शेअर बाजारासंबंधी काम करणारे किंवा शेअर बाजारात गुंतवणूक करणारे, त्या बाबतीतल्या बातम्या ऐकणारे यांना ‘इक्विटी’ हा शब्द परिचयाचा असेल. शेअर मार्केट मध्ये गुंतवणूक करताना ‘इक्विटी’ हा शब्द पुन्हा पुन्हा ऐकायला मिळतो. कधी ‘इक्विटी कॅपिटल’ तर कधी ‘इक्विटी शेअर्स’, पण ही ‘इक्विटी’ म्हणजे काय? या संकल्पनेविषयी जाणून घेऊया…
इक्विटी म्हणजे काय ?
‘इक्विटी’ ही संकल्पना महत्त्वाची आहे. ‘इक्विटी’ला समभाग असेही म्हणतात. कारण, ती कंपनीच्या मालमत्तेतील मालकीचे मूल्य दर्शवते. ‘इक्विटी’ म्हणजे, स्टेक किंवा तुमचा हिस्सा किंवा तुमची मालकी. जर तुम्ही एखाद्या कंपनीत पैसे गुंतवले असतील आणि तुम्ही त्या कंपनीचे काही शेअर्स विकत घेतले असतील, तर याचा अर्थ असा की त्या कंपनीत तुमची मालकी आहे म्हणजेच इक्विटी आहे. याचा अर्थ तुम्ही त्या कंपनीचा काही भागाचे मालक आहात.
हेही वाचा : एकाच विमानातील दोन पायलट्सना देण्यात येते वेगवेगळे जेवण; कारण ऐकून व्हाल थक्क…
समभाग हे सामान्यत: भागधारकांची मालकी (किंवा खासगी मालकीच्या कंपनीतील त्या मालकांचे भागभांडवल) म्हणून ओळखले जातात. जर सर्व मालमत्ता संपुष्टात आली आणि कंपनीचे सर्व कर्ज फेडले गेले तर कंपनीला मोडीत काढण्याच्या (लिक्विडेशन) प्रकरणी, भागधारकांना परत केली जाऊ शकणारी रक्कम त्यातून दर्शविली जाते. अधिग्रहणाच्या बाबतीत, हे कंपनीच्या विक्रीचे मूल्य आहे मात्र कंपनीने देणे असलेल्या कोणत्याही दायित्वांना या विक्रीसह हस्तांतरित केले जात नाही. म्हणजेच त्या कंपनीशी संबंधित सर्व कर्ज वजा केल्यानंतर, त्या कंपनीमध्ये उरलेल्या मालकीचा टक्का या रूपात आपण समभागांना विचारात घेऊ शकतो.
हेही वाचा : २४ तासात रोज जगभरातील लोक काय काय करतात? काम, झोप, जेवण; कशी होते दिवसाची विभागणी, पाहा रिपोर्ट
जर १० हजार, १ लाख किंवा तुम्ही कंपनीकडून कितीही शेअर्स खरेदी करता त्यांना ‘इक्विटी शेअर्स’ म्हणतात. त्याचप्रमाणे, या ‘इक्विटी शेअर्स’मध्ये तुम्हाला कंपनीमध्ये जो स्टेक मिळतो त्याला ‘शेअरहोल्डर इक्विटी’ म्हणता. इक्विटी फंड हे एक प्रकारे गुंतवणुकीचे साधन आहे. इक्विटी फंडाचा उद्देश गुंतवणूकदारांना विविध क्षेत्रे आणि उद्योगांमधील कंपन्यांच्या विस्तृत श्रेणीमध्ये एक्सपोजर प्रदान करणे आहे. इक्विटी फंड सक्रियपणे व्यवस्थापित केले जाऊ शकतात, याचा अर्थ असा आहे की, फंड व्यवस्थापक पोर्टफोलिओमधील स्टॉक्स त्यांच्या स्वतःच्या संशोधन आणि विश्लेषणाच्या आधारे निवडतो किंवा सहज-विचार न करता निवडतो. इक्विटी फंडांना बॉण्ड्ससारख्या निश्चित उत्पन्नाच्या गुंतवणुकीच्या तुलनेत जास्त जोखीम गुंतवणुकीचे मानले जाते, परंतु त्यांच्याकडे दीर्घ मुदतीसाठी उच्च परतावा मिळण्याची क्षमता देखील असते.
इक्विटी फंड हा वैविध्यपूर्ण गुंतवणूक (higher risk investments) पोर्टफोलिओचा महत्त्वाचा घटक असतात. परंतु गुंतवणूक करण्यापूर्वी तुमची गुंतवणुकीची उद्दिष्टे, जोखीम घेण्याची क्षमता आणि कालमर्यादा यांचा काळजीपूर्वक विचार करणे महत्त्वाचे आहे.
शेअर मार्केटमध्ये इक्विटी म्हणजे काय?
एका प्रकारे, कंपनीतील तुमची मालकी म्हणजे इक्विटी. या मालकीला आपण मालकी (ओनरशिप) म्हणतो. इक्विटी म्हणजे कंपनीतील मालकी होय. जेव्हा तुम्ही एखाद्या कंपनीच्या स्टॉकचे शेअर्स खरेदी करता तेव्हा तुम्ही कंपनीच्या इक्विटीचा शेअर खरेदी करता. शेअर मार्केट ज्याला स्टॉक मार्केट किंवा इक्विटी मार्केट देखील म्हणतात, हा एक बाजार आहे जिथे सार्वजनिकरित्या व्यापार केलेल्या कंपन्यांचे शेअर्स खरेदी आणि विकले जातात. या साठी सवर्प्रथम डीमॅट अकाउंट काय आहे, हे माहिती असणे गरजेचे आहे. डीमॅट अकाउंटद्वारे तुम्ही शेअर मार्केटमध्ये शेअर खरेदी आणि विक्री करू शकतात.
कंपन्या त्यांचे शेअर्स न्यूयॉर्क स्टॉक एक्सचेंज (NYSE) किंवा NASDAQ सारख्या स्टॉक एक्स्चेंजवर सूचीबद्ध करतात आणि गुंतवणूकदार ते शेअर्स ब्रोकर्सद्वारे खरेदी आणि विक्री करू शकतात. एखाद्या कंपनीच्या शेअर्सचे मूल्य, ज्याला त्याची स्टॉकची किंमत असेही म्हणतात, ते बाजारातील मागणी आणि पुरवठा द्वारे निर्धारित केले जाते. जेव्हा एखाद्या कंपनीच्या शेअर्सना जास्त मागणी असते तेव्हा शेअर्सची किंमत वाढण्याची प्रवृत्ती असते आणि जेव्हा कमी मागणी असते तेव्हा शेअरची किंमत घसरते.
