लोकसभा निवडणूक २०२४ : पहिल्या यादीत पक्षाने जिंकलेल्याच जागांवर केले बदल; भाजपाचे अनोखे डावपेच

उत्तर प्रदेश आणि गुजरातसारख्या भाजपाचे वर्चस्व असलेल्या राज्यांमध्ये सर्वात कमी बदल करण्यात आले आहेत. मोठ्या फेरबदल झालेल्या राज्यांमध्ये आसाम (जिथे विरोधी पक्ष एकत्र आहेत), छत्तीसगड (जिथे काँग्रेस मजबूत आहे), दिल्ली (जिथे आम आदमी पार्टी आणि काँग्रेसने युती केली आहे) आणि केरळ (जिथे भाजपा आपला छाप पाडण्यासाठी प्रयत्न करीत आहे) यांचा समावेश आहे. एकंदरीत भाजपाने ३३ विद्यमान खासदारांना वगळले आहे, ज्यात दिल्लीतील हर्षवर्धन, मीनाक्षी लेखी आणि रमेश बिधुरी, त्रिपुरातील प्रतिमा भौमिक आणि मध्य प्रदेशातील साध्वी प्रज्ञा ठाकूर यांचा समावेश आहे. केंद्रीय मंत्री जयंत सिन्हा यांनी थेट निवडणूक कर्तव्यातून मुक्त होण्याची इच्छा व्यक्त केली आहे. तर इतर अनेक खासदारांनी गेल्या वर्षी राजस्थान, मध्य प्रदेश आणि छत्तीसगडच्या विधानसभा निवडणुकीत विजय मिळवला आणि अशा प्रकारे त्यांच्या जागी दुसरे उमेदवार देण्यात आलेत.

हेही वाचाः योगी आदित्यनाथांच्या मंत्रिमंडळात चार जणांचा समावेश; कोणाला मिळाली संधी?

२०१९ मध्ये भाजपाने जास्त जागा गमावल्या

७९ जागांपैकी भाजपाने यावेळी नवे चेहरे दिले आहेत. २०१९ मध्ये पक्षाने ३४ जागा थोडक्यासाठी गमावल्या आहेत. यातील बहुतांश जागा केरळ, पश्चिम बंगाल आणि तेलंगणा(सर्व विरोधी पक्षांच्या ताब्यात)मधल्या आहेत. एकूणच या ३४ जागांपैकी भाजपाला १६ जागा काँग्रेसमुळे गमवाव्या लागल्या आहेत.

हेही वाचाः संभाजीनगरात भाजपचा हिंदुत्वावर भर, एमआयएएमच्या विरोधात अमित शहा आक्रमक

२०१९ मध्ये भाजपाने कमी फरकाने ३४ जागा गमावल्या

२०१९ मध्ये भाजपाने ३४ जागा गमावल्या, पक्षाने नव्या चेहऱ्यांना उमेदवारी देऊन या जागांवर नशीब आजमावले होते. उदाहरणार्थ, पक्षाने २०१९ च्या एकाच जागेवर पुन्हा उमेदवार देण्याची पुनरावृत्ती केली आहे, त्यांच्या यादीत १० नवीन किंवा फेरबदल केलेल्या नावांना पुन्हा संधी देण्यात आली आहे. केरळमधील या जागांवर मतांचा वाटा पाहता भाजपाने ७ जागांवर विजयी पक्षाला किमान २० टक्के गुणांनी पिछाडीवर टाकले आहे. केरळमध्ये भाजपाने राज्यसभेचे दोन विद्यमान खासदार आणि केंद्रीय मंत्र्यांना उमेदवारी दिली आहे, अटिंगलमधून व्ही मुरलीधरन आणि तिरुअनंतपुरममधून राजीव चंद्रशेखर यांना उमेदवारी देण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे. पाथनमथिट्टामध्ये त्यांनी काँग्रेसचे माजी केंद्रीय मंत्री ए के अँटोनी यांचा मुलगा अनिल अँटोनी यांना उमेदवारी दिली आहे. गेल्या दोन निवडणुकांमध्ये आययूएमएलने जिंकलेल्या मलप्पुरममधून भाजपाने आपल्या पहिल्या यादीत एकमेव मुस्लिम उमेदवार उभा केला आहे.

