पाण्यात राहून ‘या’ पाच प्राण्यांमध्ये श्वास घेण्याची आहे अद्भूत क्षमता; जाणून घ्या…

पाण्याखाली श्वास घेणारे प्राणी

व्हेल

या विशाल सस्तन प्राण्यांना आपल्या माणसांसारखेच फुफ्फुसे असतात आणि त्यांना दर काही तासांनी हवेसाठी पुन्हा बाहेर पडावे लागते. परंतु, त्यांच्या फुफ्फुसांची क्षमता प्रचंड आहे आणि एकाच वेळी ते तीन तासांपर्यंत त्यांचा श्वास रोखू शकतात.

खेकडे आणि लॉबस्टर

हे प्राण्यांच्या कवचांच्या चेंबरमध्ये गिल्स असतात, ज्यामुळे ते पाण्याखाली ऑक्सिजन श्वास घेऊ शकतात. खेकडे त्यांच्या गिल्सवरून पाणी (ज्यामध्ये ऑक्सिजन असते) ओढून पाण्याखाली श्वास घेतात, ज्याला स्कॅफोग्नॅथाइट म्हणतात, जे खेकड्याच्या खालच्या बाजूला, त्याच्या नखांच्या पायथ्याजवळ असते.

समुद्री कासव

त्यांना फुफ्फुसे असतात आणि ते श्वास घेण्यासाठी वर न येता तासनतास पाण्याखाली श्वास रोखून ठेवू शकतात. कधीकधी हा कालावधी सलग सात-आठ तासांपर्यंत जाऊ शकतो. कासव संपूर्ण हिवाळा गोठलेल्या तलावाच्या तळाशी खोल शीतनिद्रामध्ये घालवू शकतात, ते त्यांच्या फुफ्फुसांचा अजिबात वापर करत नाहीत.

बेडूक

उभयचर प्राण्यांमध्ये, बेडकांमध्ये त्यांच्या त्वचेतून श्वास घेण्याची अद्वितीय क्षमता आहे, ज्यामुळे ते बराच काळ पाण्याखाली राहू शकतात. बेडूक फक्त त्यांच्या त्वचेने श्वासच घेत नाहीत, तर ते त्यातून पाणीही पितात. अनेक बेडकांच्या शरीराच्या खालच्या बाजूला एक विशेष पेय पॅच असतो. एका मोठ्या फुफ्फुसाप्रमाणे, पातळ, ओलसर त्वचा वायूंना आत जाऊ देते, ज्यामुळे बेडकांना श्वास घेण्यास मदत होते. त्वचा चांगली कार्यरत राहण्यासाठी बेडकांना स्वच्छ आणि ओलसर राहणे आवश्यक असते.

अ‍ॅक्सोलॉटल

मेक्सिकोच्या झोचिमिल्को कालव्यांमध्ये राहणारा एक अद्वितीय सॅलॅमँडर, अ‍ॅक्सोलॉटल तीन वेगवेगळ्या पद्धतींनी पाण्याखाली श्वास घेतो. त्याच्या डोक्यातून कोरलसारखे बाहेर पडणारे पंख असलेले बाह्य गिल, पृष्ठभागावर श्वास घेण्यासाठी कार्यशील फुफ्फुसे आणि त्याच्या त्वचेद्वारे ऑक्सिजन शोषण्याची क्षमता असते.

पाण्याखाली सागरी सस्तन प्राणी त्यांच्या हृदयाची वारंवारता कमी करतात. काही प्राण्यांचे हृदय पाण्यात नसताना प्रति मिनिट १२० वेळा धडधडू शकते, परंतु जेव्हा ते पाण्यात असतात तेव्हा प्रति मिनिट फक्त चार ते सहा वेळा धडधडू शकते. त्यांच्याकडे मानवांपेक्षा तिप्पट रक्त असू शकते. ते प्रामुख्याने त्यांच्या स्नायू आणि रक्तात ऑक्सिजन साठवतात.