ITR refund : प्राप्तिकर रिटर्न (ITR) भरण्याची शेवटची तारीख ३१ जुलै २०२३ आहे. विशेष म्हणजे अनेक करदाते प्राप्तिकर परताव्याची वाट पाहत आहेत. यंदा रिफंड कधी मिळेल हे सांगणं कठीण असलं तरी त्या परताव्यासाठी कोण पात्र आहे, ITR चे कर आकारणी नियम काय आहेत? आणि परतावा कसा मागवायचा? हे आपण जाणून घेणार आहोत. मिंटच्या लेखात कर आणि गुंतवणूक तज्ज्ञ बळवंत जैन यांनी यासंदर्भात माहिती दिली आहे.
१) …तरच तुम्हाला प्राप्तिकर परतावा मिळण्याचा अधिकार असेल
जेव्हा करदात्याने भरलेला कर त्याच्या कर दायित्वापेक्षा जास्त असतो, तेव्हा त्याला प्राप्तिकर परतावा मिळण्याचा हक्क असतो. करदात्याने आणि त्याच्या वतीने भरलेल्या करांमध्ये स्त्रोतांवर वजा केलेला कर (TDS), स्रोतावर गोळा केलेला कर (TCS) तसेच करदात्याने स्वतः भरलेला कर जसे की आगाऊ कर आणि स्वयं मूल्यांकन कर यांचा समावेश होतो. तुमच्या वास्तविक दायित्वापेक्षा जास्त कर भरल्यामुळे तुम्ही परताव्यासाठी पात्र असाल तर परतावा आपोआप मिळत नाही, परंतु तुम्हाला त्यावर दावा करण्यासाठी तुमचा ITR दाखल करावा लागेल. परताव्याचा दावा करण्यासाठी तुमचा ITR दाखल करताना कृपया फॉर्म क्र. २६ एसमध्ये टॅक्स क्रेडिट दिसत असल्याची पडताळणी करा. तुमच्यासाठी उपलब्ध असलेल्या सर्व कर क्रेडिट्सचे तपशीलच नव्हे, तर वार्षिक माहिती विधान (AIS) दर्शविलेल्या सर्व उत्पन्नांची देखील पडताळणी करणे आवश्यक आहे. प्राप्तिकर परतावा थेट तुमच्या बँक खात्यात जमा होत असल्याने ITR भरताना बँक खाते प्रमाणित आहे की नाही ते तपासून घ्या.
२) प्राप्तिकर परतावा कसा मागवायचा?
प्राप्तिकर परताव्याचा दावा करण्यासाठी तुमचा ITR सबमिट करताना तुम्हाला तुमचे सर्व उत्पन्न समाविष्ट करावे लागेल आणि तुमच्यासाठी उपलब्ध असलेल्या विविध सूट आणि कपातीचा दावा करावा लागेल. आयटीआर भरताना करदात्याने कापलेले/संकलित केलेले तसेच भरलेले कर हे आयटीआर भरताना केलेल्या कर दायित्वापेक्षा जास्त असल्यास तुमची आयटीआर प्रक्रिया झाल्यानंतर तुम्हाला परतावा मिळेल. परतावा त्वरित मिळत नाही, परंतु आधीच भरलेल्या करांच्या तपशीलाची प्राप्तिकर विभागाकडून त्याच्याकडे उपलब्ध माहितीवरून पडताळणी केल्यानंतर तुम्हाला जारी केले जाईल.
३) शेवटच्या तारखेनंतर तुम्ही विवरण पत्र भरण्यात अपयशी ठरल्यास तुमच्या प्राप्तिकर परताव्यावर दावा कसा करावा?
३१ डिसेंबरपर्यंत तुमचा ITR दाखल करण्यात अयशस्वी झाल्यास ही तुमची ITR भरण्याची शेवटची तारीख आहे, तरीही तुम्ही परिपत्रक क्रमांकानुसार तुमच्या परताव्यावर दावा करू शकता. ९/२०१५ काही अटींचे पालन करण्याच्या अधीन सहा मूल्यांकन वर्षांसाठी या परिपत्रकांतर्गत परताव्याचा दावा करण्यासाठी तुम्हाला प्रथम विलंब माफ करण्यासाठी अर्ज दाखल करावा लागेल आणि एकदा विलंब माफ केला गेला की, तुम्ही कंडोनेशन मंजूर करण्याच्या आदेशाचा संदर्भ देऊन गेल्या सहा वर्षांपासून आयटीआर ऑनलाइन दाखल करू शकता.