तेलंगणात पक्षाने सिकंदराबादमधील जी किशन रेड्डी, करीमनगरमधील बंदी संजय कुमार आणि अन्य एक विद्यमान खासदार यांच्यावर विश्वास दाखवला आहे, तर ९ उमेदवारांपैकी ५ उमेदवारांनी २०१९ नंतर पक्षात प्रवेश केल्याची घोषणा केली आहे, ज्यात झहिराबादचे विद्यमान खासदार बी बी पाटील यांचा समावेश आहे. यादी जाहीर होण्याच्या काही दिवस आधी ते सामील झालेत. भारत राष्ट्र समिती (BRS) मधून ४ उमेदवार सामील झाले आहेत, तर १ काँग्रेसमधून सामील झाला आहे.

तेलंगणातील ६ जागांवर भाजपाने नवीन उमेदवार उभे केले आहेत, २०१९ च्या निवडणुकीत ५ जागांवर २५ टक्के गुणांपेक्षा जास्त मतांच्या फरकाने पराभव झाला. गेल्या वेळी काँग्रेसने यापैकी ३ जागा जिंकल्या होत्या, तर बीआरएसला २ आणि एआयएमआयएमला १ जागा मिळाली होती. पश्चिम बंगालमध्ये गेल्या तीन लोकसभा निवडणुकांमध्ये भाजपाने जोर पकडला आहे, २००९ मध्ये त्यांनी राज्यात पहिली संसदीय जागा जिंकली, २०१९ मध्ये १८ जागा जिंकल्या आणि त्यानंतर ७७ जागा जिंकून राज्याचा प्राथमिक विरोधी पक्ष बनला.

पश्चिम बंगालच्या ३ जागांवर भाजपा २०१९ मध्ये २० टक्क्यांपेक्षा जास्त मतांच्या फरकाने पराभूत झाला होता, तर ४ जागांवर स्पर्धा होती, जिथे ते १० टक्क्यांपेक्षा कमी गुणांनी हरले होते. या ७ जागांपैकी भाजपाला २०१९ मध्ये ६ जागा TMC आणि १ काँग्रेसमुळे गमवावी लागली. विशेष म्हणजे कांठीमध्ये पक्षाने TMC चे विद्यमान खासदार सिसिर यांचा मुलगा आणि विधानसभेतील विरोधी पक्षनेत्याचा भाऊ सौमेंदू अधिकारी यांना उमेदवारी दिली आहे.

उत्तर प्रदेशमध्ये भाजपाने आतापर्यंत जाहीर केलेल्या यादीतील पाच नावे २०१९च्या लोकसभा निवडणुकीत जागा गमावलेल्या उमेदवारांचीच आहे. यापैकी ३ बसपा आणि २ सपामुळे जागा गमवाव्या लागल्या आहेत. ३ जागांवर मतांच्या शेअरमधील फरक १० टक्के गुणांपेक्षा कमी होता, दोन जागांवर तो १० टक्के गुणांपेक्षा जास्त होता. नव्या चेहऱ्यांमध्ये आंबेडकरनगरचे विद्यमान खासदार रितेश पांडे यांचा समावेश आहे, जे नुकतेच बसपामधून भाजपामध्ये दाखल झाले आहेत. २०१९ मध्ये पराभूत झालेल्या आणि ज्या ठिकाणी ते नवे उमेदवार उभे करत आहेत, त्यापैकी एन दमण आणि निकोबार बेटांची एकमेव जागा होती; आसाम, छत्तीसगड आणि झारखंडमध्ये प्रत्येकी २ आणि राजस्थानमधून १ उमेदवार जाहीर केले आहेत. झारखंडच्या सिंघबमच्या विद्यमान खासदार आणि माजी मुख्यमंत्री मधु कोडा यांच्या पत्नी गीता कोडा हे यांनाही उमेदवारी देण्यात आली आहे. गीता यांनी अलीकडेच काँग्रेस सोडून भाजपामध्ये प्रवेश केला. आसामच्या कालियाबोर आणि राजस्थानच्या नागौरमध्ये भाजपाने २०१९ मध्ये त्या जागा लढवल्या नव्हत्या, परंतु आता तिथून उमेदवार उभे केले आहेत.

