अमेरिकेत, टेक्सासमध्ये एका १८ वर्षीय बंदुकधारी व्यक्तीने प्राथमिक शाळेत गोळीबार केल्याने १८ मुलांसह २१ जणांचा मृत्यू झाला. या घटनेत अनेक निष्पाप लोक जखमी झाले आहेत. माध्यमांच्या वृत्तानुसार, पोलिसांच्या कारवाईत हल्लेखोर मारला गेला आहे. हे रक्तरंजित दृश्य पाहून संपूर्ण जग हादरले आहे. अमेरिकेत गोळीबाराच्या वाढत्या घटनांनंतर गन कल्चरवर प्रश्न उपस्थित झाले आहेत. यासोबतच अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष जो बायडेन यांनी सतत गोळीबाराच्या घटनांसाठी गन लॉबीला जबाबदार धरले आहे.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
हत्येसाठी ‘गन लॉबी’ जबाबदार – बायडेन
अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष जो बायडेन यांनी टेक्सास हत्याकांडासाठी ‘गन लॉबी’ला जबाबदार धरले आहे. यावर आता कारवाई करण्याची वेळ आली असल्याचे ते म्हणाले. “बंदुकीचा बाजार खूप वेगाने वाढत आहे. एक राष्ट्र म्हणून, आपल्याला विचारावे लागेल, आपण बंदूक लॉबीच्या विरोधात कधी उभे राहणार आणि आपल्याला काय करण्याची आवश्यकता आहे? पालक त्यांच्या मुलांना पुन्हा कधीही पाहू शकणार नाहीत,” असे बायडेन म्हणाले.
“हे सगळं बघून मला कंटाळा आला आहे. मी सर्व पालकांना आणि लोकांना आवाहन करू इच्छितो की, हीच काही तरी करण्याची वेळ आहे. आपण हे असं विसरू शकत नाही. यासाठी आणखी काहीतरी करायला हवं. या वेदना कृतीत बदलण्याची वेळ आली आहे,” असेही बायडेन म्हणाले.
बायडेन कितीही दावा करत असले तरी अमेरिकेतील गन लॉबी इतकी ताकदवान आहे की त्याला विरोध करण्याचे धाडस कोणी करत नाही. त्यामुळेच अमेरिकेत बंदूक संस्कृतीचे ‘महामारी’त रूपांतर झाले आहे.
अमेरिकेतील सर्वात मोठा आणि सर्वात शक्तिशाली गन लॉबी नॅशनल रायफल असोसिएशन (एनआरए) आहे, ज्याने प्राणघातक बंदुकांचा प्रवेश कमी किंवा प्रतिबंधित करण्याच्या सर्व प्रयत्नांना अनेक वर्षांपासून तीव्र विरोध केला आहे. १९९१ पासून, एनआरएचे समूहाचे नेतृत्व कार्यकारी उपाध्यक्ष वेन लापिएरे करत आहेत.
एनआरएची स्थापना १८७१ मध्ये विल्यम कोनंट चर्च आणि कॅप्टन जॉर्ज वुड विंगेट यांनी वैज्ञानिक आधारावर रायफल शूटिंगला प्रोत्साहन आणि प्रोत्साहन या उद्देशाने केली होती. हे दोघे गृहयुद्धातील दिग्गज होते. युनियन आर्मी जनरल अॅम्ब्रोस बर्नसाइड एनआरएचे पहिले अध्यक्ष म्हणून निवडले गेले.
सुरुवातीच्या दशकांमध्ये, एनआरएने संपूर्ण युनायटेड स्टेट्समध्ये रायफल क्लबला प्रोत्साहन दिले आणि एक खेळ म्हणून नेमबाजीला प्रोत्साहन दिले. १९३० च्या दशकातच ते राजकीय लॉबिंगच्या क्षेत्रात आले. एनआरएने १९३४ च्या नॅशनल फायरआर्म्स ऍक्ट (एनएफए) ला, अमेरिकेमधील पहिला फेडरल गन कंट्रोल कायदा आणि नंतर १९६८ च्या गन कंट्रोल ऍक्ट (जीसीए) चे समर्थन केले. ज्यामुळे बंदूक विक्रेत्यांना परवाना देण्याची एक प्रणाली स्थापित केली गेली आणि काही श्रेणींना प्रतिबंधित केले. परंतु राष्ट्रीय बंदुक नोंदणी तयार करण्याच्या प्रस्तावाला विरोध केला.
