स्मार्ट वॉच, स्मार्ट बँडचा वापर दिवसेंदिवस वाढत आहे. जवळपास सर्व जण स्मार्ट वॉच वापरणे पसंत करतात. वेगवेगळ्या ब्रॅंडचे वॉचेस आज बाजारात उपलब्ध आहेत. विविध फीचर्ससह येणारी ही घड्याळे लोकांना आकर्षित करत आहेत. परंतु, एका नवीन अभ्यासात धक्कादायक माहितीचा उलगडा झाला आहे. त्यात असे आढळून आले आहे की, १५ ब्रॅंडच्या स्मार्ट वॉचच्या वापरामुळे कर्करोग होऊ शकतो. नवीन अभ्यासात नक्की काय आढळून आले आहे? स्मार्ट वॉचचा वापर खरंच धोकादायक आहे का? त्याविषयी जाणून घेऊ.

या बातमीसह सर्व प्रीमियम कंटेंट वाचण्यासाठी साइन-इन करा
Skip
या बातमीसह सर्व प्रीमियम कंटेंट वाचण्यासाठी साइन-इन करा

नवीन अभ्यास काय सांगतो?

एका नवीन अभ्यासात असे आढळून आले आहे की, १५ ब्रँडच्या स्मार्ट घड्याळांतवर आढळून आलेले ‘फॉरएव्हर केमिकल’ हार्मोन्समध्ये व्यत्यय आणतात. या स्मार्ट घड्याळांची प्रचंड लोकप्रियता वाढत आहे आणि बाजारात त्यांना प्रचंड मागणी आहे, विशेषत: त्यांच्या आरोग्य वैशिष्ट्यांमुळे. युनिव्हर्सिटी ऑफ नोट्रे डेमच्या संशोधकांनी केलेल्या अभ्यासात २२ ब्रँड्सचा तपास करण्यात आला, त्यापैकी १५ ब्रॅंडेड वॉचमध्ये ‘फॉरएव्हर केमिकल’ आढळून आले आहे. अनेक स्मार्ट आणि फिटनेस बँडमध्ये फ्लोरोइलास्टोमर्स वापरुन तयार करण्यात आलेला एक सिंथेटिक रबर असल्याचे सांगण्यात आले आहे.

नक्की वाचा
स्मार्ट घड्याळांची प्रचंड लोकप्रियता वाढत आहे आणि बाजारात त्यांना प्रचंड मागणी आहे. (छायाचित्र-इंडियन एक्सप्रेस)

हेही वाचा : विदेश दौऱ्यापेक्षा प्रयागराजचा विमान प्रवास महागला, तिकीटे ५०,००० पार; कारण काय? सरकार काय करणार?

“या अभ्यासात, विविध कंपन्यांच्या २२ वॉच बँडचा अभ्यास करण्यात आला आहे. या बँडच्या पृष्ठभागावर पीएफएसए रसायन आढळून आले आहे. २२ पैकी १५ ब्रॅंडच्या बेल्टवर हे रसायन आढळून आले आहे. हे अतिशय घातक रसायन आहे, ज्याच्या संपर्कात आल्याने गंभीर आरोग्याच्या समस्या उद्भवू शकतात. हा अभ्यास समोर येताच अ‍ॅपल कंपनीविरोधात खटला दाखल करण्यात आला आहे. या अभ्यासामुळे वापरकर्त्यांमध्येदेखील संभ्रमाचे वातावरण निर्माण झाले आहे.

अभ्यासात घातक रसायन आढळून आलेल्या १५ पैकी बहुतांश घड्याळ अ‍ॅपल कंपनीने तयार केल्या आहेत. अ‍ॅपलचे बँड आरोग्याला चालना देणारे उपकरण म्हणून ओळखले जाते. त्यात हार्ट रेट, स्लिप हेल्थ, स्टेप्स अशी नानाविध वैशिष्ट्ये आहेत. मात्र, आता आरोग्यासाठी हितकारक समजली जाणारी ही उपकरणे आरोग्यासाठी धोका ठरत आहे का? असा प्रश्न उपस्थित होत आहे.

कोणत्या ब्रँडच्या स्मार्ट घड्याळांमध्ये घातक रसायन?

