Vote From Home Eligibility and Procedure : निवडणुकांमध्ये जास्तीत जास्त नागरिकांनी मतदान करावे यासाठी निवडणूक आयोगामार्फत काही नागरिकांना आता घरबसल्या मतदान करण्याची सुविधा उपलब्ध करून देण्यात आली आहे. पण, घरबसल्या मतदान करण्याच्या सुविधेचा वापर नेमका कोण करू शकणार आहे? त्यासाठी कोणत्या नोंदणीची आवश्यकता असते? याची सर्व प्रक्रिया आपण जाणून घेऊ…
देशातील मतदारांची संख्या
देशात ९७ कोटींहून अधिक मतदार आहेत. त्यातील बहुसंख्य मतदार हे वृद्ध आणि दिव्यांग आहेत. केंद्रीय निवडणूक आयोगाच्या मते, १० मार्च २०२४ पर्यंत देशात ८५ वर्षांपेक्षा जास्त वयाचे ८२ लाख ज्येष्ठ नागरिक मतदार होते. १०० वर्षे ओलांडलेल्या मतदारांची संख्या २१.१८ लाख होती आणि दिव्यांग मतदारांची संख्या ८८.३५ लाख होती.
घरबसल्या मतदान करण्यासाठी कोण पात्र?
त्यामुळे केंद्रीय निवडणूक आयोगाने १०० वर्षे ओलांडलेल्या, ८५ वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या आणि दिव्यांग मतदारांना घरबसल्या पोस्टल बॅलेटद्वारे मतदान करण्याचा पर्याय देण्यात आला आहे.
त्यामुळे जे नागरिक घरबसल्या मतदानाचा पर्याय निवडतील; ते थेट मतदान केंद्रांवर जाऊन मतदान करण्यास पात्र नसतील. त्यांच्यासह पोस्टल बॅलेटचा हा पर्याय प्रसारमाध्यमांच्या पत्रकारांनाही देण्यात आला आहे. त्यामध्ये जे पत्रकार निवडणुकांचे कव्हरेज करीत आहेत आणि ज्यांच्याकडे निवडणूक आयोगाचे अधिकृत पत्र आहे अशांचा समावेश असेल.
Election 2024: घरबसल्या मतदार यादीत करा तुमच्या नावाचा समावेश; ‘असा’ करा ऑनलाईन अर्ज
घरबसल्या मतदानासाठी नोंदणी कशी करावी?
१) ज्या नागरिकांना या सुविधेचा लाभ घ्यायचा आहे, त्यांना फॉर्म 12D भरावा लागेल.
२) जे ज्येष्ठ नागरिक किंवा अपंग मतदार व्यक्ती घरून मतदान करू इच्छित आहेत, त्यांना मतदानाची अधिसूचना जारी झाल्यापासून पाच दिवसांच्या आत निवडणूक आयोगाच्या जवळच्या कार्यलयातील बूथ लेव्हल अधिकाऱ्यांकडे फॉर्म 12 D भरून जमा करावा लागेल.
२) निवडणूक आयोगाच्या http://www.eci.gov.in या अधिकृत वेबसाइटवरून हा फॉर्म डाउनलोड करता येईल. तसेच हा फॉर्म 12D लोकसभा मतदारसंघाच्या प्रतिनिधी जिल्हा अधिकारी कार्यालयात जाऊनही घेऊ शकता. काही शहरांमध्ये या फॉर्मचे वाटप सुरू झाले आहे.
२) काही ठिकाणी बूथ लेव्हल ऑफिसरदेखील मतदारांच्या घरी येऊन हा फॉर्म भरून घेत आहेत.
(Form 12D लिंकसाठी इथे क्लिक करा)
३) ‘द हिंदू’च्या वृत्तानुसार घरबसल्या केल्या जाणाऱ्या पोस्टल बॅलेट मतदान प्रक्रियेवर देखरेख करण्यासाठी पाच जणांचा समावेश असणार आहे. यासाठी एका पथकाची स्थापना केली जाईल. प्रत्येक पथकात मतदान केंद्राध्यक्ष दर्जाचा अधिकारी, केंद्रस्तरीय अधिकारी, मदतनीस, पोलीस आणि चित्रीकरण करणारी व्यक्ती यांचा समावेश असणार आहे
४) जिल्हा निवडणूक अधिकारी म्हणजेच जिल्हाधिकारी घरबसल्या मतदानाची तारीख ठरवतील.
