Nitish Kumar Narendra Modi NDA : २०२४ च्या लोकसभा निवडणुकीमध्ये संयुक्त जनता दल पक्षाचे प्रमुख व बिहारचे मुख्यमंत्री नितीश कुमार यांच्या पक्षाला १२ जागा प्राप्त झाल्या आहेत. ऐन निवडणुकीच्या तोंडावर नितीश कुमार यांनी ‘इंडिया’ आघाडीची साथ सोडून एनडीए आघाडीमध्ये प्रवेश केला होता. त्यानंतर त्यांच्यावर भरपूर टीका झाली आणि ‘पलटूराम’ हे त्यांच्याबाबत वापरण्यात येणारे संबोधन अधिक ठळकपणे वापरण्यात येऊ लागले. मात्र, आता याच नितीश कुमारांकडे असलेल्या १२ जागांच्या आधारावर भाजपाप्रणीत एनडीए आघाडीला सत्तेसाठी अवलंबून राहावे लागणार आहे. नितीश कुमार यांनी या प्रकारे पहिल्यांदाच बाजू बदलली आहे, असे नाही. याआधी अनेकदा त्यांनी कधी सत्ताधाऱ्यांबरोबर, तर कधी विरोधकांबरोबर जाणे पसंत केले आहे. बुधवारी (५ जून) सकाळी राष्ट्रीय जनता दलाचे प्रमुख तेजस्वी यादव यांच्याबरोबर ते दिसले. ते दोघेही एकाच फ्लाईटमधून दिल्लीला गेले. हा फक्त योगायोग होता, असे दोन्हीही पक्षांच्या प्रवक्त्यांनी स्पष्ट केले. तेजस्वी यांनी दिल्लीमध्ये पत्रकारांशी बोलताना सांगितले, “थोडा संयम ठेवा आणि काय घडते आहे ते पाहा. आम्ही एकमेकांना सदिच्छा दिल्या. बाकी पुढे काय होते, ते पाहत राहा.”
हेही वाचा : विश्लेषण: जेपींच्या ‘संपूर्ण क्रांती’ आंदोलनाची पुन्हा गरज आहे का?
या लोकसभा निवडणुकीचे निकाल अनेकांसाठी धक्कादायक आहेत. ‘चारसौपार’ जाण्याचा आत्मविश्वास असलेल्या एनडीए आघाडीला ३०० पार जातानाही दमछाक करावी लागली. दुसरीकडे इंडिया आघाडीच्या कामगिरीत सुधारणा होणार नाही, असे सांगणाऱ्या सगळ्या एक्झिट पोल्सचे अंदाज फोल ठरवीत विरोधकांना २३२ जागा जिंकता आल्या. २०१४ व २०१९ साली स्वबळावर सत्ता स्थापन करणाऱ्या भाजपाला आता एनडीएतील घटक पक्षांवर अवलंबून राहावे लागणार आहे. त्यामध्ये प्रामुख्याने बिहारमधील जेडीयू आणि आंध्र प्रदेशमधील टीडीपी या पक्षांचा समावेश आहे. नितीश कुमार यांना आपलेसे करण्याचा प्रयत्न केला, तर ते इंडिया आघाडीकडे येतील का, या प्रश्नाचे उत्तर कुणीही खात्रीपूर्वक देऊ शकत नाही. याचे कारण नेतृत्व म्हणून त्यांचा इतिहास तसा आहे. नितीश कुमार यांनी याआधी किती वेळा आपली निष्ठा बदलली आहे, त्यावर एक नजर…
१. २०२४ : इंडिया आघाडीशी फारकत
या वर्षी जानेवारीमध्ये नितीश कुमार यांनी धक्का देत इंडिया आघाडीला राम राम केला. त्यांनी बिहारमध्ये राजदबरोबर असलेली आपली युती तोडली आणि राष्ट्रीय पातळीवर इंडिया आघाडीतून बाहेर पडत भाजपाबरोबर जाणे पसंत केले. बिहारमध्ये राजद पक्षाच्या पाठिंब्यावर ते मुख्यमंत्रिपदी होते. राजदशी युती तोडल्यावर त्यांनी भाजपाच्या पाठिंब्यावर सरकार स्थापन केले. सध्याच्या राजकीय परिस्थितीमध्ये अस्वस्थता जाणवत असल्याचे कारण त्यांनी दिले. २०२४ च्या लोकसभा निवडणुकीमध्ये भाजपाचे नेते नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली आपला पक्ष अधिक चांगली कामगिरी करू शकेल, असे जाणवल्याने त्यांनी हा निर्णय घेतला असल्याचे ‘द इंडियन एक्स्प्रेस’ने म्हटले आहे.
