UPSC-MPSC : भारतातील नगरपालिकेची रचना नेमकी कशी आहे? त्याचा कालावधी आणि अधिकार कोणते?

मागील लेखातून आपण भारतातील पंचायत राज व्यवस्थेची सविस्तरपणे माहिती घेतली. या लेखातून आपण भारतातील महानगरपालिका, नगरपालिका, नगर परिषदा आणि नगरपंचायत यांविषयी जाणून घेऊया. संसदेने घटनेमध्ये ७४ वी दुरुस्ती करून शहरी स्थानिक स्वराज्य संस्थांना घटनात्मक दर्जा दिला. ही घटनादुरुस्ती १ जून १९९३ रोजी अमलात आली. यानुसार घटनेमध्ये नवीन भाग IXA (९-A) समाविष्ट करण्यात आला. हा भाग शहरी भागातील स्थानिक स्वराज्य संस्थांना घटनात्मक आधार प्रदान करतो. यानुसार शहरी संस्थांसाठी अनेक तरतुदी उदाहरणार्थ, जागांचे आरक्षण, वित्त आयोग, निवडणूक आयोग, अनुच्छेद २४३ZD आणि २४३ ZE नुसार शहरी स्वराज्य संस्थांच्या नियोजनासाठी समित्या स्थापन करणे, इत्यादी तरतुदी टाकण्यात आल्या.