४) प्राप्तिकर परतावा करपात्रता
परताव्याच्या दाव्याची प्रक्रिया झाल्यानंतर प्राप्त झालेल्या रकमेच्या करपात्रतेवरूनही बराच गोंधळ आहे. रिफंड मिळणाऱ्या रकमेवर कर भरावा लागत नाही. शिवाय विवरणपत्र वेळेत सादर केले असल्यास त्यात दायित्वापेक्षा जास्त कर दिल्याचे आढळल्यास रिफंडच्या माध्यमातून अधिक भरलेला कर पुन्हा मिळतो. शिवाय त्यावर व्याज देखील मिळते. प्राप्तिकर कायद्याच्या तरतुदींनुसार, करदात्याला निव्वळ कर दायित्वापेक्षा जास्त आगाऊ कर आणि TDS/TCS वर व्याज मिळण्याचा अधिकार आहे. ज्या वर्षासाठी ITR दाखल केला आहे, त्या वर्षानंतरच्या आर्थिक वर्षाच्या १ एप्रिलपासून व्याज मिळू शकते. आयटीआर बहुतेक प्रकरणांसाठी देय तारखेपर्यंत म्हणजेच ३१ जुलैपर्यंत भरल्यास करदात्याला पूर्ण व्याज मिळण्याचा हक्क आहे. करदात्याला परतावा देण्यासाठी दावा दाखल करण्यास विलंब झाल्यास अशा विलंबासाठी करदात्याला व्याज मिळू शकत नाही. त्यामुळे तुम्ही देय तारखेपर्यंत ITR भरण्यात अयशस्वी झाल्यास तुम्हाला १ एप्रिलपासून ITR भरण्याच्या महिन्यापर्यंत व्याज मिळणार नाही. प्राप्तिकर परतावा मिळणाऱ्या व्याजावर करदात्याला कर भरावा लागतो.
५) तुमचा देय परतावा केव्हा रोखला जाऊ शकतो आणि दावा कसा करायचा?
प्राप्तिकर कायद्यांमध्ये तरतुदी आहेत, ज्या प्राप्तिकर विभागाला आधीच्या वर्षांच्या कोणत्याही थकबाकीच्या मागणीच्या तुलनेत परताव्याची रक्कम समायोजित करण्यासाठी अधिकृत करतात. कायद्यात अशी तरतूद आहे की, असे समायोजन करण्यापूर्वी प्राप्तिकर विभागाला सूचना देणे आवश्यक आहे. या तरतुदीचे सर्व बाबतीत पालन होत नाही. जर तुमचा परतावा चुकीच्या पद्धतीने समायोजित केला गेला असेल, तर तुम्ही तुमच्या खात्यात लॉग इन केल्यानंतर प्राप्तिकर वेबसाइटवर तक्रार करून त्यावर दावा करू शकता. प्राप्तिकर विभागाला मागील वर्षांच्या कोणत्याही थकबाकीच्या मागणीच्या विरोधात देय परतावा समायोजित करण्याचे अधिकार असले तरी त्यानंतरच्या वर्षांसाठी देय असलेल्या कराच्या तुलनेत पूर्वीच्या कोणत्याही वर्षांसाठी देय असलेला कोणताही प्राप्तिकर परतावा समायोजित करण्याचा समान विशेषाधिकार करदात्यास दिला जात नाही.
१) …तरच तुम्हाला प्राप्तिकर परतावा मिळण्याचा अधिकार असेल
जेव्हा करदात्याने भरलेला कर त्याच्या कर दायित्वापेक्षा जास्त असतो, तेव्हा त्याला प्राप्तिकर परतावा मिळण्याचा हक्क असतो. करदात्याने आणि त्याच्या वतीने भरलेल्या करांमध्ये स्त्रोतांवर वजा केलेला कर (TDS), स्रोतावर गोळा केलेला कर (TCS) तसेच करदात्याने स्वतः भरलेला कर जसे की आगाऊ कर आणि स्वयं मूल्यांकन कर यांचा समावेश होतो. तुमच्या वास्तविक दायित्वापेक्षा जास्त कर भरल्यामुळे तुम्ही परताव्यासाठी पात्र असाल तर परतावा आपोआप मिळत नाही, परंतु तुम्हाला त्यावर दावा करण्यासाठी तुमचा ITR दाखल करावा लागेल. परताव्याचा दावा करण्यासाठी तुमचा ITR दाखल करताना कृपया फॉर्म क्र. २६ एसमध्ये टॅक्स क्रेडिट दिसत असल्याची पडताळणी करा. तुमच्यासाठी उपलब्ध असलेल्या सर्व कर क्रेडिट्सचे तपशीलच नव्हे, तर वार्षिक माहिती विधान (AIS) दर्शविलेल्या सर्व उत्पन्नांची देखील पडताळणी करणे आवश्यक आहे. प्राप्तिकर परतावा थेट तुमच्या बँक खात्यात जमा होत असल्याने ITR भरताना बँक खाते प्रमाणित आहे की नाही ते तपासून घ्या.
२) प्राप्तिकर परतावा कसा मागवायचा?
