ये बांधलेल्या लंडन गोल्ड फिक्स युनिटची जागा घेतली आहे. ही संस्था जगातील सर्व देशांच्या सरकारांशी संबंधित राष्ट्रीय स्तरावरील संघटनांच्या सहकार्याने सोन्याचा भाव काय असावा हे ठरवते. लंडनच्या वेळेनुसार दिवसातून दोनदा सकाळी साडेदहा आणि दुपारी तीन वाजता सोन्याचे भाव निश्चित केले जातात. विशेष म्हणजे हे दर अमेरिकन डॉलर्स, पाऊंड आणि युरोमध्ये निश्चित केले जातात. महागाई, सरकारचा सोन्याचा साठा, जागतिक ट्रेंड, व्याजदर आणि दागिन्यांची बाजारपेठ सोन्याची किंमत ठरवते.