“अभ्यासात ‘पीएफएएस’साठी कोणत्या ब्रँडची चाचणी पॉझिटिव्ह आली हे लक्षात आले नसले तरी त्यात नाइकी, अ‍ॅपल, फिटबीट आणि गूगलच्या घड्याळांची चाचणी करण्यात आली,” असे द गार्डियनने वृत्त दिले आहे. “अभ्यासाने वैयक्तिक पीएफएएस संयुगे तपासले आणि ‘PFHxA’चे प्रमाण सर्वाधिक असल्याचे आढळून आले. हे एक कृत्रिम रसायन आहे, जे पीएफएएस गटाचा भाग आहे. हे रसायन ४० टक्के बँडमध्ये आढळून आले आहे.

हे रसायन सामान्यतः कपडे, कार्पेट, कागद आणि कीटकनाशकांवर वापरले जाते. या घातक रसायनामुळे प्रजनन समस्या, यकृतासंबंधित आजार, कर्करोगसारख्या गंभीर आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात, त्यामुळे या अभ्यासातील निष्कर्षांनी अधिक चिंता व्यक्त केली जात आहे. युरोपियन युनियनने वॉच बँडसारख्या ग्राहक उत्पादनांमध्ये ‘PFHxA’ वर बंदी घालण्याचा प्रस्ताव दिला आहे. अभ्यासाचे निष्कर्ष इकोटॉक्सिकोलॉजी आणि एन्व्हायर्नमेंटल सेफ्टी जर्नलमध्ये प्रकाशित झाले आहेत.

‘फॉरएव्हर केमिकल’ काय आहेत?

फॉरेव्हर केमिकल्स म्हणजेच पॉलीफ्लुरोकाइल पदार्थ (पीएफएएस) १९४० मध्ये केला गेला आहे, जो आज बहुतांश वस्तूंमध्ये आढळून येतो. ते वातावरणातून सहजपणे जात नाही आणि याला कर्करोग, कमी प्रजनन क्षमता आणि प्रतिकारशक्ती तडजोड यांसारख्या प्रतिकूल आरोग्य परिस्थितीशी जोडले जाते.

रसायनशास्त्रात कार्बन – फ्लोराइड बॉंड हे सर्वांत मजबूत मानले जातात, त्यामुळे पीएफएस नष्ट करणं ही एक आव्हानात्मक प्रक्रिया समजली जाते. सेंटर फॉर डिसीज कंट्रोल अँड प्रिव्हेन्शन अर्थात सीडीसीच्या पुनरावलोकनात पीएफएएस एक्सपोजरशी संबंधित आरोग्यविषयक जोखमींची रूपरेषा देण्यात आली आहे. यामध्ये कर्करोग, लिव्हर खराब होणे, प्रजनन क्षमता कमी होणे, दमा आणि थायरॉईडशी संबंधित रोगांचा धोका यांचा समावेश होतो.

ही रसायने कशात आढळतात?

टेफ्लॉन कोटेड पॅन, ग्रीस-प्रतिरोधक कागद, फास्ट-फूड रॅपर्स, मायक्रोवेव्ह पॉपकॉर्न पिशव्या, कार्पेट्स, फायर फायटिंग फोम्स, फाऊंडेशन आणि मस्करासारखी सौंदर्यप्रसाधने आणि इलेक्ट्रॉनिक्स, वैद्यकीय उपकरणे यांसारख्या दैनंदिन वापराच्या वस्तूंमध्ये पीएफएएस किंवा फॉरएव्हर केमिकल आढळतात.

हेही वाचा : ट्रम्प यांच्या ताफ्यात भारतीयांचे वर्चस्व; कोण आहेत महत्त्वाच्या पदी नियुक्ती झालेले कुश देसाई?

पीएफएएस दूषित पाण्याद्वारे आपल्या शरीरात प्रवेश करतात. दूषित अन्न सेवनाने विशेषत: पीएफएएड सामग्रीमध्ये पॅक केलेले अन्न आणि नॉन-स्टिक व लेपित कूकवेअरचा जास्त वापर केल्यास हे रसायन शरीरात प्रवेश करतात. पीएफएएसच्या व्यापक वापरामुळे त्यांची उपस्थिती माती, पाणी, हवा आणि जगभरातील मानव आणि प्राण्यांच्या रक्तात आहे.