World Sparrow Day Amazing Facts about House Sparrow: “या चिमण्यांनो परत फिरा…” अशीच काहीशी म्हणण्याची वेळ आज आपल्यावर आली आहे. कारण चिमण्यांची संख्या दिवसेंदिवस घटत आहे. चिमण्यांची कमी होत असलेली संख्या पर्यावरणीय समतोलासाठी धोकादायक आहे. हजारो वर्षांपासून चिमणी मानवी जीवनाचा अविभाज्य भाग बनून राहिली, परंतु आज ती जगभरातील शहरांमधून नाहीशी होत आहे. दहा हजार वर्षांपासून पर्यावरणीय समतोल राखण्यात ती महत्त्वाची भूमिका बजावत आहे. चिमण्यांच्या संवर्धनाबाबत जनजागृती व्हावी, म्हणून २० मार्च हा जागतिक चिमणी दिन (World Sparrow Day) म्हणून जगभरात साजरा केला जातो.
शहरांतील वाढती सिमेंटची जंगले आणि ग्रामीण भागात होणारी अवैध वृक्षतोड यामुळे चिऊताई दिसेनाशी झाली आहे. दिवसेंदिवस चिमण्यांची संख्या घटत चालली असल्याचे दिसत आहे. प्रत्येकाच्या लहानपणीच्या आयुष्यातला अविभाज्य घटक असलेल्या चिमण्यांचं संवर्धन व्हावं या करता, अनेक लोक पावले उचलत आहेत. चिमण्यांच्या अनेक प्रजाती आहेत. आज आपण येथे काही चिमण्यांबद्दल आश्चर्यकारक तथ्ये जाणून घेऊयात…
(हे ही वाचा : World Wildlife Day 2024: भारतातील धोक्यात असलेले पाच वन्यप्राणी कोणते? घ्या जाणून…. )
- डीएनएच्या आधारे केलेल्या एका अभ्यासानुसार असे लक्षात आले आहे की, १५ टक्के चिमण्यांची संतती ही कोंबडी किंवा कोंबडीच्या दुसऱ्या जोडीदारासोबतच्या संभोगाचा परिणाम आहे. या एव्हीयन प्रजातीचे लिंग नर मादींपेक्षा पूर्णपणे भिन्न आहेत.
- भारतीय कृषी संशोधन परिषदे (ICAR) च्या अहवालानुसार, भारताच्या दक्षिणेकडील प्रदेशात पक्ष्यांच्या संख्येत सुमारे ८० टक्क्यांनी मोठी घट झाली आहे. किनारपट्टीच्या भागात ७० ते ८० च्या आसपास पक्ष्यांची संख्या कमी झाली आहे, तर इतर भागात सुमारे २० टक्क्यांची घसरण झाली आहे.
- इंटरनॅशनल युनियन फॉर कॉन्झर्व्हेशन ऑफ नेचर (IUCN) ने या पक्ष्याला आपल्या लाल यादीत लुप्तप्राय प्रजाती म्हणून सूचीबद्ध केले आहे. विशेष म्हणजे, काही शहरी भागांत त्यांची लोकसंख्या ९९ टक्क्यांपर्यंत घसरली आहे.
- एव्हीयन प्रजाती सामान्यतः भारत, नेपाळ, श्रीलंका, भूतान, बांगलादेश आणि पाकिस्तानचा समावेश असलेल्या आशियाई उपखंडात आढळतात, विशेष म्हणजे अंटार्क्टिका, चीन आणि जपानसारख्या अनेक खंडांमध्ये ते पाहिले जाऊ शकत नाहीत.
- हाऊस स्पॅरो १८५१ च्या अखेरीस इंग्लंडमधून उत्तर अमेरिका, न्यूयॉर्क येथे आणण्यात आला. त्यापूर्वी या प्रदेशात घरातील चिमण्यांचे कोणतेही चिन्ह नव्हते. सध्या असा अंदाज आहे की, १५० दशलक्ष घरांमध्ये चिमण्या आहेत.