नॅशनल रायफल असोसिएशनचे राजकारण
एनआरए १९७० च्या दशकापर्यंत मोठ्या प्रमाणावर पक्षपाती राहिले. एनआरएची लॉबिंग शाखा, इन्स्टिट्यूट फॉर लेजिस्लेटिव्ह अॅक्शन, १९७५ मध्ये स्थापन करण्यात आली. १९७७ मध्ये, एनआरएने आपली राजकीय कृती समिती (पीसीए) कायदेकर्त्यांना निधी देण्यासाठी तयार केली.
एनआरएचे रिपब्लिकन पक्षाशी जवळचे संबंध आहेत आणि रिपब्लिकन राजकारण्यांनी दीर्घकाळापासून त्यांच्या सदस्यांचा पाठिंबा मागितला आहे. ओपन सिक्रेट या वॉचडॉग ग्रुपच्या मते, एनआरएने २०२० च्या निवडणुकीत राजकारण्यांना थेट ६००,००० डॉलर पेक्षा जास्त मदत दिली आहे.
एनआरएच्या सदस्यांची संख्या आता जवळपास ३ दशलक्ष आहे. माजी राष्ट्राध्यक्ष जॉर्ज एच डब्ल्यू बुश, उपाध्यक्षपदासाठी माजी रिपब्लिकन उमेदवार सारा पॉलिन आणि अभिनेते टॉम सेलेक, हूपी गोल्डबर्ग आणि चार्लटन हेस्टन हे वेगवेगळ्या वेळी एनआरएचे सदस्य राहिले आहेत.
अनेक अमेरिकन निवडणुकांमध्ये, बंदुकांवर बंदी घालण्याची मागणी करणाऱ्या लॉबीपेक्षा बंदुक समर्थक लॉबीने जास्त पैसा खर्च केला आहे. २०२० मध्ये, प्रो-गन लॉबीने सुमारे ३२ दशलक्ष डॉलर खर्च केले, तर बंदुकांना विरोध करणाऱ्या गटाने २२ दशलक्ष डॉलर खर्च केले होते.
अमेरिकेतील अनेक राज्यांनीही बंदुकीवरील निर्बंध हटवले आहेत. जून २०२१ मध्ये, टेक्सासने आपल्या नागरिकांना परवाना आणि प्रशिक्षणाशिवाय हँडगन ठेवण्याची परवानगी देणारे विधेयक मंजूर केले. एप्रिल २०२१ मध्ये, जॉर्जिया या अमेरिकेतील आणखी एका राज्याने नागरिकांना परवाना आणि परवान्याशिवाय शस्त्रे ठेवण्याची परवानगी दिली.
हत्येसाठी ‘गन लॉबी’ जबाबदार – बायडेन
अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष जो बायडेन यांनी टेक्सास हत्याकांडासाठी ‘गन लॉबी’ला जबाबदार धरले आहे. यावर आता कारवाई करण्याची वेळ आली असल्याचे ते म्हणाले. “बंदुकीचा बाजार खूप वेगाने वाढत आहे. एक राष्ट्र म्हणून, आपल्याला विचारावे लागेल, आपण बंदूक लॉबीच्या विरोधात कधी उभे राहणार आणि आपल्याला काय करण्याची आवश्यकता आहे? पालक त्यांच्या मुलांना पुन्हा कधीही पाहू शकणार नाहीत,” असे बायडेन म्हणाले.
“हे सगळं बघून मला कंटाळा आला आहे. मी सर्व पालकांना आणि लोकांना आवाहन करू इच्छितो की, हीच काही तरी करण्याची वेळ आहे. आपण हे असं विसरू शकत नाही. यासाठी आणखी काहीतरी करायला हवं. या वेदना कृतीत बदलण्याची वेळ आली आहे,” असेही बायडेन म्हणाले.
बायडेन कितीही दावा करत असले तरी अमेरिकेतील गन लॉबी इतकी ताकदवान आहे की त्याला विरोध करण्याचे धाडस कोणी करत नाही. त्यामुळेच अमेरिकेत बंदूक संस्कृतीचे ‘महामारी’त रूपांतर झाले आहे.
अमेरिकेतील सर्वात मोठा आणि सर्वात शक्तिशाली गन लॉबी नॅशनल रायफल असोसिएशन (एनआरए) आहे, ज्याने प्राणघातक बंदुकांचा प्रवेश कमी किंवा प्रतिबंधित करण्याच्या सर्व प्रयत्नांना अनेक वर्षांपासून तीव्र विरोध केला आहे. १९९१ पासून, एनआरएचे समूहाचे नेतृत्व कार्यकारी उपाध्यक्ष वेन लापिएरे करत आहेत.
