Air pollution: अनेकदा वातावरणात मोठ्या प्रमाणात फॉग दिसू लागतात. पण, हे नक्की फॉग असतात की स्मॉग असा प्रश्न अनेकांना पडतो. भारतात विशेषत: दिल्लीतील हिवाळ्यात जेव्हा दोन्ही हवामान घटना एकत्र असतात, तेव्हा फॉग आणि स्मॉग हवेतील पाण्याच्या थेंबांमुळे उद्भवतात.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
आयआयटी कानपूरने प्रकाशित केलेल्या अहवालानुसार मुख्य फॉग पाण्याच्या थेंबांमुळे निर्माण होतात, तर फॉगमध्ये स्मॉग आणि कणांचा समावेश होतो. फॉगमुळे दूरच्या गोष्टी स्पष्ट दिसू शकत नाहीत, परंतु ते आरोग्यासाठी हानिकारक नसतात, तर स्मॉगच्या दीर्घकाळ संपर्कामुळे अस्थमा किंवा फुफ्फुसाच्या समस्या यांसारख्या दीर्घकालीन परिस्थिती निर्माण होतात. तसेच फॉग पांढरे असतात, तर स्मॉग सामान्यतः गडद असतो आणि विशिष्ट प्रदूषकांवर अवलंबून बदलू शकतात.
“स्मॉग” हा शब्द पहिल्यांदा लंडनमध्ये २० व्या शतकाच्या सुरुवातीला तयार करण्यात आला होता, ज्याने शहर व्यापलेल्या कमी-हँगिंग प्रदूषणाचे वर्णन केले होते. स्मॉगमुळे डोळ्यांची जळजळ होते, त्यामुळे खोकला होऊ शकतो; कारण ते प्रामुख्याने ओझोनचे बनलेले असते. जेव्हा काही प्रदूषक हवेत प्रवेश करतात, जसे नायट्रोजन ऑक्साईड्स, ते सूर्यप्रकाशाशी प्रतिक्रिया देऊन ओझोन तयार करतात.
यामुळे डोळ्यांच्या जळजळीपासून तीव्र दम्यापर्यंत सर्व काही होऊ शकते आणि कृषी क्षेत्राच्या उत्पादकतेवरदेखील गंभीर परिणाम होऊ शकतो.
स्मॉगचे आरोग्यावर होणारे गंभीर परिणाम
- श्वसन आणि रक्ताभिसरण समस्या
- दमा
- ॲलर्जी
- मळमळ
- एकाग्रतेत अडचणी
- हृदयविकाराचा झटका
व्होग म्हणजे काय?
व्होग हे एक विशिष्ट प्रकारचे वायू प्रदूषण आहे, जे केवळ ज्वालामुखीच्या क्रियाकलापांमुळे होते, असे अहवालात स्पष्ट केले आहे. जेव्हा ज्वालामुखीचा उद्रेक होतो, तेव्हा त्यातून सल्फर डाय ऑक्साइड बाहेर पडते जे नंतर हवेत असलेल्या इतर वायूंशी प्रतिक्रिया देते. जेव्हा लावा समुद्रात पोहोचतो, तेव्हा ते पाण्याशी प्रतिक्रिया करून हायड्रोजन सल्फाइडसारखी इतर रसायने तयार करतात. परिणामी “फॉग”ला व्होग म्हणतात आणि याचा अर्थ गंभीरपणे कमी दृश्यमानतेपासून निळा-राखाडी रंगापर्यंत काहीही असू शकतो.
दिल्ली आणि उत्तर भारतातील इतर भागांत गेल्या काही दिवसांपासून दाट धुके दिसत आहे.
आयआयटी कानपूरने प्रकाशित केलेल्या अहवालानुसार मुख्य फॉग पाण्याच्या थेंबांमुळे निर्माण होतात, तर फॉगमध्ये स्मॉग आणि कणांचा समावेश होतो. फॉगमुळे दूरच्या गोष्टी स्पष्ट दिसू शकत नाहीत, परंतु ते आरोग्यासाठी हानिकारक नसतात, तर स्मॉगच्या दीर्घकाळ संपर्कामुळे अस्थमा किंवा फुफ्फुसाच्या समस्या यांसारख्या दीर्घकालीन परिस्थिती निर्माण होतात. तसेच फॉग पांढरे असतात, तर स्मॉग सामान्यतः गडद असतो आणि विशिष्ट प्रदूषकांवर अवलंबून बदलू शकतात.
“स्मॉग” हा शब्द पहिल्यांदा लंडनमध्ये २० व्या शतकाच्या सुरुवातीला तयार करण्यात आला होता, ज्याने शहर व्यापलेल्या कमी-हँगिंग प्रदूषणाचे वर्णन केले होते. स्मॉगमुळे डोळ्यांची जळजळ होते, त्यामुळे खोकला होऊ शकतो; कारण ते प्रामुख्याने ओझोनचे बनलेले असते. जेव्हा काही प्रदूषक हवेत प्रवेश करतात, जसे नायट्रोजन ऑक्साईड्स, ते सूर्यप्रकाशाशी प्रतिक्रिया देऊन ओझोन तयार करतात.
यामुळे डोळ्यांच्या जळजळीपासून तीव्र दम्यापर्यंत सर्व काही होऊ शकते आणि कृषी क्षेत्राच्या उत्पादकतेवरदेखील गंभीर परिणाम होऊ शकतो.
स्मॉगचे आरोग्यावर होणारे गंभीर परिणाम
- श्वसन आणि रक्ताभिसरण समस्या
- दमा
- ॲलर्जी
- मळमळ
- एकाग्रतेत अडचणी
- हृदयविकाराचा झटका
व्होग म्हणजे काय?
व्होग हे एक विशिष्ट प्रकारचे वायू प्रदूषण आहे, जे केवळ ज्वालामुखीच्या क्रियाकलापांमुळे होते, असे अहवालात स्पष्ट केले आहे. जेव्हा ज्वालामुखीचा उद्रेक होतो, तेव्हा त्यातून सल्फर डाय ऑक्साइड बाहेर पडते जे नंतर हवेत असलेल्या इतर वायूंशी प्रतिक्रिया देते. जेव्हा लावा समुद्रात पोहोचतो, तेव्हा ते पाण्याशी प्रतिक्रिया करून हायड्रोजन सल्फाइडसारखी इतर रसायने तयार करतात. परिणामी “फॉग”ला व्होग म्हणतात आणि याचा अर्थ गंभीरपणे कमी दृश्यमानतेपासून निळा-राखाडी रंगापर्यंत काहीही असू शकतो.
दिल्ली आणि उत्तर भारतातील इतर भागांत गेल्या काही दिवसांपासून दाट धुके दिसत आहे.
