पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी नव्या वर्षाची सुरुवात दक्षिण भारताच्या दौऱ्याने केली. पंतप्रधानांनी दि. २ जानेवारीला तमिळनाडूचा दौरा केला. तर बुधवारी केरळमध्ये त्यांची सभा आहे. आगामी लोकसभा निवडणुकीच्या दृष्टीने भाजपने दक्षिणेकडे लक्ष केंद्रित केले आहे. दक्षिणेकडील राज्यांतील लोकसभेच्या १३१ पैकी ८४ जागा या भाजपने कधीही जिंकलेल्या नाहीत. यावरून पक्षाची येथील कमकुवत स्थिती दिसते. भाजपपेक्षा पंतप्रधानांची लोकप्रियता येथे अधिक आहे. त्याचाच फायदा उठवण्यासाठी या दौऱ्यांची निवड करण्यात आली आहे.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
दक्षिणेतील जागांची स्थिती
लोकसभेच्या दक्षिणेकडील राज्यांमध्ये एकूण जागा १३१ आहेत. यामध्ये तामिळनाडू ३९, पुदुच्चेरी १, कर्नाटक २८, आंध्र प्रदेश २५, तेलंगण १७, केरळ २०, लक्षद्वीप १ असे सदस्य आहेत. त्यापैकी भाजपचे सध्या कर्नाटकमध्ये २५ तर तेलंगणात ४ असे २९ खासदारांचेच बळ आहे. यात वाढ करण्यासाठी पक्षाचा अटोकाट प्रयत्न सुरू आहे.
हेही वाचा : विश्लेषण: ‘भारतीय न्याय संहिते’तील तरतुदींना वाहतूकदारांचा विरोध का?
तमिळनाडूत कसोटी
तमिळनाडू हे यातील मोठे राज्य. येथे दोन द्रविडीयन पक्षांमध्येच संघर्ष सुरू आहे. गेली पाच दशके हेच चित्र असून, सध्या अण्णा द्रमुक भाजपबरोबर नाही. त्यामुळे छोट्या पक्षांना बरोबर घेऊन भाजप फार मोठे यश मिळवेल अशी स्थिती नाही. गेल्या वेळी अण्णा द्रमुकच्या आघाडीतून भाजपने पाच जागा लढवल्या होत्या. आता भाजपला लढवण्यासाठी अधिक मिळतील. मात्र विजय मिळवण्यासाठी किमान २५ टक्क्यांच्या पुढे मते घेणे आवश्यक आहे. पीएमके तसेच राज्यातील इतर काही छोटे राष्ट्रीय लोकशाही आघाडीत आहेत. द्रमुक-अण्णा द्रमुकच्या संघर्षात मोठी झेप कठीणच. त्यापेक्षा भाजप कन्याकुमारी, दक्षिण चेन्नई, कोईमतुर, रामनाथपुरम अशा काही जागांवर लक्ष्य केंद्रित करून लढू शकतो. भाजप प्रदेशाध्यक्ष अण्णामलाई यांनी राज्यात संघटन वाढीसाठी जोरदार प्रयत्न चालवले आहेत. पंतप्रधानांनी मंगळवारच्या भाषणात तमिळ संस्कृती तसेच काशी तमिळ संगम, सौराष्ट्र तमिळ संगम यांचा उल्लेख करत स्थानिकांना साद घातली. भाजप विरोधात द्रमुकची आघाडी भक्कम आहे. सनातनवरून वाद अद्याप सुरूच आहे. अशा वेळी स्थानिक अस्मितेला हिंदुत्वाची जोड देत भाजप तमिळनाडूला लोकसभा निवडणुकीत सामोरे जाईल व काही जागा मिळवण्याचा प्रयत्न करेल.