एनआरएची स्थापना १८७१ मध्ये विल्यम कोनंट चर्च आणि कॅप्टन जॉर्ज वुड विंगेट यांनी वैज्ञानिक आधारावर रायफल शूटिंगला प्रोत्साहन आणि प्रोत्साहन या उद्देशाने केली होती. हे दोघे गृहयुद्धातील दिग्गज होते. युनियन आर्मी जनरल अॅम्ब्रोस बर्नसाइड एनआरएचे पहिले अध्यक्ष म्हणून निवडले गेले.
सुरुवातीच्या दशकांमध्ये, एनआरएने संपूर्ण युनायटेड स्टेट्समध्ये रायफल क्लबला प्रोत्साहन दिले आणि एक खेळ म्हणून नेमबाजीला प्रोत्साहन दिले. १९३० च्या दशकातच ते राजकीय लॉबिंगच्या क्षेत्रात आले. एनआरएने १९३४ च्या नॅशनल फायरआर्म्स ऍक्ट (एनएफए) ला, अमेरिकेमधील पहिला फेडरल गन कंट्रोल कायदा आणि नंतर १९६८ च्या गन कंट्रोल ऍक्ट (जीसीए) चे समर्थन केले. ज्यामुळे बंदूक विक्रेत्यांना परवाना देण्याची एक प्रणाली स्थापित केली गेली आणि काही श्रेणींना प्रतिबंधित केले. परंतु राष्ट्रीय बंदुक नोंदणी तयार करण्याच्या प्रस्तावाला विरोध केला.
नॅशनल रायफल असोसिएशनचे राजकारण
एनआरए १९७० च्या दशकापर्यंत मोठ्या प्रमाणावर पक्षपाती राहिले. एनआरएची लॉबिंग शाखा, इन्स्टिट्यूट फॉर लेजिस्लेटिव्ह अॅक्शन, १९७५ मध्ये स्थापन करण्यात आली. १९७७ मध्ये, एनआरएने आपली राजकीय कृती समिती (पीसीए) कायदेकर्त्यांना निधी देण्यासाठी तयार केली.
एनआरएचे रिपब्लिकन पक्षाशी जवळचे संबंध आहेत आणि रिपब्लिकन राजकारण्यांनी दीर्घकाळापासून त्यांच्या सदस्यांचा पाठिंबा मागितला आहे. ओपन सिक्रेट या वॉचडॉग ग्रुपच्या मते, एनआरएने २०२० च्या निवडणुकीत राजकारण्यांना थेट ६००,००० डॉलर पेक्षा जास्त मदत दिली आहे.
एनआरएच्या सदस्यांची संख्या आता जवळपास ३ दशलक्ष आहे. माजी राष्ट्राध्यक्ष जॉर्ज एच डब्ल्यू बुश, उपाध्यक्षपदासाठी माजी रिपब्लिकन उमेदवार सारा पॉलिन आणि अभिनेते टॉम सेलेक, हूपी गोल्डबर्ग आणि चार्लटन हेस्टन हे वेगवेगळ्या वेळी एनआरएचे सदस्य राहिले आहेत.
अनेक अमेरिकन निवडणुकांमध्ये, बंदुकांवर बंदी घालण्याची मागणी करणाऱ्या लॉबीपेक्षा बंदुक समर्थक लॉबीने जास्त पैसा खर्च केला आहे. २०२० मध्ये, प्रो-गन लॉबीने सुमारे ३२ दशलक्ष डॉलर खर्च केले, तर बंदुकांना विरोध करणाऱ्या गटाने २२ दशलक्ष डॉलर खर्च केले होते.
अमेरिकेतील अनेक राज्यांनीही बंदुकीवरील निर्बंध हटवले आहेत. जून २०२१ मध्ये, टेक्सासने आपल्या नागरिकांना परवाना आणि प्रशिक्षणाशिवाय हँडगन ठेवण्याची परवानगी देणारे विधेयक मंजूर केले. एप्रिल २०२१ मध्ये, जॉर्जिया या अमेरिकेतील आणखी एका राज्याने नागरिकांना परवाना आणि परवान्याशिवाय शस्त्रे ठेवण्याची परवानगी दिली.
