करमणुकीसाठी प्रवास करणे म्हणजे पर्यटन. पर्यटन हा केवळ विरंगुळा आणि मनोरंजनसाठी करण्यात येणाराच क्रियाकलाप नाही, तर त्यामुळे त्यासंबंधीचे व्यवसायही वाढत चालले आहेत; ज्याचा फायदा भारतीय अर्थव्यवस्थेला होत आहे. पर्यटनामुळे नवीन संस्कृती, नवीन लोकांच्या भेटी, साहसी खेळ अशा अनेक हौशी लोक पूर्ण करतात. परंतु, याच गोष्टी करताना मोठ्या प्रमाणात पर्यावरणीय हानी होत असल्याचे चित्र आहे.
नवीन वर्षाच्या सुरुवातीला आपल्यापैकी बरेच जण आत्मसुधारणा आणि चांगली जीवनशैली या संकल्पनेवर विचार करतात. हा एक काळ आहे जेव्हा आपल्यापैकी बरेच जण सुटीचा घेऊन पर्यटनासाठी जाण्याचा विचार करतात. परंतु, रिजनरेटिव्ह टुरिझम या नव्या ट्रेंडनुसार लोक पर्यटनासह आत्मसुधारणेचा विचार करीत आहेत. लोक या नवीन वर्षापासून चांगले पर्यटक होण्याचा निर्णय घेत आहेत. काय आहे रिजनरेटिव्ह टुरिझमचा हा नवीन ट्रेंड? याचा नेमका अर्थ काय? तरुणांमध्ये का वाढत आहे याची क्रेझ? त्याविषयी जाणून घेऊ.
हेही वाचा : स्किझोफ्रेनियाग्रस्त आईने केली मुलाची हत्या; काय आहे हा विकार?
काय आहे रिजनरेटीव्ह टुरिझम?
२०२४ मध्ये बार्सिलोना व मॅलोर्का यासह युरोपमधील काही सर्वांत लोकप्रिय पर्यटनस्थळांमध्ये मोठ्या प्रमाणात होणाऱ्या पर्यटनाच्या नकारात्मक प्रभावांविरुद्ध मोठ्या प्रमाणात निषेध करण्यात आला. पर्यटनाचे प्रमाण वाढत असतानाच गर्दी, पर्यावरणाची हानी, पर्यटनाच्या ठिकाणांवर प्लास्टिकचा कचरा, पर्यटनस्थळांची दुर्दशा पाहायला मिळत आहे. त्यामुळे प्रवासाच्या अधिक संवेदनशील व जबाबदार स्वरूपाकडे वळण्याची कदाचित ही वेळ आहे. उदाहरणार्थ- ती ती ठिकाणे आणि त्यामध्ये राहणारे लोक यांचे कल्याण करणे हे रिजनरेटिव्ह टुरिझमचे उद्दिष्ट आहे. वस्तुमान सहसा संसाधनांवर ताण आणते आणि रहिवाशांच्या जीवनमानाशी तडजोड करते, रिजनरेटिव्ह टुरिझम म्हणजे याच गोष्टी त्यांना परत देणे. स्थानिक अर्थव्यवस्थेला समर्थन देऊन, संस्कृतींचे जतन करणे व पर्यावरणाचे पालनपोषण करणे, असा रिजनरेटिव्ह टुरिझमचा अर्थ होतो.
याचा अर्थ तुमची सुट्टी वैयक्तिक वेळ घालवण्यापुरतीच मर्यादित राहत नाही. फक्त मोठमोठ्या हॉटेल्समध्ये झोपण्याऐवजी, वनीकरण प्रकल्पात झाडे लावण्याचा किंवा स्थानिक कारागीरांकडून पारंपरिक हस्तकला शिकण्याचा आणि सांस्कृतिक कार्यक्रमांमध्ये भाग घेण्याचा या ट्रेंडचा उद्देश आहे. स्थानाच्या आधारावर, गरि दूर करण्यात किंवा स्थानिक समुदायांचे जीवन सुधारण्यास मदत करणाऱ्या सामुदायिक कार्यक्रमांमध्ये सामील होणेदेखील यामध्ये समाविष्ट आहे. या क्रिया स्थानिकांना सक्षम करू शकतात आणि अधिक समावेशक वातावरण तयार करण्यास मदत करू शकतात.
