2000 Rupees Note Colour: रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने २ हजार रुपयांच्या नोटा बाजारातून मागे घेण्याचा निर्णय घेतला आहे. इथून पुढे २ हजार रुपयांच्या नोटांची छपाई बंद होणार आहे. या नोटा ३० सप्टेंबरपर्यंत बँकेत जमा करता येतील, असे आरबीआयने स्पष्ट केले आहे. २०१६ मध्ये, जेव्हा २ हजारच्या नोटेची घोषणा करण्यात आली तेव्हा या नोटेच्या रंगाची सर्वाधिक चर्चा झाली होती. कारण, असा रंग यापूर्वी कोणत्याही भारतीय चलनात दिसला नव्हता. काही लोकांना या नोटेची सावली गुलाबी आहे असे वाटले. तर काही लोकांनी याला जांभळ्या रंगाची छटा असल्याचे म्हटले आहे . लोकांनी नोटेवर असा रंग कधीच पाहिला नसल्यामुळे २ हजारची नोट पाहून ते खूप उत्सुक होते.
इंडिया टुडेच्या वृत्तानुसार, २ हजारच्या नोटेची सावली शोधण्यासाठी पैनटोन शेड कार्डची मदत घेण्यात आली होती. ही एक अमेरिकन कंपनी आहे. रंगांवर त्याचा अधिकार आहे. एक प्रकारे, पैनटोन रंग प्रणाली प्रदान करण्याचे कार्य करते. रंगांच्या माहितीसाठी ही एक उच्च श्रेणीची कंपनी आहे. ही कंपनी रंगांशी संबंधित व्यवसायाशी संबंधित आहे.
पैनटोन कंपनीचे कार्य कोणते?
समजा एखादी कंपनी एखाद्या देशातील उत्पादनाचे पॅकेट छापते. मात्र आता तीच कंपनी त्याच उत्पादनाचे पॅकेट दुसऱ्या देशात विकण्यासाठी छापत आहे. अशा प्रकारे, एकाच उत्पादनाचे पॅकेट वेगवेगळ्या देशांमध्ये विकण्यासाठी स्थानिक पातळीवर छापले जात आहेत. असे केल्याने अनेक वेळा पॅकेटच्या रंगात थोडासा बदल दिसून येतो. हा बदल अगदी किरकोळ असला तरी त्यामुळे कंपनीची प्रतिमा डागाळण्याचा धोका आहे.
रंगांमधील या बदलाची समस्या पैनटोन कंपनी सोडवते. कंपनी जगभरात एकसमान छपाईसाठी रंग प्रणाली प्रदान करते. सर्व देश या रंग पद्धतीचे पालन करतात. त्यामुळे असे घडते की जर एखादी कंपनी भारतात पॅकेट छापत असेल तर ब्रिटनमध्ये छापलेल्या पॅकेटवरही हाच रंग दिसणार आहे. ही संपूर्ण यंत्रणा ‘Pantone Matching System’ म्हणून ओळखली जाते.
Radiant Orchid २०१४ मधील ‘कलर ऑफ द इयर’ ठरला
दरवर्षी पैनटोन ‘कलर फॉर द इयर’ म्हणजेच त्या वर्षातील खास रंगही रिलीज करते. फॅशन आणि इंटीरियर इंडस्ट्रीज त्यांच्या उत्पादनांसाठी हा रंग वापरतात. पैनटोनने २०१४ मध्ये रेडियंट ऑर्किडला ‘कलर ऑफ द इयर’ म्हणून नाव दिले. कंपनीने सांगितले की, ‘रेडियंट ऑर्किड खूप छान फुलते. त्यात एक जादुई आकर्षण आहे, जे त्याकडे लक्ष वेधून घेते आणि आपल्या कल्पनाशक्तीला जागृत करते.’
ऑर्किड हे अतिशय अद्वितीय फूल मानले जाते. हा रंग लक्झरी आणि लक्झरीशी संबंधित आहे. या दोन्ही गोष्टी जांभळ्या रंगाशी संबंधित आहेत. मात्र २ हजारच्या नोटा २०१६ मध्ये छापण्यात आल्या होत्या. आता तुम्हाला प्रश्न पडला असेल की हा रंग दोन वर्षांनी का वापरला गेला, तर रेडियंट ऑर्किड २०१४ मध्येच ‘कलर ऑफ द इयर’ ठरला.
नोटेवर हा रंग का वापरण्यात आला?
याचे एक कारण असू शकते की, २०१४ मध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी मोठ्या मताधिक्याने विजय मिळवून सरकार स्थापन केले. अशा परिस्थितीत, असे होऊ शकते की, त्यांना या रंगाच्या नोट्सद्वारे काही संदेश द्यायचा असू शकतो, असे म्हटले जात आहे. पण खरं काय ते अजुनही समोर आलेले नाही. रेडियंट ऑर्किडमध्ये व्हायलेटचा अर्क असतो आणि वायलेटमध्ये निळे आणि लाल रंगद्रव्ये असतात. जिथे निळा रंग स्थिरतेचे प्रतीक आहे, तर लाल रंग उर्जेचा. हा रंग का आणि कोणी निवडला हे कोणालाच माहीत नाही. हा असा प्रश्न आहे, ज्याचे उत्तर आजपर्यंत सापडलेले नाही. पण या रंगाबद्दल आपण एक गोष्ट नक्की सांगू शकतो की हा खूप चांगला पर्याय ठरला आहे.
