गौतम अदाणी समूहाची कंपनी अदाणी पोर्ट्स अँड स्पेशल इकॉनॉमिक झोन (APSEZ) २४ जूनपासून बीएसईच्या मुख्य सेन्सेक्स निर्देशांकातील ३० समभागांमध्ये समाविष्ट होणार आहे. अदाणी पोर्ट्स सेन्सेक्समध्ये विप्रोची जागा घेणार आहे, अशी अधिकृत घोषणा शुक्रवारी करण्यात आली. अदाणी समूहाची अदाणी एंटरप्रायझेस ही आधीपासूनच नॅशनल स्टॉक एक्स्चेंजमधील निफ्टीचा भाग आहेत.
शॉर्ट सेलर हिंडेनबर्ग रिसर्चने अदाणी समूहावर शेअर हेराफेरी आणि अकाउंटिंग फसवणुकीचा आरोप केल्याच्या काही महिन्यांनंतर अदाणी कंपन्यांच्या शेअर्सच्या किमती ३० ते ८० टक्क्यांनी कोसळल्या होत्या. APSEZ आणि अदाणी एंटरप्रायझेससह हे शेअर्स आता हिंडेनबर्गने आरोप केलेल्या आधी कालावधीतील पातळीपेक्षा वर आले आहेत. अदाणी यांनी कोणताही गैरव्यवहार झाल्याचे आरोप फेटाळून लावले आहेत.
BSE सेन्सेक्स काय आहे?
सेन्सेक्स आणि निफ्टी ही दोन्ही साधने आहेत, ज्याद्वारे व्यापारी आणि बाजारातील सहभागी देशांतर्गत बाजाराची कामगिरी मोजतात. सेन्सेक्स ३० समभागांचा विचार केला जातो आणि निफ्टी ५० ग्राह्य मानला जातो. सेन्सेक्स आणि निफ्टीमध्ये समाविष्ट असलेल्या कंपन्यांची निवड विशिष्ट निकषांच्या आधारे केली जाते. १९८६ मध्ये लाँच करण्यात आलेला सेन्सेक्स हा देशातील सर्वात जुना आणि सर्वाधिक ट्रॅक केलेला बेलवेदर इंडेक्स आहे. हे बीएसई लिमिटेड हे सूचीबद्ध असलेल्या भारतीय अर्थव्यवस्थेच्या प्रमुख क्षेत्रातील ३० सर्वात मोठ्या आणि सर्वात तरल आणि आर्थिकदृष्ट्या सक्षम कंपन्यांचे कार्यप्रदर्शन मोजण्यासाठी तयार करण्यात आलेले आहे. सेन्सेक्सचा भाग असलेल्या कंपन्यांमध्ये रिलायन्स इंडस्ट्रीज, आयसीआयसीआय बँक आणि आयटीसी लिमिटेड यांचा समावेश आहे. या कंपन्या व्यापक भारतीय इक्विटी मार्केटप्लेसचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी निवडल्या जातात. त्यामुळे सेन्सेक्स केवळ ३० समभागांनी तयार केलेला असला तरी गुंतवणूकदार सेन्सेक्सच्या हालचालींवर आधारित खरेदी किंवा विक्रीचे निर्णय घेतात.
२४ मेपर्यंत एकूण बाजार किती वाढला?
बीएसई सूचीबद्ध कंपन्यांचे भांडवलीकरण किंवा सर्व सूचीबद्ध समभागांचे एकूण मूल्य ४१९.९९ लाख कोटी रुपये होते.
…अन् निफ्टी सेन्सेक्सपेक्षा वेगळा कसा?
फरक हा प्रत्येक निर्देशांकाचा मागोवा घेत असलेल्या शेअरच्या संख्येत असतो. सेन्सेक्समध्ये BSE वर व्यापार करणाऱ्या ३० कंपन्यांचा समावेश होतो, तर निफ्टी ५० हा ब्रॉड बेस्ड इंडेक्स आहे, ज्यामध्ये नॅशनल स्टॉक एक्स्चेंज ऑफ इंडिया (NSE) वर ५० ब्लू चिप लार्ज आणि लिक्विड शेअर्स असतात.
निफ्टी ५० नोव्हेंबर १९९५ मध्ये सुरू झाला. त्यात अदाणी एंटरप्रायझेस, बजाज फायनान्स आणि कोल इंडिया यांसारख्या कंपन्यांचा समावेश आहे. NSE कंपन्यांचे बाजार भांडवल २४ मेपर्यंत ४१६.०४ लाख कोटी रुपये होते.
सेन्सेक्समध्ये कंपन्यांची निवड कशी केली जाते?
निवड विचारात घेण्यासाठी शेअर्सने काही आवश्यकता पूर्ण करणे गरजेचे आहे. दरवर्षी जून आणि डिसेंबरमध्ये सेन्सेक्सची पुनर्रचना केली जाते. त्याचा BSE वर कमीत कमी सहा महिन्यांचा लिस्टिंग इतिहास असणे आवश्यक आहे आणि या सहा महिन्यांच्या संदर्भ कालावधीत BSE वर प्रत्येक ट्रेडिंग दिवशी व्यापार केलेला असावा लागतो. पात्र होण्यासाठी शेअरमध्ये डेरिव्हेटिव्ह कॉन्ट्रॅक्ट असणे आवश्यक आहे, म्हणजे भविष्यात विशिष्ट किमतीवर कोणत्याही प्रकारची सुरक्षा खरेदी किंवा विक्री करण्यासाठी दोन पक्षांमधील करार होणे आवश्यक आहे. डेरिव्हेटिव्ह हे एक आर्थिक साधन आहे, ज्याचे मूल्य इक्विटी आणि चलन यांसारख्या अंतर्निहित संपत्तीच्या मूल्यावर आधारित आहे.
कंपनी त्यांच्या सरासरी तीन महिन्यांच्या फ्लोट किंवा एकूण बाजारमूल्याच्या आधारावर महत्त्वाच्या ७५ कंपन्यांमध्ये असणे आवश्यक आहे. बाजार भांडवल आणि तरलता निकषांची पूर्तता झाल्यानंतर त्याची किमान फ्री फ्लोट बाजार मूल्य ०.५० टक्के असावे. तरलतेच्या बाबतीत पात्रता आवश्यकता पूर्ण करणाऱ्या कंपन्यांसाठी तीन महिन्यांच्या सरासरी दैनिक मूल्य व्यापाराचा (ADVT) एकत्रित भाग मोजला जातो. ९८ टक्क्यांपेक्षा जास्त ADVT चे एकूण भाग असलेले कोणतेही संभाव्य घटक निर्देशांकातून वगळण्यात आले आहेत.
