पाकिस्तानातील निवडणुका अवघ्या काही दिवसांवर येऊन ठेपल्या आहेत. परंतु इम्रान खान यांच्यासाठी अडचणी वाढत आहेत. ते तुरुंगात असून, त्यांच्याविरोधात किमान १५० गुन्हे दाखल आहेत. त्यांच्यावर भ्रष्टाचार, लाचखोरी, हिंसाचाराला प्रोत्साहन देण्याचे आरोप आहेत आणि काही प्रकरणांमध्ये त्यांना शिक्षाही झाली आहे.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
खान यांची गुन्ह्यातील भागीदार ही त्यांची पत्नी बुशरा बीबीसुद्धा आहे. गेल्या आठवड्यात तोशाखाना प्रकरणात त्यांना प्रत्येकी १४ वर्षांच्या तुरुंगवासाची शिक्षा सुनावण्यात आली. शनिवारी स्थानिक न्यायालयाने त्यांचा विवाह “अ इस्लामिक” घोषित करून या जोडप्याला सात वर्षांची शिक्षा सुनावली. बुशरा ही इम्रान खान यांची तिसरी पत्नी आहे आणि ती ब्रिटनची ग्लॅमरस जेमिमा गोल्डस्मिथ आणि पत्रकार रेहम खान यांच्यापेक्षा खूप वेगळी आहे. एक पुराणमतवादी विचारांची असून, ती नेहमी बुरख्यात झाकलेली असते. खान आणि बुशरा यांनी २०१८ मध्ये लग्न केले आणि पाकिस्तानच्या माजी पंतप्रधानांनी डेली मेलला एका मुलाखतीत सांगितले की, “आम्ही लग्न होईपर्यंत माझ्या पत्नीच्या चेहऱ्याची झलक पाहिली नाही”. ते एकेकाळी पाकिस्तानचे सर्वात शक्तिशाली जोडपे होते. पण आता नशीब बदलले आहे. बुशरा एका ताकदवान नेत्याच्या पत्नीपासून दोषी कशी ठरली यासंदर्भात जाणून घेऊ यात.
इम्रान खानला भेटण्यापूर्वी बुशरा बीबीचे आयुष्य
बुशरा रियाझ वट्टो यांचा जन्म हा जमीनदारांच्या कुटुंबात झालाय. त्यांनी वयाच्या ४० व्या वर्षी इम्रान यांच्याशी लग्न केले, त्यांच्या सुरुवातीच्या आयुष्याबद्दल फारसे माहिती नाही. खानच्या आधी ३० वर्षांची असताना त्यांचे लग्न राजकीयदृष्ट्या प्रभावशाली पंजाब कुटुंबातील कस्टम अधिकारी खावर फरीद मनेका यांच्याशी झाले होते. बुशरा आणि मनेका यांना पाच मुले आहेत. २०१८ मध्ये त्यांच्या घटस्फोटानंतर पूर्वीच्या पतीला पाकिस्तानी माध्यमांनी विचारले असता ते म्हणाले, मी जगात तिच्यासारखी धार्मिक स्त्री पाहिली नाही. बुशरा बीबी इस्लामचे एक गूढ रूप असलेल्या सुफीवादाला समर्पित असल्याचे म्हटले जाते, परंतु इतरांनी या दाव्याला विरोध केला आहे. बुशरा आणि मनेका या एक आदरणीय मुस्लिम गूढवादी आणि सुफी संत यांचे भक्त आहेत, ज्यांची तीर्थस्थान मनेकाच्या मूळ गावी पंजाबमधील पाकपट्टन येथे आहे.
हेही वाचाः दत्तक घेतलेले मूल परत केले जाऊ शकते? नियम काय संगतात?
लग्न
खान आणि बुशरा यांची भेट कशी झाली हे अस्पष्ट असलं तरी त्यांची पहिली भेट १३व्या शतकातील सुफी मंदिरात झाल्याचं बोललं जात होतं. तेव्हा तिचे पहिल्या पतीशी लग्न झाले होते. बीबीसीच्या एका वृत्तानुसार, लग्न केल्यास खान पंतप्रधान होतील हा एकमेव मार्ग तिने तिच्या स्वप्नात पाहिला होता, असे म्हटले जाते. २०१८ मध्ये तिच्या टेलिव्हिजन मुलाखतीत बुशराने ही गोष्ट खोडून काढली. पंतप्रधानपदी निवड होण्याच्या सात महिने आधी या दोघांनी एका गुप्त समारंभात लग्न केले.