प्राप्तिकर परताव्याचा दावा करण्यासाठी तुमचा ITR सबमिट करताना तुम्हाला तुमचे सर्व उत्पन्न समाविष्ट करावे लागेल आणि तुमच्यासाठी उपलब्ध असलेल्या विविध सूट आणि कपातीचा दावा करावा लागेल. आयटीआर भरताना करदात्याने कापलेले/संकलित केलेले तसेच भरलेले कर हे आयटीआर भरताना केलेल्या कर दायित्वापेक्षा जास्त असल्यास तुमची आयटीआर प्रक्रिया झाल्यानंतर तुम्हाला परतावा मिळेल. परतावा त्वरित मिळत नाही, परंतु आधीच भरलेल्या करांच्या तपशीलाची प्राप्तिकर विभागाकडून त्याच्याकडे उपलब्ध माहितीवरून पडताळणी केल्यानंतर तुम्हाला जारी केले जाईल.
३) शेवटच्या तारखेनंतर तुम्ही विवरण पत्र भरण्यात अपयशी ठरल्यास तुमच्या प्राप्तिकर परताव्यावर दावा कसा करावा?
३१ डिसेंबरपर्यंत तुमचा ITR दाखल करण्यात अयशस्वी झाल्यास ही तुमची ITR भरण्याची शेवटची तारीख आहे, तरीही तुम्ही परिपत्रक क्रमांकानुसार तुमच्या परताव्यावर दावा करू शकता. ९/२०१५ काही अटींचे पालन करण्याच्या अधीन सहा मूल्यांकन वर्षांसाठी या परिपत्रकांतर्गत परताव्याचा दावा करण्यासाठी तुम्हाला प्रथम विलंब माफ करण्यासाठी अर्ज दाखल करावा लागेल आणि एकदा विलंब माफ केला गेला की, तुम्ही कंडोनेशन मंजूर करण्याच्या आदेशाचा संदर्भ देऊन गेल्या सहा वर्षांपासून आयटीआर ऑनलाइन दाखल करू शकता.
४) प्राप्तिकर परतावा करपात्रता
परताव्याच्या दाव्याची प्रक्रिया झाल्यानंतर प्राप्त झालेल्या रकमेच्या करपात्रतेवरूनही बराच गोंधळ आहे. रिफंड मिळणाऱ्या रकमेवर कर भरावा लागत नाही. शिवाय विवरणपत्र वेळेत सादर केले असल्यास त्यात दायित्वापेक्षा जास्त कर दिल्याचे आढळल्यास रिफंडच्या माध्यमातून अधिक भरलेला कर पुन्हा मिळतो. शिवाय त्यावर व्याज देखील मिळते. प्राप्तिकर कायद्याच्या तरतुदींनुसार, करदात्याला निव्वळ कर दायित्वापेक्षा जास्त आगाऊ कर आणि TDS/TCS वर व्याज मिळण्याचा अधिकार आहे. ज्या वर्षासाठी ITR दाखल केला आहे, त्या वर्षानंतरच्या आर्थिक वर्षाच्या १ एप्रिलपासून व्याज मिळू शकते. आयटीआर बहुतेक प्रकरणांसाठी देय तारखेपर्यंत म्हणजेच ३१ जुलैपर्यंत भरल्यास करदात्याला पूर्ण व्याज मिळण्याचा हक्क आहे. करदात्याला परतावा देण्यासाठी दावा दाखल करण्यास विलंब झाल्यास अशा विलंबासाठी करदात्याला व्याज मिळू शकत नाही. त्यामुळे तुम्ही देय तारखेपर्यंत ITR भरण्यात अयशस्वी झाल्यास तुम्हाला १ एप्रिलपासून ITR भरण्याच्या महिन्यापर्यंत व्याज मिळणार नाही. प्राप्तिकर परतावा मिळणाऱ्या व्याजावर करदात्याला कर भरावा लागतो.
५) तुमचा देय परतावा केव्हा रोखला जाऊ शकतो आणि दावा कसा करायचा?
प्राप्तिकर कायद्यांमध्ये तरतुदी आहेत, ज्या प्राप्तिकर विभागाला आधीच्या वर्षांच्या कोणत्याही थकबाकीच्या मागणीच्या तुलनेत परताव्याची रक्कम समायोजित करण्यासाठी अधिकृत करतात. कायद्यात अशी तरतूद आहे की, असे समायोजन करण्यापूर्वी प्राप्तिकर विभागाला सूचना देणे आवश्यक आहे. या तरतुदीचे सर्व बाबतीत पालन होत नाही. जर तुमचा परतावा चुकीच्या पद्धतीने समायोजित केला गेला असेल, तर तुम्ही तुमच्या खात्यात लॉग इन केल्यानंतर प्राप्तिकर वेबसाइटवर तक्रार करून त्यावर दावा करू शकता. प्राप्तिकर विभागाला मागील वर्षांच्या कोणत्याही थकबाकीच्या मागणीच्या विरोधात देय परतावा समायोजित करण्याचे अधिकार असले तरी त्यानंतरच्या वर्षांसाठी देय असलेल्या कराच्या तुलनेत पूर्वीच्या कोणत्याही वर्षांसाठी देय असलेला कोणताही प्राप्तिकर परतावा समायोजित करण्याचा समान विशेषाधिकार करदात्यास दिला जात नाही.
