सध्या जगभरात करोनाचा नवा विषाणू ओमायक्रॉनने धुमाकुळ घातला आहे. भारतातही झपाट्याने करोना रूग्णांची संख्या वाढते आहे. विशेष म्हणजे मोठ्या प्रमाणात संसर्ग क्षमता असलेल्या या ओमायक्रॉन विषाणूची बाधा झाली आहे की नाही हे ओळखण्यासाठी अँटीजन किंवा आरटीपीसीआर चाचणी पुरेशी नाही. हा संसर्ग शोधण्यासाठी विशेष अशी जिनोम सिक्वेंसिंग चाचणी करावी लागते. यानंतर हा संसर्ग झालाय की नाही हे स्पष्ट होतं. त्यामुळेच अनेकांना या जिनोम सिक्वेंसिंग चाचणीविषयी कुतुहल निर्माण झालं आहे. जिनोम सिक्वेंसिंग म्हणजे काय, इतर चाचण्यांमध्ये न सापडणारा ओमायक्रॉन विषाणू या चाचणीत कसा सापडतो आणि ही चाचणी कशी करतात असे प्रश्न अनेकांच्या मनात आहेत. याच प्रश्नांचा हा खास आढावा.
जिनोम सिक्वेंसिंग काय आहे?
जिनोम सिक्वेंसिंग ही अशी चाचणी आहे ज्यामध्ये आरएनए (RNA) रेणूचा उपयोग करून अनुवंशिक माहिती मिळवली जाते. यामुळे संसर्ग झालेल्या विषाणूची महत्त्वपूर्ण माहिती मिळते. याशिवाय या विषाणूत किती बदल झालेत, तो शरीरित कसा प्रवेश करतो आणि त्याच्या संसर्ग क्षमता काय अशी सर्व माहिती या तंत्रज्ञानाचा वापर करून शोधता येतं. हे तंत्र शिकण्यासाठी आधी करोना विषाणू शरीरात प्रवेश कसा करतो हे समजून घेणं गरजेचं आहे. जसे आपल्या शरीर डीएनएपासून बनतं, तसेच संसर्ग देखील डीएनए किंवा आरएनएतून होतो. करोना विषाणू हा आरएनए विषाणू आहे.
वेगवेगळे करोना विषाणू कसे शोधतात?
सर्वात आधी संबंधित व्यक्तीची आरटी-पीसीआर चाचणी करून संसर्ग झाला आहे की नाही हे तपासतात. यानंतर त्या व्यक्तीचे नमुने बायोसेफ्टी लेव्हल थ्री फॅसिलिटीला (BSL 3) पाठवले जातात. तेथे नमुन्यातून आरएनए वेगळा केला जातो आणि तो खराब होऊ नये उणे ८० डिग्री सेल्सियसला साठवला जातो. त्यानंतर आरएनएवर प्रक्रिया करून त्याचं रुपांतर डीएनएत केलं जातं. कारण डीएनएच्या तुलनेत आरएनए फार चंचल असतो.
चाचणीसाठी स्थिर डीएनएची गरज असते. डीएनएची रचना वेगवेगळ्या भागांमध्ये कट केली जाते. प्रत्येक तुकड्याला स्वतंत्र नाव दिलं जातं. त्याची गुणवत्ता आणि प्रमाण तपासलं जातं. या प्रक्रियेतून तयार झालेला नमुना पुढे डीएनए सिक्वेंसिंगसाठी मशिनमध्ये टाकला जातो. यात अनेक केमिकलचा उपयोग करून करोना विषाणूचा शोध घेतला जातो.
