Why do giraffes have long necks? अतिशय देखणा आणि निसर्गाच्या अनेक आश्चर्यांपैकी एक असलेला जिराफ हा जगातला सर्वांत उंच, शक्तिशाली प्राण्यांपैकी एक व शांतताप्रिय असा प्राणी आहे. जिराफ म्हटलं की, सर्वांत आधी आपल्याला आठवते ते त्याची उंचच उंच मान. जिराफ प्रामुख्याने आफ्रिका उपखंडातील सव्हाना गवताळ प्रदेश, वने आणि नामिबियातील वाळवंटी प्रदेशांत आढळतात. सरासरी १८ फूट उंची आणि १२०० किलोग्राम वजन असलेला जिराफ हा पूर्णपणे शाकाहारी आहे. काटेरी बाभळीची पाने हे जिराफांचे आवडते खाद्य. आपल्या लांबच लांब जिभेचा वापर करून, जिराफ या झाडांची पाने शिताफीने ओढून खातात. दिवसाला साधारणपणे ३४ किलोंच्या अन्नाचा ते फडशा पडतात. आफ्रिकन उपखंडामध्ये टिकून राहण्यासाठी याची त्यांना खूप मदत होते.
जिराफाची मान लांब का असते?
जिराफाची लांब मान ही निसर्गातील सर्वांत आकर्षक गोष्टींपैकी एक आहे.
अन्नासाठी उंच झाडांपर्यंत पोहोचणे
जिराफाची मान लांब असण्याचे एक मुख्य कारण म्हणजे अन्नापर्यंत पोहोचणे, जेथपर्यंत इतर शाकाहारी प्राणी पोहोचू शकत नाहीत. जिराफ मुख्यतः बाभूळसारख्या उंच झाडांची पाने, फुले व फळे खातात, जे जमिनीपासून उंच वाढतात. झाडांच्या या भारदस्त भागांवरचा आहार खाऊन जिराफ राहतात.
दुसरं कारण असं की, इतर शाकाहारी प्राण्यांशी अन्नासाठी स्पर्धा टाळण्यासाठी जिराफाची मान लांब विकसित झाली. त्यामुळे जिराफ जमिनीच्या जवळ चरणाऱ्या मृग, झेब्रा व म्हशींसारख्या प्राण्यांशी कमी स्पर्धा करतात.
सतर्क आणि सुरक्षित राहण्यास मदत
लांब मान असल्याने जिराफांना उंच उभे राहिल्याने दुरून सिंहासारखे संभाव्य धोके आधीच कळू शकतात. यावेळी तयारीत राहण्याची किंवा धोका जवळ असल्यास पळून जाण्याची चांगली संधी त्यांना मिळते. या उंचीचा फायदा जिराफांना जंगलात सतर्क आणि सुरक्षित राहण्यासाठी होतो.
शरीराच्या तापमान नियंत्रणासाठी संभाव्य फायदे
जिराफांची लांब मान त्यांच्या शरीराचे तापमान नियंत्रित करण्यास मदत करू शकते. उष्ण हवामानात आकारमानाच्या तुलनेत उंच, सडपातळ शरीर उष्णता नष्ट करण्यास आणि शरीराचे तापमान स्थिर राखण्यास त्यांना मदत करू शकते. या उष्णतेच्या नियमनात त्यांची मान महत्त्वाची भूमिका बजावू शकते, ज्यामुळे जिराफ उबदार वातावरणात वाढू शकतात.
जिराफांच्या लांब मानेबद्दल काही मजेदार गोष्टी
जिराफांच्या मानेची लांबी सहा फुटांपर्यंत वाढू शकते, जी सरासरी प्रौढ माणसाच्या उंचीइतकी असते. ही प्रभावशाली लांबी जिराफांना झाडांच्या उंच पानांपर्यंत पोहोचू देते, जेथपर्यंत इतर शाकाहारी प्राणी पोहोचू शकत नाहीत आणि या गोष्टीचा त्यांना जंगलात स्पर्धात्मक फायदा मिळतो.
लांब मानेमुळे कमी झोप
जिराफांना त्यांच्या लांब मानेमुळे पटकन उठणे कठीण होते. त्यामुळे जिराफ झोपताना अधिक असुरक्षित असतात. त्यामुळेच ते दररोज फक्त चार ते सहा तास झोपतात. अनेकदा ते उभ्या उभ्यासुद्धा थोडा वेळा झोपतात. प्रौढ जिराफ कधी कधी दररोज ३० मिनिटांपेक्षा कमी झोपतात, ज्यामुळे ते जगातील सर्वांत कमी झोपेवर अवलंबून असलेल्या प्राण्यांपैकी एक बनतात.
लांब मानेची भूमिका
जिराफांची मान केवळ उंच फांद्या खाण्यासाठी विकसित होते, असे एकेकाळी मानले जात होते; परंतु काही संशोधकांचा असा युक्तिवाद होता की, इतर शाकाहारी प्राण्यांच्या आहाराच्या स्पर्धेमुळे त्यांची मान लांब झाली. जास्त उंचीवरील खाद्य खाऊन, जिराफ जमिनीच्या जवळ वावरणाऱ्या प्राण्यांशी स्पर्धा न करता, आपले अन्न खाऊ शकतात.
शक्तिशाली हृदयाचा लांब मानेला आधार
जिराफाच्या लांब मानेपासून त्याच्या मेंदूपर्यंत रक्त पुरवठा होण्यासाठी विलक्षण शक्तिशाली हृदयाची आवश्यकता असते. जिराफाच्या हृदयाचे वजन सुमारे २५ पौंड असते आणि ते सरासरी मानवी हृदयाच्या दुप्पट रक्तदाब निर्माण करते. त्यांची मान लांब असूनही योग्य रक्ताभिसरण सुनिश्चित करून मेंदूपर्यंत रक्त पंप करून देते.
जन्मत:च बाळाची मानही लांब
जन्मत:च जिराफाच्या बाळाची मानही लांबच असते. नवीन जन्मलेल्या जिराफाची मान सुमारे दोन फूट लांब असते. जिराफ जन्माला आल्यानंतर अवघ्या तासाभरात उठून चालण्यास लगतात. नुकत्याच जन्मलेल्या जिराफाची लांब मान जरी प्रौढ जिराफापेक्षा लहान असली तरी त्यांच्या शरीराच्या आकाराप्रमाणे ती मोठीच असते.