गेल्या वेळी भाजपाने चांगल्या जागा जिंकल्या होत्या

गेल्या वेळी पक्षाने जिंकलेल्या ४३ जागांवर भाजपाने नवे उमेदवार जाहीर केले आहेत. यापैकी ९ जागा अशा आहेत, जिथे विद्यमान खासदाराने गेल्या वर्षी झालेल्या विधानसभा निवडणुकीत निवडणूक लढवली आणि जिंकली, त्यात मध्य प्रदेशातील ५, छत्तीसगडमधील ३ आणि राजस्थानमधील १ जागा आहे. आसनसोलमध्ये त्याचे खासदार बाबुल सुप्रियो यांनी २०२१ मध्ये टीएमसीत सामील होण्यासाठी सोडले. झारखंडमधील हजारीबाग मतदारसंघातील खासदार जयंत सिन्हा यांनी नमते घेत बदल घडवून आणला आहे.

उर्वरित ३२ जागांवर भाजपाने विद्यमान खासदारांऐवजी इतरांना संधी दिली आहे, त्यापैकी २९ जागांवर भाजपाचे उमेदवार ५० टक्क्यांपेक्षा जास्त मते मिळवून विजयी झाले आहेत. विशेष म्हणजे भाजपाने विद्यमान राज्यसभा खासदारांना उमेदवारी दिली आहे, ज्यात गुना येथून निवडणूक लढवत असलेल्या केंद्रीय विमान वाहतूक मंत्री ज्योतिरादित्य सिंधिया यांचा समावेश आहे. पोरबंदरमधून केंद्रीय आरोग्य मंत्री मनसुख मांडविया, दिब्रुगढमधून केंद्रीय बंदरे मंत्री आणि आसामचे माजी मुख्यमंत्री सर्बानंद सोनोवाल आणि त्रिपुरा पश्चिममधून माजी मुख्यमंत्री बिप्लब देब यांचासुद्धा समावेश आहे. पक्षाने विदिशाच्या विद्यमान खासदाराची जागा शिवराज सिंह चौहान यांना दिली आहे, २०२३ च्या विधानसभा निवडणुकीत भाजपाने प्रचंड विजय मिळवल्यानंतर शिवराज सिंह चौहानांना पुन्हा मुख्यमंत्रिपदाची संधी दिली नव्हती.

५० टक्क्यांपेक्षा जास्त मते मिळवलेल्या ७९ खासदारांना पुन्हा उमेदवारी

पक्षाने पुन्हा रिंगणात उतरलेल्या विद्यमान खासदारांपैकी ७९ खासदारांनी मागील निवडणुकीत ५० टक्क्यांपेक्षा जास्त मतांसह विजय मिळवला होता. नुकतेच इतर पक्षांतून सामील झालेले ३ खासदार ४० टक्क्यांपेक्षा जास्त मतांनी विजयी झालेत. २०१९ मध्ये या खासदारांच्या दमदार कामगिरीने पक्षाच्या विजयाच्या निकषांची पूर्तता केली असण्याची शक्यता आहे. २०१९ मध्ये भाजपाने गमावलेल्या जागांवर पक्षाने नवीन उमेदवारांची नावे दिली आहेत, त्यांनी ११ जागांवर ४० टक्क्यांपेक्षा जास्त मते मिळवली आहेत. या जागा मुख्यत्वे केरळ, तेलंगणा आणि पश्चिम बंगालसह भाजपाचे मर्यादित अस्तित्व असलेल्या राज्यांमध्ये केंद्रित आहेत. छत्तीसगड, उत्तर प्रदेश आणि पश्चिम बंगालमध्ये अशा १० जागा आहेत, ज्या गेल्या वेळी जवळच्या लढतीत गमवाव्या लागल्या होत्या. पक्षाला आशा आहे की, नवीन चेहरा या जागा जिंकण्यासाठी पुरेशी चालना देणार आहे. गेल्या वेळी पराभूत झालेल्या पण पुन्हा रिंगणात उतरलेल्या ८ उमेदवारांपैकी ४ उमेदवारांनी ३५ टक्क्यांपेक्षा जास्त मते मिळवली आणि उत्तर प्रदेशमध्ये जवळच्या लढतीत त्यांचा पराभव झाला. इतर ४ पश्चिम बंगाल आणि केरळमध्ये ३५ टक्क्यांपेक्षा कमी मतांसह पराभूत झालेत. त्यांच्यामध्ये अभिनेता-राजकीय नेते सुरेश गोपी आणि राज्य सरचिटणीस सी कृष्णकुमार, दोन केरळ नेते आहेत, ज्यांनी अलीकडील निवडणुकांमध्ये भाजपाला राज्यात पाऊल ठेवण्यास मदत केली आहे.