त्यांच्या लग्नानंतर खान म्हणाले की, बुशराची बुद्धी आणि चारित्र्य यामुळेच ते तिच्याकडे आकर्षित झाले. त्यांना तीन दशकांहून अधिक काळ सुफीवादात रस आहे आणि त्यांनी अनेकदा आपल्या पत्नीला आपली आध्यात्मिक नेता म्हटले आहे. क्रिकेटर-राजकारणी बनलेल्या त्यांच्या तरुण दिवसात प्लेबॉय म्हणून संबोधले जात होते आणि त्यांच्या पूर्वीच्या लग्नांमुळे सनसनाटी बातम्या बनल्या होत्या. ४३ व्या वर्षी त्यांनी २१ वर्षीय ब्रिटिश असलेल्या जेमिमा गोल्डस्मिथशी लग्न केले, ती त्यावेळच्या जगातील सर्वात श्रीमंत पुरुषांपैकी एकाची मुलगी होती. २०१५ मध्ये त्यांचे दुसरे लग्न पत्रकार रेहम खानशी झाले, जे एका वर्षापेक्षा कमी काळ टिकले. तिने आरोप केला की, खानच्या समर्थकांनी तिला त्रास दिला. पण पाकिस्तानच्या माजी पंतप्रधानांचे बुशराबरोबरचे लग्न फार कमी महत्त्वाचे होते. तोपर्यंत खानने इस्लामबद्दलची त्यांची भक्ती प्रदर्शित केली आणि या प्रयत्नाने त्यांना ती प्रतिमा मजबूत करण्यास मदत मिळाली. लग्नानंतर बुशराने खान हे आडनाव लावले. रॉयटर्समधील एका वृत्तानुसार तिचे पती आणि तिचे अनुयायी तिला बुशरा बीबी किंवा बुशरा बेगम म्हणून संबोधतात, उर्दूमध्ये बीबी म्हणजे आदर दर्शविणारी पदवी आहे.
मात्र, बुशरा ही पाकिस्तानात फूट पाडणारी व्यक्ती असल्याचंही विरोधक म्हणतात. तिच्या भक्तीची प्रशंसा करणारे स्थानिक तिला आध्यात्मिक नेता म्हणतात, तर खानचे विरोधक ती जादूटोणा करत असल्याचा आरोप करतात. परंतु हा दावा खानच्या समर्थकांनी वारंवार नाकारला आहे. त्यांनी स्थानिक HUM न्यूज नेटवर्कला २०१८ च्या मुलाखतीत सांगितले की, “लोक मला देव आणि पैगंबराच्या जवळ जाण्यासाठी भेटायला येतील”. खान साहेबांच्या आयुष्यातील प्रत्येक क्षण आता देव, पैगंबर आणि बाबा फरीद यांच्यावरील प्रेमाला समर्पित आहे, असेही त्या म्हणाल्या.
तिच्या मते खान यांच्या नेतृत्वाखाली पाकिस्तान सुधारेल. पण झाले उलटेच. त्यांच्या कार्यकाळात अर्थव्यवस्था कोलमडली आणि महागाई मोठ्या प्रमाणात वाढली. २०२२ मध्ये खान यांना पंतप्रधानपदावरून हटवण्यात आले, त्यानंतर त्यांना अटक करण्यात आली आणि आता ते तुरुंगात आहेत.
वाद
बुशरालाही तुरुंगवास भोगावा लागू शकण्याची शक्यता आहे. तोशाखाना प्रकरणात ती १४ वर्षांची शिक्षा भोगत आहे. मात्र, या प्रकरणात तिची भूमिका स्पष्ट नाही. बुशरा बीबीची शिक्षा हा माजी पंतप्रधान इम्रान खान यांच्यावर दबाव आणण्याचा आणखी एक प्रयत्न होता, असे पीटीआयचे कार्यकारी अध्यक्ष आणि वकील गोहर अली खान यांनी सांगितले. रॉयटर्सच्या म्हणण्यानुसार, “बुशरा बीबीचा या प्रकरणाशी कोणताही संबंध नाही,” असे त्यांनी स्थानिक टेलिव्हिजन नेटवर्कला सांगितले.