केरळमध्ये पाटी कोरीच
केरळमध्ये राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे मोठे जाळे आहे. गेल्या लोकसभेला १३ टक्के मते मिळवूनही भाजपला एकही जागा मिळाली नाही. पुढे विधानसभेलाही भाजपची पाटी कोरीच राहिली. राज्यात मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्षाच्या पुढाकाराने निर्माण झालेली डावी आघाडी तसेच काँग्रेसची संयुक्त लोकशाही आघाडी यांच्यातच प्रमुख सामना होतो. या दोन्ही आघाड्यांमध्ये प्रत्येकी १२ ते १३ पक्ष आहे. छोट्या-छोट्या समुदायांचे ते प्रतिनिधित्व करत असल्याने या आघाड्यांना त्याचा लाभ होतो. तिरुअनंतपुरम, कासारगोड, पथनमथिट्टा तसेच त्रिचूर अशा काही जागांवर भाजपची ताकद आहे. भारत धर्म जन सेना तसेच केरळ काँग्रेसच्या थॉमस गटाशी त्यांची युती आहे. नुकतेच पथनमथिट्टा येथे ४७ ख्रिस्ती कुटुंबांनी भाजपचे सदस्यत्व स्वीकारले. केरळमध्ये १८ टक्के ख्रिस्ती आहेत. त्यामुळेच ही घटना महत्त्वाची मानली जाते. गेल्या लोकसभेला तिरुअनंतपुरमध्ये भाजप उमेदवार दुसऱ्या क्रमांकावर होता. आता पंतप्रधानांच्या दौऱ्यातून भाजप दोन आघाड्यांच्या संघर्षात आपले स्थान वाढवण्याचा भाजप प्रयत्न करत आहे.
हेही वाचा : गोल्डी ब्रारला दहशतवादी घोषित करण्यासाठी यूएपीए कायद्याचा आधार, असं काय आहे या कायद्यात? वाचा सविस्तर…
कर्नाटक, तेलंगणवर भिस्त
दक्षिणेत भाजपसाठी कर्नाटक तसेच तेलंगण ही राज्ये महत्त्वाची आहेत. मात्र कर्नाटकमध्ये भाजपच्या आताच्या २५ जागांमध्ये वाढ होण्याची शक्यता नाहीच, उलट कमीच होणार आहेत. कर्नाटकमधील सत्ता गेल्यानंतर भाजपने माजी पंतप्रधान एच. डी. देवेगौडा यांच्या धर्मनिरपेक्ष जनता दलाची आघाडी केली. त्यांना किमान चार जागा सोडायच्या म्हटल्यास भाजपच्या वाट्याला २४ जागाच येतील. थोडक्यात जिंकलेली जागाही द्यावी लागेल अशी स्थिती आहे. मात्र विधानसभेतील पराभवाच्या धक्क्याने लोकसभेला मोठी पडझड नको म्हणून भाजपने जनता दलाशी आघाडी केली. यातून वोक्कलिगा तसेच लिंगायत मते एकत्रित येऊन काँग्रेसला तोंड देता येईल असे भाजपचे गणित आहे. विधानसभा निवडणुकीत मुस्लिमांची एकगठ्ठा मते काँग्रेसला मिळाली होती. जुन्या म्हैसूर भागात जनता दलाचा काही प्रमाणात प्रभाव आहे.
तेलंगणमध्ये विधानसभा निवडणुकीत भारत राष्ट्र समितीची सत्ता गेल्याने लोकसभेला चित्र बदलले आहे. आता राज्यात सत्तारूढ काँग्रेस विरुद्ध भाजप असा दोन राष्ट्रीय पक्षांमध्ये सामना होईल. काही जागांवर माजी मुख्यमंत्री के. चंद्रशेखर राव यांचा भारत राष्ट्र समिती पक्ष प्रभावी आहे. मात्र सत्ता असताना साधने हाताशी असतात, ती परिस्थिती आता नाही. तसेच प्रचारात त्यांना स्थानिक अस्मितेचा मुद्दा तितका प्रभावीपणे मांडता येईल का, याबद्दल शंका आहे. तेलंगणात भाजपच्या विधानसभेला जागा वाढल्या तरी त्या दोन आकडी झाल्या नाहीत. त्यामुळे लोकसभेला निदान गेल्या वेळेचे चारचे संख्याबळ टिकवण्याचाच प्रयत्न पक्षाचा राहील.