- गेल्या दोन दशकांत देशातील जवळपास प्रत्येक शहरात चिमण्यांची संख्या कमालीची घटली आहे. अचानक झालेल्या घसरणीचे कारण गूढ राहिले असले, तरी काही सिद्धांतांनी असे नमूद केले आहे की, पायाभूत सुविधांचे नवीन आणि आधुनिक डिझाइन जे चिमण्यांना घरटे बनवायला जागा देत नाहीत, शहरांमध्ये वेगाने होणारे बदल आणि टॉवर्स आणि कीटकनाशकांमुळे होणारे प्रदूषण, चिमण्यांची संख्या कमी होण्यामागील कारणे असून आणखी इतर काही कारणे आहेत.
शहरांतील वाढती सिमेंटची जंगले आणि ग्रामीण भागात होणारी अवैध वृक्षतोड यामुळे चिऊताई दिसेनाशी झाली आहे. दिवसेंदिवस चिमण्यांची संख्या घटत चालली असल्याचे दिसत आहे. प्रत्येकाच्या लहानपणीच्या आयुष्यातला अविभाज्य घटक असलेल्या चिमण्यांचं संवर्धन व्हावं या करता, अनेक लोक पावले उचलत आहेत. चिमण्यांच्या अनेक प्रजाती आहेत. आज आपण येथे काही चिमण्यांबद्दल आश्चर्यकारक तथ्ये जाणून घेऊयात…
(हे ही वाचा : World Wildlife Day 2024: भारतातील धोक्यात असलेले पाच वन्यप्राणी कोणते? घ्या जाणून…. )
- डीएनएच्या आधारे केलेल्या एका अभ्यासानुसार असे लक्षात आले आहे की, १५ टक्के चिमण्यांची संतती ही कोंबडी किंवा कोंबडीच्या दुसऱ्या जोडीदारासोबतच्या संभोगाचा परिणाम आहे. या एव्हीयन प्रजातीचे लिंग नर मादींपेक्षा पूर्णपणे भिन्न आहेत.
- भारतीय कृषी संशोधन परिषदे (ICAR) च्या अहवालानुसार, भारताच्या दक्षिणेकडील प्रदेशात पक्ष्यांच्या संख्येत सुमारे ८० टक्क्यांनी मोठी घट झाली आहे. किनारपट्टीच्या भागात ७० ते ८० च्या आसपास पक्ष्यांची संख्या कमी झाली आहे, तर इतर भागात सुमारे २० टक्क्यांची घसरण झाली आहे.
- इंटरनॅशनल युनियन फॉर कॉन्झर्व्हेशन ऑफ नेचर (IUCN) ने या पक्ष्याला आपल्या लाल यादीत लुप्तप्राय प्रजाती म्हणून सूचीबद्ध केले आहे. विशेष म्हणजे, काही शहरी भागांत त्यांची लोकसंख्या ९९ टक्क्यांपर्यंत घसरली आहे.
- एव्हीयन प्रजाती सामान्यतः भारत, नेपाळ, श्रीलंका, भूतान, बांगलादेश आणि पाकिस्तानचा समावेश असलेल्या आशियाई उपखंडात आढळतात, विशेष म्हणजे अंटार्क्टिका, चीन आणि जपानसारख्या अनेक खंडांमध्ये ते पाहिले जाऊ शकत नाहीत.
- हाऊस स्पॅरो १८५१ च्या अखेरीस इंग्लंडमधून उत्तर अमेरिका, न्यूयॉर्क येथे आणण्यात आला. त्यापूर्वी या प्रदेशात घरातील चिमण्यांचे कोणतेही चिन्ह नव्हते. सध्या असा अंदाज आहे की, १५० दशलक्ष घरांमध्ये चिमण्या आहेत.
- गेल्या दोन दशकांत देशातील जवळपास प्रत्येक शहरात चिमण्यांची संख्या कमालीची घटली आहे. अचानक झालेल्या घसरणीचे कारण गूढ राहिले असले, तरी काही सिद्धांतांनी असे नमूद केले आहे की, पायाभूत सुविधांचे नवीन आणि आधुनिक डिझाइन जे चिमण्यांना घरटे बनवायला जागा देत नाहीत, शहरांमध्ये वेगाने होणारे बदल आणि टॉवर्स आणि कीटकनाशकांमुळे होणारे प्रदूषण, चिमण्यांची संख्या कमी होण्यामागील कारणे असून आणखी इतर काही कारणे आहेत.
