कच्च्या तेलातून तयार होणारं इंधन पेट्रोल पंपापर्यंत कसं पोहोचतं? दूर देशातील इंधन वाहतूक कशी करतात?

कच्च तेल वेलहेडपासून रिफायनरीकडे बार्ज, टँकर, जमिनीवर पाइपलाइन, ट्रक आणि रेल्वेमार्गामार्फत जातं. आणि अशाचमार्गाने ते पेट्रोल पंपापर्यंतही पोहोचतं. लायब्ररी ऑफ काँग्रेस या सरकारी संकेतस्थळाने ही माहिती दिली आहे.

तेलाचे टँकर

जे तेल किंवा घातक सामग्री मोठ्या प्रमाणात मालवाहू किंवा मालवाहू अवशेष म्हणून वाहून नेण्यासाठी तयार केलेले किंवा रुपांतरित केले जातात त्याला टँक वेसल्स म्हटलं जातं. या टँकरचे विविध प्रकार आहेत: तेल टँकर, पार्सल टँकर (रासायनिक जहाजे), कॉम्बिनेशन कॅरिअर (तेल किंवा घन माल मोठ्या प्रमाणात वाहून नेण्यासाठी डिझाइन केलेले), आणि बार्जेस. आंतरराष्ट्रीय बल्क केमिकल कोड रासायनिक कार्गोच्या सुरक्षित वाहतुकीवर नियंत्रण ठेवतात आणि संरक्षण पुरवतात.

हेही वाचा >> भारतातील ‘या’ १४ रेल्वे स्थानकांची नावं वाचाल तर पोट धरून हसाल, मुंबई अन् पुण्यातील स्टेशनचाही समावेश!

क्रूड वाहकांना VLCC (खूप मोठे क्रूड वाहक) किंवा ULCC (अल्ट्रा लार्ज क्रूड वाहक) म्हणून वर्गीकृत केलं गेलंय. कच्चे तेल विविध देशात पुरवलं जातं. त्यामुळे कच्च्या तेलाची अनेक लांबच्या प्रवासात वाहतूक होत असते. त्यामुळे क्रूड कॅरिअर वाहकांची बांधणीही अशाचप्रकारे केलेली असते. याशिवाय, मोठ्या टँकरमधून लहान जहाजांमध्ये तेल उतरवण्यासाठी लाइटरिंग वापरले जाते. जेणेकरुन लहान जहाज लहान बंदरांमध्ये प्रवेश करू शकतील.

एलएनजी टँकर

उच्च दाब आणि स्फोटांमुळे टँकरवरून कॉम्प्रेस नैसर्गिक वायूची वाहतूक करणे कठीण होते. २० व्या शतकाच्या मध्यात झालेल्या वैज्ञानिक प्रगतीमुळे, नैसर्गिक वायू अत्यंत कमी तापमानात द्रवात बदलला जाऊ शकतो आणि द्रवरूप नैसर्गिक वायू LNG म्हणून वाहून नेला जाऊ शकतो. एलएनजी टँकर डबल हल्ससह डिझाइन केलेले आहेत. तसंच, या अतिरिक्त सुरक्षा वैशिष्ट्ये आहेत.

पाइपलाइन

पाइपलाइन म्हणजे गॅदरिंग सिस्टीम (प्रक्रिया सुविधांकडे वेलहेड), ट्रान्समिशन लाइन्स (बाजारांना पुरवठा क्षेत्र) किंवा वितरण पाइपलाइन (सर्वात सामान्यतः मध्यम किंवा लहान ग्राहक युनिट्समध्ये नैसर्गिक वायूची वाहतूक करण्यासाठी). पाइपलाइन्स वाहतूक प्रक्रियेत खूप महत्त्वाची भूमिका बजावतात. कारण बहुतेक तेल पाइपलाइनमधून फिरते. कच्च्या तेलाला नैसर्गिक वायूपासून वेगळे केल्यानंतर, पाइपलाइन तेल दुसर्‍या वाहकाकडे किंवा थेट रिफायनरीकडे नेतात. पेट्रोलियम उत्पादने नंतर रिफायनरी ते टँकर, ट्रक, रेल्वे टँक कार किंवा पाइपलाइनने बाजारात जातात. युनायटेड स्टेट्समध्ये नैसर्गिक वायूचे उत्पादन वाढत असताना, नवीन पाइपलाइन बांधकामाची मागणी वाढत आहे. युनायटेड स्टेट्समध्ये सुमारे ३ लाख मैल नैसर्गिक वायू ट्रान्समिशन पाइपलाइन आहेत.

बार्जेस

बार्जेसचा वापर प्रामुख्याने नद्या आणि कालव्यांवर केला जातो. त्यांना पाइपलाइनपेक्षा कमी पायाभूत सुविधांची आवश्यकता असते, परंतु ते अधिक महाग असतात, वाहतूक खूपच कमी असते आणि लोड होण्यास अधिक वेळ लागतो.

रेल्वेमार्ग / टाकी ट्रक

ऐतिहासिकदृष्ट्या, रेल्वेमार्ग हे पेट्रोलियम वाहतुकीचे प्राथमिक साधन होते. आज, रेल्वेमार्ग पाइपलाइनशी स्पर्धा करतात. अनेक पेट्रोलियम उत्पादने रिफायनरी ते मार्केटमध्ये टँक ट्रक किंवा रेल्वे टँकने प्रवास करतात.