मुंबई पोलिसांनी बुधवारी गेल्या वर्षभरात त्यांच्या अँटी नार्कोटिक्स सेलने (एएनसी) जप्त केलेल्या १४.६५ कोटी रुपयांच्या ३,०९२ किलो ड्रग्जची विल्हेवाट लावली. २६ गुन्ह्यांमध्ये हे ड्रग्ज जप्त करण्यात आले असून, हे सर्व प्रकरण न्यायप्रविष्ट आहेत. पोलिसांनी जप्त केलेले मादक पदार्थ नष्ट करण्याच्या प्रक्रिया नक्की काय असते. ते नष्ट करण्याचा अधिकार कोणाला आहे याविषयी जाणून घेऊया.
ड्रग्ज कसे नष्ट केले जातात?
नवी मुंबईतील तळोजा येथील मुंबई वेस्ट मॅनेजमेंट लिमिटेडच्या बंद भट्टीत बुधवारी ड्रग्जची विल्हेवाट करण्यात आली. नष्ट करण्यात आलेल्या अंमली पदार्थांमध्ये ३,००० किलो गांजा, ३.२९७ किलो चरस, २४ ग्रॅम कोकेन, ८६६.५ ग्रॅम मेफेड्रोन, १५९. ग्रॅम हेरॉईन, ८४.६८७ किलो ऍम्फेटामाइन आणि ११,००० कोडीफॉइनच्या बाटल्यांचा समावेश होता.
एएनसी जप्त केलेल्या औषधांची विल्हेवाट कधी लावू शकते?
एका अधिकाऱ्याने सांगितले की, एएनसीने अमली पदार्थ जप्त केल्यावर, ते जप्त केलेल्या पदार्थाची पुष्टी करण्यासाठी सीए (केमिकल अॅनालिस्ट) अहवाल नावाच्या विश्लेषण अहवालासाठी रासायनिक प्रयोगशाळेकडे पाठवतात. रासायनिक विश्लेषकांचा अहवाल प्राप्त झाल्यानंतर, महानगर दंडाधिकारी न्यायालय, कायद्यानुसार, खटल्यादरम्यान पुरावा म्हणून सादर करावयाच्या अंमली पदार्थाचा नमुना घेते. याला इन्व्हेंटरी पंचनामा म्हणतात. उर्वरित अमली पदार्थ पोलिसांनी नेमून दिलेल्या साठवणुकीच्या ठिकाणी ठेवले आहेत. मुंबईत मध्यवर्ती स्टोरेज आझाद मैदान अँटी नार्कोटिक सेलमध्ये आहे, तेथून त्याची विल्हेवाट लावली जाते.
ड्रग्ज कधी नष्ट करता येतील हे ठरवण्याचा अधिकार कोणाला आहे?
वित्त मंत्रालयाच्या २०१५ च्या अधिसूचनेनुसार, प्रत्येक कायद्याची अंमलबजावणी करणार्‍या एजन्सीला ड्रग डिस्पोजल कमिटी (डीडीसी) स्थापन करावी लागते. “प्रत्येक केंद्रीय आणि राज्य औषध कायदा अंमलबजावणी एजन्सीचे विभाग प्रमुख एक किंवा अधिक ड्रग डिस्पोजल समित्या स्थापन करावी. ज्यामध्ये प्रत्येकी तीन सदस्य असावेत, ज्याचे अध्यक्ष पोलीस अधीक्षक असतात जे सीमाशुल्क आणि केंद्रीय उत्पादन शुल्कच्या संयुक्त आयुक्तांच्या दर्जापेक्षा कमी पदावरील नसावा. महसूल गुप्तचर संचालनालयात सहसंचालक किंवा समतुल्य दर्जाचा अधिकारी आणि अशी प्रत्येक समिती थेट विभागाच्या प्रमुखाला जबाबदार असते,” असे अधिसूचनेत म्हटले आहे.
मुंबई पोलिसांमध्ये, सहआयुक्त (कायदा व सुव्यवस्था) या समितीचे प्रमुख असतात ज्यात अतिरिक्त पोलीस आयुक्त (गुन्हे) आणि पोलीस उपायुक्त (एएनसी) यांचा समावेश असतो. दर काही महिन्यांनी, डीडीसी एक बैठक घेते आणि एकदा सीए अहवाल आला की अधिसूचनेद्वारे ठरवलेल्या प्रमाणात समिती ड्रग्ज नष्ट करण्याचा निर्णय घेते.
अंमली पदार्थ नष्ट करण्याची प्रक्रिया काय आहे?
मुंबईत, मुंबई वेस्ट मॅनेजमेंट कंपनी लिमिटेड (MWMCL), टाकाऊ उत्पादनांची विल्हेवाट लावणारी सुविधा, औषधांचा नाश करण्याचे काम दिले जाते. एकदा डीडीसीने ठरवले की पुरेसे ड्रग्ज गोळा झाले आहे त्यानंतर ही कारवाई केली जाते. या प्रकरणात ड्रग्जचे प्रमाण ३,००० किलो होते. त्यानंतर ते MWMCL कडे पाठवले जाते. त्यानंतर औषधांची डीडीसी सदस्यांच्या उपस्थितीत इन्सिनरेटरमध्ये विल्हेवाट लावली जाते.
बुधवारी, आझाद मैदान एएनसी कार्यालयातून दोन ट्रक पहाटे तीन वाजता तळोजासाठी रवाना झाले आणि सशस्त्र रक्षकाच्या उपस्थितीत फोटो काढण्यात आला आणि पंचनामा करण्यात आला. अंमली पदार्थ जाळण्याची प्रक्रिया सकाळी १० वाजता सुरू होऊन सायंकाळी सात वाजेपर्यंत सुरू होती. भविष्यातील संदर्भासाठी संपूर्ण प्रक्रियेचे व्हिडीओ शूटिंगही करण्यात आले.
