Which river is called the Dakshin Ganga: डोंगर, दऱ्या, समुद्र, धबधबे यांमुळे निसर्गाचे सौंदर्य वाढते; पण या सौंदर्यात नद्याही भर घालत असतात. त्यामुळे नद्याही खूप महत्त्वाच्या आहेत. आपल्या भारत देशात १०० हून अधिक मुख्य नद्या, तसेच त्याहून अधिक उपनद्या आहेत. नद्यांमुळे आसपासच्या गावाला, शहराला सौंदर्य प्राप्त होते. त्याशिवाय त्यामुळे नदीच्या आसपासचा परिसर खूप समृद्ध आणि सुंदर दिसतो. भारतामध्ये गंगा नदीला सर्वाधिक महत्त्व दिले जाते. कारण- गंगा भारतातील सर्वांत मोठी असल्याचे म्हटले जाते. गंगेचा उगम उत्तराखंड राज्यामध्ये हिमालयातील गंगोत्री येथे झाला असून, शेवटी ती बंगालच्या खाडीला जाऊन मिळते.
या नदीला हिंदू धर्मामध्ये अत्यंत पवित्र आणि पूजनीय मानले जाते. दरवर्षी लाखो भाविक गंगेकाठी असलेल्या तीर्थक्षेत्रांचे दर्शन घेतात; ज्यात हल्ली काशी हे अनेक पर्यटकांचे आकर्षण ठरत आहे. काशीतील गंगा घाटावर होणारी गंगेची आरती पाहण्यासाठी दररोज हजारो भाविक गर्दी करतात. सोशल मीडियावरही यादरम्यानचे अनेक व्हिडीओ व्हायरल होत असतात. मात्र, भारताच्या दक्षिणेला गंगेव्यतिरिक्त आणखी अशी एक नदी आहे, जिला ‘दक्षिण गंगा’ म्हटले जाते. पण, ही नदी कोणती आणि तिला ‘दक्षिण गंगा’ का म्हटले जाते? हे आज आपण जाणून घेऊ…
या नदीला म्हटले जाते दक्षिण गंगा
गंगेप्रमाणेच पवित्र आणि पूजनीय असलेल्या भारताच्या दक्षिण भागातून वाहणाऱ्या आणि महाराष्ट्रात उगम पावलेल्या गोदावरी नदीला ‘दक्षिण गंगा’ म्हटले जाते. ज्याप्रमाणे गंगेच्या काठावर अनेक तीर्थक्षेत्रे आहेत, त्याचप्रमाणे गोदावरीच्या काठावरही विविध तीर्थक्षेत्रे आणि मंदिरे आहेत. गंगेच्या काठावर काशी विश्वेश्वर ज्योतिर्लिंग आहे, त्याचप्रमाणे गोदावरीच्या काठावर त्र्यंबकेश्वर हे ज्योतिर्लिंग आहे. त्याशिवाय गोदावरी काठावर कुंभ मेळाही भरतो. गंगेप्रमाणेच अनेक भाविक गोदावरीची पूजा करतात. गोदावरीला ‘दक्षिण गंगा’ म्हणण्यामागे आणखी एक कारण आहे आणि ते म्हणजे गोदावरी अनेक गावांमधून वाहत जाते. त्यामुळे गोदावरीच्या पाण्याचा त्या गावातील लोकांची तहान भागवण्यासह शेतीसाठीही उपयोग होतो.
तसेच नदीतील जलचर आणि नदीकाठचे पशू-पक्षी यांच्यासाठीही ती जीवनदायिनी ठरली आहे.
गोदावरीचा उगम
गोदावरी नदी ही गंगेनंतरची भारतातील दुसरी सर्वांत मोठी नदी आहे. गोदावरी नदीचा उगम सह्याद्री पर्वतातील ब्रह्मगिरी टेकडीवर झाला आहे. गोदावरीची लांबी १,४५० किलोमीटर असून, गोदावरी नदीच्या उपनद्यांमध्ये दारणा, प्रवरा, वैनगंगा, मांजरा, पूर्णा, पेनगंगा, वर्धा, इंद्रावती, मणेर व साबरी यांचा समावेश आहे. ही नदी महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश, छत्तीसगड, ओडिशा, मध्य प्रदेश, कर्नाटक व पुद्दुचेरी या राज्यांमधून वाहत जाऊन, शेवटी बंगालच्या उपसागराला मिळते.