२. २०२२ : भाजपावर नाराजी
ऑगस्ट २०२२ मध्ये मात्र नितीश कुमार यांच्या मनात वेगळा विचार होता. ते एनडीए आघाडीमध्ये होते आणि भाजपाच्या पाठिंब्यावर मुख्यमंत्री पदावरही होते. २०१५ च्या बिहार विधानसभा निवडणुकीमध्ये मिळालेल्या ७१ जागांवरून जेडीयू पक्ष २०२० च्या विधानसभा निवडणुकीनंतर ४३ जागांवर घसरला होता. दुसरीकडे बिहारमधील भाजपाची कामगिरी सुधारली होती. भाजपाची संख्या ५३ वरून ७४ वर गेली होती. त्यामुळे त्यांची भाजपावर नाराजी होती. तसेच, भाजपा हा पक्ष चिराग पासवान यांच्या लोक जनशक्ती पार्टीचा वापर जेडीयूची मते कमी करण्यासाठी करीत असल्याची भावनाही त्यांच्या मनात होती. सरतेशेवटी त्यांनी भाजपाची साथ सोडण्याचा निर्णय घेतला.
हेही वाचा : पंतप्रधान नरेंद्र मोदींनी राजीनामा का दिला? देशात सरकार कसे स्थापन होते?
३. २०१७ : राजदवर भ्रष्टाचाराचा आरोप
२०१५ च्या बिहार विधानसभा निवडणुकीमध्ये राजद आणि जेडीयू या दोन पक्षांनी काँग्रेसला बरोबर घेत चांगली कामगिरी केली होती. बिहारच्या २४३ जागांपैकी १७८ जागांवर त्यांच्या महाआघाडीला यश मिळाले होते. मात्र, या तीन पक्षांची ही आघाडी फार काळ टिकू शकली नाही. २०१७ मध्ये तत्कालीन उपमुख्यमंत्री तेजस्वी यादव यांच्यावर भ्रष्टाचाराचे आरोप झाल्यानंतर नितीश कुमार यांनी त्यांचा राजीनामा मागितला. जेव्हा तेजस्वी यांनी राजीनामा देण्यास नकार दिला, तेव्हा जेडीयूने महाआघाडीची साथ सोडली आणि एनडीएमध्ये जाणे पसंत केले.
४. २०१३ : नरेंद्र मोदींचा प्रचार
अटलबिहारी वाजपेयी यांच्या सरकारमध्ये नितीश कुमार रेल्वेमंत्री होते. तब्बल १७ वर्षे ते एनडीए आघाडीमध्ये होते. मात्र, जून २०१३ मध्ये एनडीए आघाडीकडून नरेंद्र मोदी यांना पंतप्रधानपदाचा चेहरा म्हणून घोषित करण्यात आल्यानंतर नितीश कुमार यांनी नाराजी व्यक्त करीत एनडीएला राम राम केला. भाजपाने आपलेच ज्येष्ठ नेते लालकृष्ण आडवाणी यांचा विश्वासघात केला असून, त्यांना ठरवून बाजूला सारल्याचा आरोपही नितीश कुमार यांनी केला होता.