हेही वाचा : विश्लेषणः १६ व्या वित्त आयोगाचे नेमके काम काय? त्यांच्यावर कोणत्या जबाबदाऱ्या असतात? जाणून घ्या
आंध्रमध्ये द्विधा मनःस्थिती
आंध्र प्रदेशात भाजपचे फारसे अस्तित्व नाही. येथे मुख्यमंत्री जगनमोहन रेड्डी यांच्या वायएसआर काँग्रेसला आव्हान देऊन संबंधांचा खडा टाकावा काय, या विचारात भाजप आहे. कारण संसदेत मोक्याच्या क्षणी त्यांच्या पक्षाने विधेयके संमत करण्यात साथ दिली आहे. जगनमोहन तसेही भाजपविरोधात फारशी टीका करत नाहीत. माजी मुख्यमंत्री चंद्रबाबू नायडू यांचा तेलुगु देसम पक्ष राष्ट्रीय लोकशाहीत आघाडीत येण्यास उत्सुक असल्याच्या बातम्या होत्या. अर्थात अभिनेते पवनकल्याण यांच्या जनसेना पक्षाशी भाजपशी युती आहे. पवनकल्याण व चंद्रबाबू यांचे सौख्य आहे. मात्र चंद्राबाबूंबरोबर जायचे काय, याबाबत भाजपचा निर्णय होत नाही. आंध्रमध्ये भाजपला यश मिळण्याची शक्यता तूर्त तरी दिसत नाही.
हेही वाचा : लीप वर्ष म्हणजे काय? ते कसे ठरवले जाते? जाणून घ्या सविस्तर….
प्रतिमा बदलण्याची धडपड
तीन राज्यांतील विधानसभा निवडणूक निकालानंतर हिंदी भाषिक पट्ट्यातील पक्ष अशी भाजपची प्रतिमा गडद होऊ लागली. उत्तर तसेच पश्चिम भारतातील जागांच्या बळावर गेल्या दोन लोकसभा निवडणुकीत भाजपने स्वबळावर बहुमत मिळवले. गेल्या म्हणजे २०१९ च्या लोकसभा निवडणुकीत भाजपने ईशान्येकडील २५ जागांवर लक्ष्य केंद्रित केले होते. त्या मोहिमेला चांगले यश मिळाले. यंदा भाजपने दक्षिणेची मोहीम आखल्याचे चित्र आहे. तेथे विजय मिळवण्यासाठी पंतप्रधानांनी नव्या वर्षाची सुरुवात या राज्यांच्या दौऱ्यांनी केली आहे. यातून हिंदी भाषिक पट्ट्यातील पक्ष ही प्रतिमा भाजपला बदलायची आहे, हे स्पष्ट होते.
hrishikesh.deshpande@expressindia.com
दक्षिणेतील जागांची स्थिती
लोकसभेच्या दक्षिणेकडील राज्यांमध्ये एकूण जागा १३१ आहेत. यामध्ये तामिळनाडू ३९, पुदुच्चेरी १, कर्नाटक २८, आंध्र प्रदेश २५, तेलंगण १७, केरळ २०, लक्षद्वीप १ असे सदस्य आहेत. त्यापैकी भाजपचे सध्या कर्नाटकमध्ये २५ तर तेलंगणात ४ असे २९ खासदारांचेच बळ आहे. यात वाढ करण्यासाठी पक्षाचा अटोकाट प्रयत्न सुरू आहे.
हेही वाचा : विश्लेषण: ‘भारतीय न्याय संहिते’तील तरतुदींना वाहतूकदारांचा विरोध का?
