लोकसभा निवडणूक २०२४ : जाणून घ्यायला हवेत ‘हे’ सात मुद्दे!

लोकसभा निवडणुकीचे नियोजन :

भारतातील निवडणूक विविध टप्प्यांत आयोजित केली जाते. त्यानुसार आज होणाऱ्या पत्रकार परिषदेत निवडणूक आयोगद्वारे निवडणुकीचे तपशीलवार वेळापत्रक जाहीर करण्यात येईल. त्यामध्ये कोणत्या तारखेला कोणत्या मतदारसंघात मतदान असेल, याची माहिती दिली जाईल. त्याशिवाय निकालाची तारीखही निवडणूक आयोगाद्वारे जाहीर केली जाईल. २०१९ मध्ये ४ एप्रिल ते १९ मेदरम्यान लोकसभा निवडणूक पार पडली होती. ३९ दिवस चाललेली ही निवडणूक सात टप्प्यांत घेण्यात आली होती.

मतदारांची संख्या १०० कोटींच्या घरात? :

आज होणाऱ्या पत्रकार परिषदेत निवडणूक आयोगाद्वारे आगामी निवडणुकीसाठी पात्र ठरलेल्या मतदारांची संख्याही जाहीर केली जाईल. यंदा ही संख्या १०० कोटीपर्यंत पोहोचण्याची शक्यता आहे. निवडणूक आयोगाच्या मतदार यादीनुसार २०१९ मध्ये ९७ कोटी नागरिक मतदान करण्यास पात्र ठरले होते. जागतिक लोकसंख्येचा विचार केला, तर ही संख्या १२.५ टक्के इतकी आहे. महत्त्वाचे म्हणजे २०१४ मध्ये ८१.४५ कोटी मतदार मतदानासाठी पात्र ठरले होते.

मतदान यादीत नाव नोंदविण्याची प्रक्रिया :

मतदान करण्यास पात्र असलेल्या कोणत्याही व्यक्तीचे नाव मतदार यादीत नसेल किंवा त्या व्यक्तीचे नाव काही कारणास्तव हटवण्यात आले असेल, तर अशी व्यक्ती निवडणूक आयोगाकडे अर्ज सादर करू शकते. त्यानुसार निवडणूक आयोग आज होणाऱ्या पत्रकार परिषदेत मतदान यादीत नावनोंदणीची प्रक्रिया किंवा मतदार यादीत तुमचे नाव आहे की नाही, हे तपासण्याच्या प्रक्रियेबाबत माहिती देईल. नियमानुसार, उमेदवारी अर्ज दाखल करण्याच्या शेवटच्या दिवशी दुपारी ३ पर्यंत मतदार यादीत नावनोंदणी करण्याची परवानगी असते.

मतदानासाठी आवश्यक ओळखपत्रे :

निवडणूक आयोगाने २०१९ मध्ये दिलेल्या माहितीनुसार, मतदार यादीत नाव असलेल्या ९९ टक्के नागरिकांना त्यांची मतदान ओळखपत्रे वितरित करण्यात आली आहेत. मात्र, काही कारणास्तव कोणत्याही व्यक्तीकडे हे ओळखपत्र नसेल, तर ती व्यक्ती पारपत्र, चालक परवाना, पॅन कार्ड, मनरेगा कार्ड व आधार कार्ड या ओळखपत्रांचा वापर करून मतदान करू शकते. त्याबाबतही आजच्या पत्रकार परिषदेत माहिती दिली जाण्याची शक्यता आहे.

मतदान केंद्रे :

देशातील नागरिकांना आपल्या मतदानाचा हक्क बजावता यावा यासाठी हजारो मतदान केंद्रे उभारण्यात करण्यात येतात. ही मतदान केंद्रे उभारताना नागरिकांच्या सोईच्या दृष्टीने अनेक गोष्टींचा विचार केला जातो. त्यानुसार निवडणूक आयोग प्रत्येक मतदान केंद्रावर पिण्याचे पाणी, शौचालयाची व्यवस्था, दिव्यांगांसाठी रॅम्प इत्यादीबाबत निर्देश देण्याची शक्यता आहे. २०१९ मध्ये झालेल्या निवडणुकीत देशभरात १० लाख ३५ हजार ९१८ मतदान केंद्रे उभारण्यात आली होती.

ईव्हीएम मशीन :

आगामी निवडणुकीत वापरण्यात येणाऱ्या ईव्हीएम आणि व्हीव्हीपॅट या मशीनबाबतही निवडणूक आयोगाद्वारे माहिती दिली जाण्याची शक्यता आहे. २०१९ मध्ये झालेल्या निवडणुकीत २३.३ लाख ईव्हीएम मशीन, १६.३५ लाख कंट्रोल युनिट व १७.४ लाख व्हीव्हीपॅट मशीनचा वापर करण्यात आला होता.

आचारसंहिता :

सर्वांत महत्त्वाचे म्हणजे आदर्श आचारसंहिता. निवडणुकीची घोषणा झाल्यानंतर लगेचच राजकीय पक्षांसाठीची आचारसंहिता लागू करण्यात येईल. या आचारसंहितेत नेमके कोणते बदल करण्यात आले आहेत, याबाबतही निवडणूक आयोगाद्वारे माहिती दिली जाईल. आचारसंहिता ही राजकीय पक्षांचे कार्यकर्ते आणि उमेदवार यांच्यासाठी मार्गदर्शक तत्वांची एक यादी असते.