५) पोस्टल बॅलेटवर संबंधिताने मत नोंदविल्यानंतर त्याची नियमानुसार घडी घालून ती पाकिटबंद केली जाईल. या प्रक्रियेचे चित्रीकरण करण्यात येणार आहे.
६) मतदाराला एसएमएस किंवा पोस्टद्वारे पोस्टल बॅलेटद्वारे मतदान करण्यासाठीची तारीख आणि वेळ याबद्दल पूर्वसूचना मिळेल.
७) वृद्ध आणि अपंग मतदारांना पोस्टल मतपत्रिका घरपोच पुरविल्या जातात. त्या मतपत्रिकेद्वारे ते पसंतीच्या उमेदवाराला मतदान करू शकतात.
८) या मतदान करण्याच्या संपूर्ण प्रक्रियेला केवळ २० मिनिटे लागतात.
९) प्रत्यक्ष मतदानाच्या तीन दिवस आधीच घरबसल्या मतदानाची प्रक्रिया पार पाडली जाणार आहे.
ईव्हीएम मशीन कशी काम करते? त्यातून मतदान कसे होते? अधिकाऱ्यांनी Video तून दिली माहिती
वृद्ध, दिव्यांग मतदारांना मतदान केंद्रावर मिळणार ‘या’ सुविधा
वृद्ध आणि दिव्यांग व्यक्तींना सक्षम अॅपद्वारेही या सर्व सुविधांचा लाभ घेता येईल. इतकेच नव्हे, तर सर्व १० लाख ४८ हजार मतदान केंद्रांवर वृद्ध, दिव्यांग मतदारांच्या मदतीसाठी स्वयंसेवक आणि व्हीलचेअरची व्यवस्था सुनिश्चित करण्यात आली आहे. त्यासह वृद्धांसाठी वाहतूक सुविधा उपलब्ध करून देण्याविषयीही चर्चा सुरू आहे.
देशातील मतदारांची संख्या
देशात ९७ कोटींहून अधिक मतदार आहेत. त्यातील बहुसंख्य मतदार हे वृद्ध आणि दिव्यांग आहेत. केंद्रीय निवडणूक आयोगाच्या मते, १० मार्च २०२४ पर्यंत देशात ८५ वर्षांपेक्षा जास्त वयाचे ८२ लाख ज्येष्ठ नागरिक मतदार होते. १०० वर्षे ओलांडलेल्या मतदारांची संख्या २१.१८ लाख होती आणि दिव्यांग मतदारांची संख्या ८८.३५ लाख होती.
घरबसल्या मतदान करण्यासाठी कोण पात्र?
त्यामुळे केंद्रीय निवडणूक आयोगाने १०० वर्षे ओलांडलेल्या, ८५ वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या आणि दिव्यांग मतदारांना घरबसल्या पोस्टल बॅलेटद्वारे मतदान करण्याचा पर्याय देण्यात आला आहे.
त्यामुळे जे नागरिक घरबसल्या मतदानाचा पर्याय निवडतील; ते थेट मतदान केंद्रांवर जाऊन मतदान करण्यास पात्र नसतील. त्यांच्यासह पोस्टल बॅलेटचा हा पर्याय प्रसारमाध्यमांच्या पत्रकारांनाही देण्यात आला आहे. त्यामध्ये जे पत्रकार निवडणुकांचे कव्हरेज करीत आहेत आणि ज्यांच्याकडे निवडणूक आयोगाचे अधिकृत पत्र आहे अशांचा समावेश असेल.
Election 2024: घरबसल्या मतदार यादीत करा तुमच्या नावाचा समावेश; ‘असा’ करा ऑनलाईन अर्ज
घरबसल्या मतदानासाठी नोंदणी कशी करावी?
