भांडवली बाजार नियामक सेबीने सोमवारी गुंतवणूकदारांना विदेशी पोर्टफोलिओ गुंतवणूकदार (FPI) मार्गाने शेअर बाजारात व्यापार सुलभ करण्याचा दावा करणाऱ्या ट्रेडिंग प्लॅटफॉर्मच्या विरोधात सावधानतेचा इशारा दिला आहे. सेबीने हे प्लॅटफॉर्म फसवणुकीत गुंतलेले असल्याचे सांगितले आहे. भारतीय सिक्युरिटीज अँड एक्स्चेंज बोर्ड (सेबी) ने सांगितले की, फसवणूक करणारे ऑनलाइन ट्रेडिंग कोर्सेस, सेमिनार इत्यादीद्वारे लोकांना शेअर बाजारात आकर्षित करीत आहेत. यासाठी ते व्हॉट्सॲप किंवा टेलिग्राम यांसारख्या सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मचा वापर करीत आहेत.
स्वत:ला सेबी नोंदणीकृत FPI चे कर्मचारी किंवा सदस्य असल्याचे सांगून ते लोकांना असे ऍप्लिकेशन डाऊनलोड करण्यास सांगतात, जे त्यांना शेअर्स खरेदी करण्यास आणि IPO चे सदस्यत्व घेण्यास, तसेच ‘संस्थात्मक खाते लाभ’ मिळविण्यास परवानगी देतात, असे सेबीने म्हटले आहे. त्यासाठी अधिकृत ट्रेडिंग किंवा डीमॅट खात्याची आवश्यकता नाही, असेही त्यांच्याकडून सांगितले जाते.
बाजार नियामक सेबीने सांगितले की, फसवणूक करणाऱ्यांनी अनेकदा त्यांच्या योजना चालवण्यासाठी खोट्या नावाने नोंदणीकृत मोबाईल नंबर वापरले आहेत. सेबीला फसव्या ट्रेडिंग प्लॅटफॉर्मबद्दल अनेक तक्रारी प्राप्त झाल्या होत्या. त्यानंतर नियामकाने गुंतवणूकदारांना याबाबत इशारा दिला आहे. तक्रारीनुसार, अशा प्लॅटफॉर्मकडून एफपीआयशी संलग्न असल्याचा खोटा दावा केला जात आहे. विशेष सुविधांसह FPI किंवा संस्थात्मक खात्यांद्वारे व्यापाराच्या संधी उपलब्ध करून देण्याचा दावा केला जातो. तसेच अशा व्यवसायात संस्थात्मक खात्यांची तरतूद नाही. शेअर बाजारामध्ये थेट प्रवेशासाठी गुंतवणूकदारांना अनुक्रमे सेबी नोंदणीकृत ब्रोकर आणि डिपॉझिटरी सहभागी यांच्याकडे डिमॅट खाते राखणे आवश्यक आहे. भारतीय गुंतवणूकदारांसाठी सिक्युरिटीज मार्केटमधील गुंतवणुकीबाबत त्यांनी FPIs ला कोणतीही सूट दिलेली नाही. SEBI ने गुंतवणूकदारांना एफपीआय किंवा SEBI कडे नोंदणीकृत FII मार्फत शेअर बाजारात प्रवेश सुलभ करण्याचा दावा करणाऱ्या कोणत्याही सोशल मीडिया मेसेज, व्हॉट्सॲप ग्रुप्स, टेलिग्राम चॅनेल किंवा ॲप्सपासून दूर राहण्याचा इशारा दिला आहे. अशा योजना फसव्या आहेत, असंही नियामकाने स्पष्ट केले आहे.
हेही वाचाः हरियाणामध्ये गोळ्या झाडून हत्या झाली ते आयएनएलडी प्रदेशाध्यक्ष नफेसिंह राठी कोण होते?
बनावट FPI च्या नावाने फसवणूक कशी होते?
बाजार नियामक सेबीचे म्हणणे आहे की, ज्या फसवणुकीच्या पद्धती ओळखल्या गेल्या आहेत, त्यात अनेक पद्धतींचा समावेश आहे. या फसवणुकीत ऑनलाइन ट्रेडिंग कोर्स, सेमिनार आणि मेंटॉरशिप प्रोग्रामद्वारे लोकांना शेअर बाजारामध्ये गुंतवून ठेवतात. याशिवाय ते व्हॉट्सॲप किंवा टेलिग्रामसारख्या सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मच्या माध्यमातूनही लोकांशी संपर्क साधतात आणि त्या त्यांच्याशी जोडल्या जातात. फसवणूक करणारे SEBI नोंदणीकृत FPI चे कर्मचारी आहेत किंवा त्यांच्याशी संबंधित असल्याचा दावा करतात. ते लोकांची फसवणूक करतात, जे त्यांना कथितपणे समभाग खरेदी करण्यास, IPO चे सदस्यत्व घेण्यास आणि कोणत्याही अधिकृत व्यापार किंवा डीमॅट खात्याशिवाय संस्थागत खात्यांचा लाभ घेण्यास परवानगी देत असल्याचा दावा करतात. या संपूर्ण प्रकरणात हे लोक अनेकदा खोट्या नावाने नोंदणीकृत मोबाईल नंबर वापरून आपली योजना राबवतात.
FPIs मार्ग भारतीयांसाठी नाही
खरं तर FPI गुंतवणुकीचा मार्ग ‘निवासी भारतीय’ म्हणजेच भारतात राहणाऱ्या भारतीयांसाठी उपलब्ध नाही हे लोकांना समजणे महत्त्वाचे आहे, असंही सेबीनं सांगितले आहे.SEBI (फॉरेन पोर्टफोलिओ गुंतवणूकदार) नियमावली २०१९ मध्ये काही अपवाद नमूद केले आहेत. ट्रेडिंगमध्ये ‘संस्थात्मक खात्यां’साठी कोणतीही तरतूद नाही आणि इक्विटी मार्केटमध्ये थेट प्रवेशासाठी गुंतवणूकदारांनी सेबी-नोंदणीकृत ब्रोकर/ट्रेडिंग सदस्य आणि डीपी यांच्याकडे ट्रेडिंग आणि डीमॅट खाती राखणे आवश्यक आहे. SEBI ने भारतीय गुंतवणूकदारांच्या वतीने रोखे बाजारातील गुंतवणुकीबाबत FPIs ला कोणतीही सूट दिलेली नाही. SEBI गुंतवणूकदारांना सावधगिरी बाळगण्याचा सल्ला देते आणि कोणत्याही सोशल मीडिया मेसेज, व्हॉट्सॲप ग्रुप्स, टेलिग्राम चॅनेल किंवा SEBI कडे नोंदणीकृत FPIs किंवा FII द्वारे शेअर बाजारात प्रवेश सुलभ करण्याचा दावा करणाऱ्या ॲप्सपासून दूर राहण्याचा सल्ला देते.
सुरक्षित राहण्यासाठी गुंतवणूकदारांनी काय करावे?
SEBI ने गुंतवणूकदारांना सावधगिरी बाळगण्याचे आवाहन केले आहे आणि SEBI कडे नोंदणीकृत FPIs किंवा FIIs द्वारे शेअर बाजार परवानगी सुलभ करण्याचा दावा करणारे कोणतेही सोशल मीडिया मेसेज, व्हॉट्सॲप ग्रुप्स, टेलिग्राम चॅनेल किंवा ॲप्सपासून दूर राहण्याचे आवाहन केले आहे. अशा योजना फसव्या आहेत आणि त्यांना सेबीचे समर्थन नाही, असेही बाजार नियामक सेबीनं सांगितले आहे.