बुशरा यांच्यावर भ्रष्टाचाराचे इतरही आरोप
खान यांच्या पक्षाच्या पाकिस्तान तेहरीक-ए-इन्साफच्या सदस्यांच्या मते, बुशरानेच खान यांना अल-कादिर ट्रस्टची स्थापना करण्यास प्रेरित केले, ही एक बिगर सरकारी कल्याणकारी संस्था आहे, जी इस्लामाबादबाहेर एक विद्यापीठ चालवते. अध्यात्म आणि इस्लामिक शिकवणी देते. ट्रस्ट हासुद्धा या जोडप्यावर लावण्यात आलेल्या भ्रष्टाचाराच्या आरोपांचा एक भाग आहे. खान यांना गेल्या वर्षी मे महिन्यात चार दिवसांसाठी अटक करण्यात आली होती, कारण त्यांनी आणि त्यांच्या पत्नीने अल कादिर ट्रस्टच्या माध्यमातून लाच म्हणून जमीन घेतली होती. ब्रिटनमध्ये मनी लाँड्रिंगचा आरोप असलेल्या प्रॉपर्टी डेव्हलपरकडून ७ अब्ज रुपये (२५ दशलक्ष डॉलर) किमतीची जमीन मिळाल्याचा आरोप पाकिस्तानी अधिकाऱ्यांनी केला आहे.
दुसरीकडे इम्रान खान यांच्या लग्नाशी संबंधित प्रकरणात बुशराला खानबरोबर सात वर्षांची शिक्षा झाली आहे. बुशराच्या माजी पतीने दाखल केलेल्या “अ इस्लामिक विवाह प्रकरणात” शनिवारी निकाल जाहीर करण्यात आला. बुशराच्या घटस्फोटानंतर पुन्हा लग्न करण्यासाठी ४० दिवस प्रतीक्षा न केल्याबद्दल या जोडप्याला दोषी ठरवण्यात आले आहे. परंतु शिक्षा सुनावल्यानंतर खानने पत्रकारांना सांगितले की, हा खटला त्याच्या पत्नीला आणि त्याला “अपमानित आणि बदनाम” करण्यासाठी तयार करण्यात आला होता. बीबीसीच्या वृत्तानुसार, गेल्या आठवड्यात एका सरकारी नोटिशीमध्ये म्हटले आहे की, पुढील आदेश येईपर्यंत तिला तिच्या इस्लामाबादच्या निवासस्थानी नजरकैदेत ठेवले जाणार आहे. पण हे लवकरच बदलू शकते आणि बुशरा अनेक वर्षे तुरुंगात घालवू शकते.
खान यांची गुन्ह्यातील भागीदार ही त्यांची पत्नी बुशरा बीबीसुद्धा आहे. गेल्या आठवड्यात तोशाखाना प्रकरणात त्यांना प्रत्येकी १४ वर्षांच्या तुरुंगवासाची शिक्षा सुनावण्यात आली. शनिवारी स्थानिक न्यायालयाने त्यांचा विवाह “अ इस्लामिक” घोषित करून या जोडप्याला सात वर्षांची शिक्षा सुनावली. बुशरा ही इम्रान खान यांची तिसरी पत्नी आहे आणि ती ब्रिटनची ग्लॅमरस जेमिमा गोल्डस्मिथ आणि पत्रकार रेहम खान यांच्यापेक्षा खूप वेगळी आहे. एक पुराणमतवादी विचारांची असून, ती नेहमी बुरख्यात झाकलेली असते. खान आणि बुशरा यांनी २०१८ मध्ये लग्न केले आणि पाकिस्तानच्या माजी पंतप्रधानांनी डेली मेलला एका मुलाखतीत सांगितले की, “आम्ही लग्न होईपर्यंत माझ्या पत्नीच्या चेहऱ्याची झलक पाहिली नाही”. ते एकेकाळी पाकिस्तानचे सर्वात शक्तिशाली जोडपे होते. पण आता नशीब बदलले आहे. बुशरा एका ताकदवान नेत्याच्या पत्नीपासून दोषी कशी ठरली यासंदर्भात जाणून घेऊ यात.