तुम्ही कुठेही फिरण्यासाठी गेल्यास भेट दिलेल्या ठिकाणांना पुनर्संचयित करण्यात आणि टिकवून ठेवण्यास मदत करू शकता. कल्पना करा. उदाहरणार्थ- इटलीमध्ये ही प्राचीन कलाकुसर जिवंत ठेवणाऱ्या कारागीरांना मदत करण्याचा एक मार्ग म्हणून पारंपरिक व्हेनेशियन ग्लास ब्लोइंग तंत्र शिकणे. ग्रामीण स्पेनमध्ये तुम्ही कुटुंब चालवण्यासाठी सुरू केलेल्या गेस्ट हाऊसमध्ये राहून दुर्गम खेड्यांमध्ये स्थानिक समुदायांना मदत करू शकता. बल्गेरियामध्ये तुम्ही फार्म-टू-टेबल जेवणाच्या अनुभवांमध्ये सामील होऊ शकता आणि स्थानिक अन्न उत्पादन आणि अन्न सुरक्षेला प्रोत्साहन देण्यासाठी थ्रेसियन व्हॅलीमधील सेंद्रिय शेतांना भेट देऊ शकता.
तेथे स्थानिक कार्यक्रम किंवा कार्यशाळा असू शकतात; ज्यात तुम्ही सामील होऊ शकता, स्वयंपाकाचे वर्ग तुम्ही घेऊ शकता किंवा सांस्कृतिक उत्सव असू शकतात जिथे तुम्ही रहिवाशांशी संवाद साधू शकता आणि त्यांच्या दृष्टिकोनाची प्रशंसा करू शकता. ही सर्व आणि इतर असंख्य उदाहरणे प्रवाशांना त्यांनी भेट दिलेल्या ठिकाणी योगदान देण्याची संधी आहे; ज्यामुळे सकारात्मक परिणाम होतो. पर्यटकांना वैयक्तिक संपर्क आणि अविस्मरणीय आठवणी तयार करण्याची ही एक संधी आहे. स्थानिक लोकांशी थेट संवाद साधण्यासाठी, प्रश्न विचारण्यासाठी, स्थानिक संस्कृती व इतिहास आणि समुदाय क्रियाकलापांबद्दल जाणून घेण्याचेदेखील हा ट्रेंड म्हणजे एक संधी आहे. त्यामुळे दयाळू पर्यटक असल्याने सदभावना वाढीस लागते आणि प्रवासी व स्थानिक यांच्यातील बंध दृढ होतो.
रिजनरेटिव्ह टुरिझमचे नियोजन कसे कराल?
सुट्या केवळ वैयक्तिक आनंदासाठी नसून सखोल गोष्टींबद्दल असतात, ज्याचा आपण भेट दिलेल्या ठिकाणांवर सकारात्मक परिणाम होतो. त्यामुळेच तुम्ही २०२५ मध्ये प्रवास करण्याचे ठरवू शकणारी रमणीय स्थळे ब्राउज करताना, तुम्हाला एक निष्क्रिय पर्यटक व्हायचे आहे की, जिज्ञासेची भावना आणि जबाबदारीच्या भावनेची जोड देणारा रिजनरेटिव्ह प्रवासी व्हायचे आहे, याचा विचार करा.
हेही वाचा : बॅलेन्स चेक करताना बँक खातंच रिकामं; काय आहे नवीन ‘Jumped Deposit Scam’?
२०२५ मध्ये पर्यटन हा अनेक देशांच्या अर्थव्यवस्थेचा एक मोठा भाग असेल. परंतु प्रत्येक जण उद्योग आणि त्याचा जगावर होणारा परिणाम याबद्दल आनंदी नाही. आपल्या प्रवासाच्या योजनांबद्दल आपल्या निवडींचा अर्थ सकारात्मक बदलामध्ये योगदान देणारी सुट्टी किंवा तेथील लोकांसमोर सामाजिक आणि पर्यावरणीय समस्या उभ्या करणे, अशा दोन्ही गोष्टींवर होऊ शकतो. तुम्ही काय निवडाल हे त्यावर अवलंबून आहे. सुटीच्या दिवशी कुठे प्रवास करायचा हा प्रश्न नसून, प्रवास कसा करायचा हा प्रश्न आहे. कदाचित २०२५ हे वर्ष असे असू शकते की, तुमच्या साहसांमुळे इतरांना परिवर्तनाची प्रेरणा मिळेल; ज्यामुळे पर्यटनासाठी एक शाश्वत आणि समावेशक भविष्य निर्माण होईल.
