-विशाल गायकवाड
आजच्या डिजिटल युगात, फिनटेक (आर्थिक तंत्रज्ञान) हा जागतिक आर्थिक समावेशनाच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल ठरत आहे. फिनटेकच्या माध्यमातून, आर्थिक सेवा अधिक सुलभ, परवडणाऱ्या आणि वापरकर्त्यांसाठी अनुकूल झाल्या आहेत, ज्यामुळे त्यांचा वापर विस्तारला आहे. यामुळे विशेषत: त्या लोकांना फायदा होत आहे ज्यांना आधी पारंपारिक बँकिंग सिस्टममध्ये प्रवेश मिळाला नव्हता.
समावेशनासाठी उत्प्रेरक म्हणून फिनटेक
फिनटेकच्या माध्यमातून, लोकांना आपल्या स्मार्टफोन्सवरूनच बँकिंग आणि इतर आर्थिक सेवा वापरण्याची सुविधा मिळते. यामुळे त्यांना बँकेच्या शाखेत जाण्याची गरज नसते, जे विशेषत: ग्रामीण किंवा दुर्गम भागातील लोकांसाठी फायदेशीर आहे. फिनटेक सोल्यूशन्स अनेकदा पारंपरिक बँकिंग सोल्यूशन्सपेक्षा कमी खर्चिक असतात. उदाहरणार्थ, डिजिटल पेमेंट सिस्टम्स व्यवहारांच्या खर्चात कपात करून व्यवहारांची किंमत कमी करतात.
फिनटेक अँप आणि सेवा वापरणे सोपे असते, ज्यामुळे वापरकर्त्यांना आर्थिक व्यवहार करण्यासाठी सोयीस्कर आणि अधिक इंटरअॅक्टिव्ह इंटरफेस मिळते. यामुळे त्यांना आपल्या आर्थिक कामकाजाचे अधिक चांगले नियंत्रण मिळते. या सर्व फायद्यांमुळे फिनटेकचा वापर जगभरात वाढत आहे. लोक आपल्या दैनंदिन आर्थिक व्यवहारांसाठी मोबाइल पेमेंट्स, ऑनलाइन बँकिंग, डिजिटल वॉलेट्स आणि इतर फिनटेक सेवा वापरत आहेत. या सर्वांमुळे फिनटेक हे जागतिक आर्थिक समावेशनाच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल ठरत आहे. त्याचा वापर विस्तारत असताना, तो अधिकाधिक लोकांना आर्थिक सेवांचा लाभ घेण्याची संधी देत आहे.
आणखी वाचा-Money Mantra : स्टार्टअप कंपन्यांना कसा मिळणार कर दिलासा?
मायक्रोफायनान्स आणि पीअर-टू-पीअर कर्ज
फिनटेकने मायक्रोफायनान्स आणि पीअर-टू-पीअर (P2P) कर्ज प्लॅटफॉर्मच्या माध्यमातून लहान व्यवसायांना आणि व्यक्तींना आर्थिक सहाय्य प्रदान केले आहे. हे प्लॅटफॉर्म वापरकर्त्यांना त्यांच्या व्यवसायाच्या वाढीसाठी आवश्यक असलेले भांडवल मिळवण्यास मदत करतात.
मायक्रोफायनान्स
मायक्रोफायनान्स ही लहान व्यवसायांना आणि व्यक्तींना लहान रकमेची कर्जे प्रदान करणारी एक आर्थिक सेवा आहे. ही कर्जे त्यांना व्यवसाय सुरू करण्यास, विस्तारण्यास किंवा दैनंदिन व्यवहारांसाठी भांडवल मिळवण्यास मदत करतात. मायक्रोफायनान्स प्लॅटफॉर्म त्यांना ही कर्जे ऑनलाइन माध्यमातून सुलभपणे प्रदान करतात, ज्यामुळे प्रक्रिया अधिक सोपी आणि वेगवान होते.