तमिळनाडूत कसोटी
तमिळनाडू हे यातील मोठे राज्य. येथे दोन द्रविडीयन पक्षांमध्येच संघर्ष सुरू आहे. गेली पाच दशके हेच चित्र असून, सध्या अण्णा द्रमुक भाजपबरोबर नाही. त्यामुळे छोट्या पक्षांना बरोबर घेऊन भाजप फार मोठे यश मिळवेल अशी स्थिती नाही. गेल्या वेळी अण्णा द्रमुकच्या आघाडीतून भाजपने पाच जागा लढवल्या होत्या. आता भाजपला लढवण्यासाठी अधिक मिळतील. मात्र विजय मिळवण्यासाठी किमान २५ टक्क्यांच्या पुढे मते घेणे आवश्यक आहे. पीएमके तसेच राज्यातील इतर काही छोटे राष्ट्रीय लोकशाही आघाडीत आहेत. द्रमुक-अण्णा द्रमुकच्या संघर्षात मोठी झेप कठीणच. त्यापेक्षा भाजप कन्याकुमारी, दक्षिण चेन्नई, कोईमतुर, रामनाथपुरम अशा काही जागांवर लक्ष्य केंद्रित करून लढू शकतो. भाजप प्रदेशाध्यक्ष अण्णामलाई यांनी राज्यात संघटन वाढीसाठी जोरदार प्रयत्न चालवले आहेत. पंतप्रधानांनी मंगळवारच्या भाषणात तमिळ संस्कृती तसेच काशी तमिळ संगम, सौराष्ट्र तमिळ संगम यांचा उल्लेख करत स्थानिकांना साद घातली. भाजप विरोधात द्रमुकची आघाडी भक्कम आहे. सनातनवरून वाद अद्याप सुरूच आहे. अशा वेळी स्थानिक अस्मितेला हिंदुत्वाची जोड देत भाजप तमिळनाडूला लोकसभा निवडणुकीत सामोरे जाईल व काही जागा मिळवण्याचा प्रयत्न करेल.
केरळमध्ये पाटी कोरीच
केरळमध्ये राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे मोठे जाळे आहे. गेल्या लोकसभेला १३ टक्के मते मिळवूनही भाजपला एकही जागा मिळाली नाही. पुढे विधानसभेलाही भाजपची पाटी कोरीच राहिली. राज्यात मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पक्षाच्या पुढाकाराने निर्माण झालेली डावी आघाडी तसेच काँग्रेसची संयुक्त लोकशाही आघाडी यांच्यातच प्रमुख सामना होतो. या दोन्ही आघाड्यांमध्ये प्रत्येकी १२ ते १३ पक्ष आहे. छोट्या-छोट्या समुदायांचे ते प्रतिनिधित्व करत असल्याने या आघाड्यांना त्याचा लाभ होतो. तिरुअनंतपुरम, कासारगोड, पथनमथिट्टा तसेच त्रिचूर अशा काही जागांवर भाजपची ताकद आहे. भारत धर्म जन सेना तसेच केरळ काँग्रेसच्या थॉमस गटाशी त्यांची युती आहे. नुकतेच पथनमथिट्टा येथे ४७ ख्रिस्ती कुटुंबांनी भाजपचे सदस्यत्व स्वीकारले. केरळमध्ये १८ टक्के ख्रिस्ती आहेत. त्यामुळेच ही घटना महत्त्वाची मानली जाते. गेल्या लोकसभेला तिरुअनंतपुरमध्ये भाजप उमेदवार दुसऱ्या क्रमांकावर होता. आता पंतप्रधानांच्या दौऱ्यातून भाजप दोन आघाड्यांच्या संघर्षात आपले स्थान वाढवण्याचा भाजप प्रयत्न करत आहे.
हेही वाचा : गोल्डी ब्रारला दहशतवादी घोषित करण्यासाठी यूएपीए कायद्याचा आधार, असं काय आहे या कायद्यात? वाचा सविस्तर…
कर्नाटक, तेलंगणवर भिस्त
दक्षिणेत भाजपसाठी कर्नाटक तसेच तेलंगण ही राज्ये महत्त्वाची आहेत. मात्र कर्नाटकमध्ये भाजपच्या आताच्या २५ जागांमध्ये वाढ होण्याची शक्यता नाहीच, उलट कमीच होणार आहेत. कर्नाटकमधील सत्ता गेल्यानंतर भाजपने माजी पंतप्रधान एच. डी. देवेगौडा यांच्या धर्मनिरपेक्ष जनता दलाची आघाडी केली. त्यांना किमान चार जागा सोडायच्या म्हटल्यास भाजपच्या वाट्याला २४ जागाच येतील. थोडक्यात जिंकलेली जागाही द्यावी लागेल अशी स्थिती आहे. मात्र विधानसभेतील पराभवाच्या धक्क्याने लोकसभेला मोठी पडझड नको म्हणून भाजपने जनता दलाशी आघाडी केली. यातून वोक्कलिगा तसेच लिंगायत मते एकत्रित येऊन काँग्रेसला तोंड देता येईल असे भाजपचे गणित आहे. विधानसभा निवडणुकीत मुस्लिमांची एकगठ्ठा मते काँग्रेसला मिळाली होती. जुन्या म्हैसूर भागात जनता दलाचा काही प्रमाणात प्रभाव आहे.