१) ज्या नागरिकांना या सुविधेचा लाभ घ्यायचा आहे, त्यांना फॉर्म 12D भरावा लागेल.
२) जे ज्येष्ठ नागरिक किंवा अपंग मतदार व्यक्ती घरून मतदान करू इच्छित आहेत, त्यांना मतदानाची अधिसूचना जारी झाल्यापासून पाच दिवसांच्या आत निवडणूक आयोगाच्या जवळच्या कार्यलयातील बूथ लेव्हल अधिकाऱ्यांकडे फॉर्म 12 D भरून जमा करावा लागेल.
२) निवडणूक आयोगाच्या http://www.eci.gov.in या अधिकृत वेबसाइटवरून हा फॉर्म डाउनलोड करता येईल. तसेच हा फॉर्म 12D लोकसभा मतदारसंघाच्या प्रतिनिधी जिल्हा अधिकारी कार्यालयात जाऊनही घेऊ शकता. काही शहरांमध्ये या फॉर्मचे वाटप सुरू झाले आहे.
२) काही ठिकाणी बूथ लेव्हल ऑफिसरदेखील मतदारांच्या घरी येऊन हा फॉर्म भरून घेत आहेत.
(Form 12D लिंकसाठी इथे क्लिक करा)
३) ‘द हिंदू’च्या वृत्तानुसार घरबसल्या केल्या जाणाऱ्या पोस्टल बॅलेट मतदान प्रक्रियेवर देखरेख करण्यासाठी पाच जणांचा समावेश असणार आहे. यासाठी एका पथकाची स्थापना केली जाईल. प्रत्येक पथकात मतदान केंद्राध्यक्ष दर्जाचा अधिकारी, केंद्रस्तरीय अधिकारी, मदतनीस, पोलीस आणि चित्रीकरण करणारी व्यक्ती यांचा समावेश असणार आहे
४) जिल्हा निवडणूक अधिकारी म्हणजेच जिल्हाधिकारी घरबसल्या मतदानाची तारीख ठरवतील.
५) पोस्टल बॅलेटवर संबंधिताने मत नोंदविल्यानंतर त्याची नियमानुसार घडी घालून ती पाकिटबंद केली जाईल. या प्रक्रियेचे चित्रीकरण करण्यात येणार आहे.
६) मतदाराला एसएमएस किंवा पोस्टद्वारे पोस्टल बॅलेटद्वारे मतदान करण्यासाठीची तारीख आणि वेळ याबद्दल पूर्वसूचना मिळेल.
७) वृद्ध आणि अपंग मतदारांना पोस्टल मतपत्रिका घरपोच पुरविल्या जातात. त्या मतपत्रिकेद्वारे ते पसंतीच्या उमेदवाराला मतदान करू शकतात.
८) या मतदान करण्याच्या संपूर्ण प्रक्रियेला केवळ २० मिनिटे लागतात.
९) प्रत्यक्ष मतदानाच्या तीन दिवस आधीच घरबसल्या मतदानाची प्रक्रिया पार पाडली जाणार आहे.
ईव्हीएम मशीन कशी काम करते? त्यातून मतदान कसे होते? अधिकाऱ्यांनी Video तून दिली माहिती
वृद्ध, दिव्यांग मतदारांना मतदान केंद्रावर मिळणार ‘या’ सुविधा
वृद्ध आणि दिव्यांग व्यक्तींना सक्षम अॅपद्वारेही या सर्व सुविधांचा लाभ घेता येईल. इतकेच नव्हे, तर सर्व १० लाख ४८ हजार मतदान केंद्रांवर वृद्ध, दिव्यांग मतदारांच्या मदतीसाठी स्वयंसेवक आणि व्हीलचेअरची व्यवस्था सुनिश्चित करण्यात आली आहे. त्यासह वृद्धांसाठी वाहतूक सुविधा उपलब्ध करून देण्याविषयीही चर्चा सुरू आहे.