पीअर-टू-पीअर कर्ज
पीअर-टू-पीअर (P2P) कर्ज हे एक ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म आहे जे कर्जदारांना थेट गुंतवणूकदारांशी जोडते. यामुळे पारंपरिक बँकिंग प्रणालीतील मध्यस्थांची गरज नसते आणि कर्जाच्या प्रक्रियेत वेळ आणि खर्चात कपात होते. P2P प्लॅटफॉर्मवर, कर्जदार त्यांच्या गरजा आणि परतफेडीच्या योजनांबाबत माहिती प्रदान करतात, आणि गुंतवणूकदार त्यांच्या जोखमीनुसार कर्ज देण्याचा निर्णय घेतात. या दोन्ही प्रकारांमुळे, लहान व्यवसायांना आणि व्यक्तींना त्यांच्या व्यवसायाची वाढ करण्यासाठी आवश्यक असलेले भांडवल मिळवण्याची संधी मिळते. यामुळे त्यांच्या आर्थिक स्थितीत सुधारणा होते आणि स्थानिक अर्थव्यवस्थेतील विकासाला चालना मिळते.
आणखी वाचा-Money Mantra:टीडीएस कोणत्या रकमेवर कापला जातो?
डिजिटल आयडेंटिटी आणि केवायसी इनोव्हेशन्स
आर्थिक समावेशनातील अडथळ्यांपैकी एक म्हणजे औपचारिक ओळखीचा अभाव. फिनटेक कंपन्या डिजिटल आयडेंटिटी सोल्यूशन्स विकसित करून या समस्येचे निराकरण करत आहेत ज्यामुळे व्यक्तींना त्यांची ओळख सिद्ध करता येते आणि पारंपारिक कागदपत्रांशिवाय आर्थिक सेवांमध्ये प्रवेश करता येतो. याव्यतिरिक्त, नो युवर कस्टमर (KYC) प्रक्रियेतील नवकल्पना पडताळणी सुलभ करत आहेत, ज्यामुळे लोकांना खाती उघडणे आणि आर्थिक सेवा वापरणे सोपे होते.
फिनटेकचा आर्थिक समावेशावरील प्रभाव
आर्थिक समावेशावर फिनटेकचा प्रभाव आधीच स्पष्ट आहे. उप-सहारा आफ्रिकेसारख्या प्रदेशात, मोबाइल मनी सेवांमुळे आर्थिक सेवांमध्ये लक्षणीय वाढ झाली आहे. जागतिक बँकेच्या म्हणण्यानुसार, २०११ पासून बँक नसलेल्या प्रौढांची संख्या 35% कमी झाली आहे, मुख्यत्वे मोबाइल पैशाच्या वाढीमुळे.
आव्हाने आणि विचार
फिनटेककडे आर्थिक समावेशाचे मोठे आश्वासन असताना, विचारात घेण्यासारखी आव्हाने आहेत. ग्राहक संरक्षण आणि आर्थिक स्थिरता सुनिश्चित करण्यासाठी नियामक फ्रेमवर्क विकसित करणे आवश्यक आहे. याव्यतिरिक्त, हे तंत्रज्ञान सर्वांसाठी प्रवेशयोग्य आणि फायदेशीर आहे याची खात्री करण्यासाठी डिजिटल साक्षरता आणि पायाभूत सुविधांच्या विकासाची आवश्यकता आहे.
आणखी वाचा-Money Mantra : फंड विश्लेषण – इव्हेस्को इंडिया लार्ज कॅप फंड
निष्कर्ष
फिनटेक पारंपारिक बँकिंग प्रणाली आणि सेवा नसलेल्या समुदायांमधील दरी भरून काढण्यात, जागतिक आर्थिक समावेशनाला चालना देण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत आहे. फायनान्समधील तंत्रज्ञानाच्या परिवर्तनीय सामर्थ्याचे आपण साक्षीदार होत असताना, उर्वरित आव्हानांना सामोरे जाणे आणि फिनटेकचे फायदे समान रीतीने वितरित केले जातील याची खात्री करणे महत्त्वाचे आहे. पुढील लेखात आपण फिनटेकच्या भविष्याचा शोध घेऊ, संभाव्य घडामोडी आणि नवकल्पनांचे परीक्षण करू जे आर्थिक परिदृश्याला पुन्हा आकार देत राहतील. आर्थिक तंत्रज्ञानाच्या क्षितिजाकडे जातानाच्या या प्रवासात सामील व्हा, जिथे समावेशन, नावीन्य आणि प्रभाव एकत्र येत आहेत.