इम्रान खानला भेटण्यापूर्वी बुशरा बीबीचे आयुष्य
बुशरा रियाझ वट्टो यांचा जन्म हा जमीनदारांच्या कुटुंबात झालाय. त्यांनी वयाच्या ४० व्या वर्षी इम्रान यांच्याशी लग्न केले, त्यांच्या सुरुवातीच्या आयुष्याबद्दल फारसे माहिती नाही. खानच्या आधी ३० वर्षांची असताना त्यांचे लग्न राजकीयदृष्ट्या प्रभावशाली पंजाब कुटुंबातील कस्टम अधिकारी खावर फरीद मनेका यांच्याशी झाले होते. बुशरा आणि मनेका यांना पाच मुले आहेत. २०१८ मध्ये त्यांच्या घटस्फोटानंतर पूर्वीच्या पतीला पाकिस्तानी माध्यमांनी विचारले असता ते म्हणाले, मी जगात तिच्यासारखी धार्मिक स्त्री पाहिली नाही. बुशरा बीबी इस्लामचे एक गूढ रूप असलेल्या सुफीवादाला समर्पित असल्याचे म्हटले जाते, परंतु इतरांनी या दाव्याला विरोध केला आहे. बुशरा आणि मनेका या एक आदरणीय मुस्लिम गूढवादी आणि सुफी संत यांचे भक्त आहेत, ज्यांची तीर्थस्थान मनेकाच्या मूळ गावी पंजाबमधील पाकपट्टन येथे आहे.
हेही वाचाः दत्तक घेतलेले मूल परत केले जाऊ शकते? नियम काय संगतात?
लग्न
खान आणि बुशरा यांची भेट कशी झाली हे अस्पष्ट असलं तरी त्यांची पहिली भेट १३व्या शतकातील सुफी मंदिरात झाल्याचं बोललं जात होतं. तेव्हा तिचे पहिल्या पतीशी लग्न झाले होते. बीबीसीच्या एका वृत्तानुसार, लग्न केल्यास खान पंतप्रधान होतील हा एकमेव मार्ग तिने तिच्या स्वप्नात पाहिला होता, असे म्हटले जाते. २०१८ मध्ये तिच्या टेलिव्हिजन मुलाखतीत बुशराने ही गोष्ट खोडून काढली. पंतप्रधानपदी निवड होण्याच्या सात महिने आधी या दोघांनी एका गुप्त समारंभात लग्न केले.
त्यांच्या लग्नानंतर खान म्हणाले की, बुशराची बुद्धी आणि चारित्र्य यामुळेच ते तिच्याकडे आकर्षित झाले. त्यांना तीन दशकांहून अधिक काळ सुफीवादात रस आहे आणि त्यांनी अनेकदा आपल्या पत्नीला आपली आध्यात्मिक नेता म्हटले आहे. क्रिकेटर-राजकारणी बनलेल्या त्यांच्या तरुण दिवसात प्लेबॉय म्हणून संबोधले जात होते आणि त्यांच्या पूर्वीच्या लग्नांमुळे सनसनाटी बातम्या बनल्या होत्या. ४३ व्या वर्षी त्यांनी २१ वर्षीय ब्रिटिश असलेल्या जेमिमा गोल्डस्मिथशी लग्न केले, ती त्यावेळच्या जगातील सर्वात श्रीमंत पुरुषांपैकी एकाची मुलगी होती. २०१५ मध्ये त्यांचे दुसरे लग्न पत्रकार रेहम खानशी झाले, जे एका वर्षापेक्षा कमी काळ टिकले. तिने आरोप केला की, खानच्या समर्थकांनी तिला त्रास दिला. पण पाकिस्तानच्या माजी पंतप्रधानांचे बुशराबरोबरचे लग्न फार कमी महत्त्वाचे होते. तोपर्यंत खानने इस्लामबद्दलची त्यांची भक्ती प्रदर्शित केली आणि या प्रयत्नाने त्यांना ती प्रतिमा मजबूत करण्यास मदत मिळाली. लग्नानंतर बुशराने खान हे आडनाव लावले. रॉयटर्समधील एका वृत्तानुसार तिचे पती आणि तिचे अनुयायी तिला बुशरा बीबी किंवा बुशरा बेगम म्हणून संबोधतात, उर्दूमध्ये बीबी म्हणजे आदर दर्शविणारी पदवी आहे.
