जुन्या दिल्लीच्या कोटगढ भागातील एका सधन पंजाबी कुटुंबात १९२० साली जन्मलेल्या प्राणकिशन सिकंद यांनी ४० च्या दशकात चित्रपटसृष्टीत पदार्पण केले. त्या काळात लाहोर हे चित्रपटनिर्मितीचे प्रमुख केंद्र होते. एके काळी सौंदर्य व गायनाने रसिकांना वेड लावणारी अभिनेत्री नूरजहान हिचा नायक म्हणून त्यांनी १९४२ साली ‘खानदान’ या चित्रपटात सर्वप्रथम अभिनय केला. त्यानंतर ‘यमला जट’ या पंजाबी चित्रपटात त्यांनी केलेली भूमिका गाजली. तसेच ‘चौधरी’, ‘खजांची’ आदी लाहोरच्या १७ चित्रपटांमध्ये त्यांनी भूमिका केल्या. फाळणीनंतर ते मुंबईला आले व बॉम्बे टॉकीजच्या ‘जिम्द्दी’ (१९४८) या चित्रपटाने त्यांना मुंबईच्या चित्रपटसृष्टीची दारे खुली झाली. देव आनंद व कामिनी कौशल या जोडीबरोबर ‘ज़िद्दी’ने प्राणलाही लोकप्रियता मिळाली. त्यानंतर गृहस्थी, अपराधी हे चित्रपट त्यांना मिळाले. तथापि, पन्नासच्या दशकातील अफसानामधील भमिकेने त्यांच्यावर खलनायकीचा ठसा उमटला जो पुढे पंधरा वर्षे कायम राहिला. दिलीप कुमार बरोबर आझाद, मधुमती, देवदास, दिल दिया दर्द लिया, आदमी, राज कपूरबरोबर दिल ही तो है, जिस देश में गंगा बहती है, देव आनंदबरोबर मुनीमजी, जब प्यार किसी से होता है, शम्मी कपूरबरोबर कश्मीर की कली, अ‍ॅन इव्हिनिंग इन पॅरिस, ब्रम्हचारी या त्याच्या खलनायकी भूमिका प्रचंड गाजल्या. तसेच जंगल में मंगलमधील स्त्री भूमिकाही त्यांनी बहारदारपणे वठवली. स्वत: प्राणला केंद्रस्थानी ठेवून निर्मिती करण्यात आलेले पिलपिली साहेब आणि हलाकू हे चित्रपटही गाजले. किशोर कुमार व मधुबाला या जोडीच्या हाफ टिकटमधील प्राणचा विनोदी ढंगाचा खलनायकही गाजला. प्राणचा खलनायक एवढा भेदक होता की त्या काळात कोणी आपल्या मुलाचे नाव प्राण असे ठेवण्यास धजावत नसत, अशी गंमतीशीर आठवण प्राण देतात. साठच्या दशकाच्या अखेरीस मनोज कुमारच्या ‘उपकार’ने प्राणला नवसंजीवनी दिली. या चित्रपटातील त्याचा ‘मलंगचाचा’ एवढा गाजला की प्रेक्षकांनी त्याला सहृदयी चरित्र अभिनेता म्हणून मनोमन स्वीकारले. त्यानंतर सुष्ट आणि दुष्ट अशा दोन्ही प्रकारच्या भूमिका त्यांनी रंगवल्या.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