तेलंगणमध्ये विधानसभा निवडणुकीत भारत राष्ट्र समितीची सत्ता गेल्याने लोकसभेला चित्र बदलले आहे. आता राज्यात सत्तारूढ काँग्रेस विरुद्ध भाजप असा दोन राष्ट्रीय पक्षांमध्ये सामना होईल. काही जागांवर माजी मुख्यमंत्री के. चंद्रशेखर राव यांचा भारत राष्ट्र समिती पक्ष प्रभावी आहे. मात्र सत्ता असताना साधने हाताशी असतात, ती परिस्थिती आता नाही. तसेच प्रचारात त्यांना स्थानिक अस्मितेचा मुद्दा तितका प्रभावीपणे मांडता येईल का, याबद्दल शंका आहे. तेलंगणात भाजपच्या विधानसभेला जागा वाढल्या तरी त्या दोन आकडी झाल्या नाहीत. त्यामुळे लोकसभेला निदान गेल्या वेळेचे चारचे संख्याबळ टिकवण्याचाच प्रयत्न पक्षाचा राहील.
हेही वाचा : विश्लेषणः १६ व्या वित्त आयोगाचे नेमके काम काय? त्यांच्यावर कोणत्या जबाबदाऱ्या असतात? जाणून घ्या
आंध्रमध्ये द्विधा मनःस्थिती
आंध्र प्रदेशात भाजपचे फारसे अस्तित्व नाही. येथे मुख्यमंत्री जगनमोहन रेड्डी यांच्या वायएसआर काँग्रेसला आव्हान देऊन संबंधांचा खडा टाकावा काय, या विचारात भाजप आहे. कारण संसदेत मोक्याच्या क्षणी त्यांच्या पक्षाने विधेयके संमत करण्यात साथ दिली आहे. जगनमोहन तसेही भाजपविरोधात फारशी टीका करत नाहीत. माजी मुख्यमंत्री चंद्रबाबू नायडू यांचा तेलुगु देसम पक्ष राष्ट्रीय लोकशाहीत आघाडीत येण्यास उत्सुक असल्याच्या बातम्या होत्या. अर्थात अभिनेते पवनकल्याण यांच्या जनसेना पक्षाशी भाजपशी युती आहे. पवनकल्याण व चंद्रबाबू यांचे सौख्य आहे. मात्र चंद्राबाबूंबरोबर जायचे काय, याबाबत भाजपचा निर्णय होत नाही. आंध्रमध्ये भाजपला यश मिळण्याची शक्यता तूर्त तरी दिसत नाही.
हेही वाचा : लीप वर्ष म्हणजे काय? ते कसे ठरवले जाते? जाणून घ्या सविस्तर….
प्रतिमा बदलण्याची धडपड
तीन राज्यांतील विधानसभा निवडणूक निकालानंतर हिंदी भाषिक पट्ट्यातील पक्ष अशी भाजपची प्रतिमा गडद होऊ लागली. उत्तर तसेच पश्चिम भारतातील जागांच्या बळावर गेल्या दोन लोकसभा निवडणुकीत भाजपने स्वबळावर बहुमत मिळवले. गेल्या म्हणजे २०१९ च्या लोकसभा निवडणुकीत भाजपने ईशान्येकडील २५ जागांवर लक्ष्य केंद्रित केले होते. त्या मोहिमेला चांगले यश मिळाले. यंदा भाजपने दक्षिणेची मोहीम आखल्याचे चित्र आहे. तेथे विजय मिळवण्यासाठी पंतप्रधानांनी नव्या वर्षाची सुरुवात या राज्यांच्या दौऱ्यांनी केली आहे. यातून हिंदी भाषिक पट्ट्यातील पक्ष ही प्रतिमा भाजपला बदलायची आहे, हे स्पष्ट होते.
hrishikesh.deshpande@expressindia.com