मात्र, बुशरा ही पाकिस्तानात फूट पाडणारी व्यक्ती असल्याचंही विरोधक म्हणतात. तिच्या भक्तीची प्रशंसा करणारे स्थानिक तिला आध्यात्मिक नेता म्हणतात, तर खानचे विरोधक ती जादूटोणा करत असल्याचा आरोप करतात. परंतु हा दावा खानच्या समर्थकांनी वारंवार नाकारला आहे. त्यांनी स्थानिक HUM न्यूज नेटवर्कला २०१८ च्या मुलाखतीत सांगितले की, “लोक मला देव आणि पैगंबराच्या जवळ जाण्यासाठी भेटायला येतील”. खान साहेबांच्या आयुष्यातील प्रत्येक क्षण आता देव, पैगंबर आणि बाबा फरीद यांच्यावरील प्रेमाला समर्पित आहे, असेही त्या म्हणाल्या.
तिच्या मते खान यांच्या नेतृत्वाखाली पाकिस्तान सुधारेल. पण झाले उलटेच. त्यांच्या कार्यकाळात अर्थव्यवस्था कोलमडली आणि महागाई मोठ्या प्रमाणात वाढली. २०२२ मध्ये खान यांना पंतप्रधानपदावरून हटवण्यात आले, त्यानंतर त्यांना अटक करण्यात आली आणि आता ते तुरुंगात आहेत.
वाद
बुशरालाही तुरुंगवास भोगावा लागू शकण्याची शक्यता आहे. तोशाखाना प्रकरणात ती १४ वर्षांची शिक्षा भोगत आहे. मात्र, या प्रकरणात तिची भूमिका स्पष्ट नाही. बुशरा बीबीची शिक्षा हा माजी पंतप्रधान इम्रान खान यांच्यावर दबाव आणण्याचा आणखी एक प्रयत्न होता, असे पीटीआयचे कार्यकारी अध्यक्ष आणि वकील गोहर अली खान यांनी सांगितले. रॉयटर्सच्या म्हणण्यानुसार, “बुशरा बीबीचा या प्रकरणाशी कोणताही संबंध नाही,” असे त्यांनी स्थानिक टेलिव्हिजन नेटवर्कला सांगितले.
बुशरा यांच्यावर भ्रष्टाचाराचे इतरही आरोप
खान यांच्या पक्षाच्या पाकिस्तान तेहरीक-ए-इन्साफच्या सदस्यांच्या मते, बुशरानेच खान यांना अल-कादिर ट्रस्टची स्थापना करण्यास प्रेरित केले, ही एक बिगर सरकारी कल्याणकारी संस्था आहे, जी इस्लामाबादबाहेर एक विद्यापीठ चालवते. अध्यात्म आणि इस्लामिक शिकवणी देते. ट्रस्ट हासुद्धा या जोडप्यावर लावण्यात आलेल्या भ्रष्टाचाराच्या आरोपांचा एक भाग आहे. खान यांना गेल्या वर्षी मे महिन्यात चार दिवसांसाठी अटक करण्यात आली होती, कारण त्यांनी आणि त्यांच्या पत्नीने अल कादिर ट्रस्टच्या माध्यमातून लाच म्हणून जमीन घेतली होती. ब्रिटनमध्ये मनी लाँड्रिंगचा आरोप असलेल्या प्रॉपर्टी डेव्हलपरकडून ७ अब्ज रुपये (२५ दशलक्ष डॉलर) किमतीची जमीन मिळाल्याचा आरोप पाकिस्तानी अधिकाऱ्यांनी केला आहे.
दुसरीकडे इम्रान खान यांच्या लग्नाशी संबंधित प्रकरणात बुशराला खानबरोबर सात वर्षांची शिक्षा झाली आहे. बुशराच्या माजी पतीने दाखल केलेल्या “अ इस्लामिक विवाह प्रकरणात” शनिवारी निकाल जाहीर करण्यात आला. बुशराच्या घटस्फोटानंतर पुन्हा लग्न करण्यासाठी ४० दिवस प्रतीक्षा न केल्याबद्दल या जोडप्याला दोषी ठरवण्यात आले आहे. परंतु शिक्षा सुनावल्यानंतर खानने पत्रकारांना सांगितले की, हा खटला त्याच्या पत्नीला आणि त्याला “अपमानित आणि बदनाम” करण्यासाठी तयार करण्यात आला होता. बीबीसीच्या वृत्तानुसार, गेल्या आठवड्यात एका सरकारी नोटिशीमध्ये म्हटले आहे की, पुढील आदेश येईपर्यंत तिला तिच्या इस्लामाबादच्या निवासस्थानी नजरकैदेत ठेवले जाणार आहे. पण हे लवकरच बदलू शकते आणि बुशरा अनेक वर्षे तुरुंगात घालवू शकते.
