Discovery of Alexander the Great’s First Battlefield: तुर्कीतील इतिहासतज्ज्ञांनी अलेक्झांडर द ग्रेटच्या पहिल्या मोठ्या विजयाच्या म्हणजेच प्रसिद्ध ग्रॅनिकस लढाईच्या अचूक स्थळाचा शोध लावल्याचा दावा केला आहे. शतकानुशतके गूढ राहिलेल्या या ऐतिहासिक स्थळाचा शोध प्राचीन लेखांच्या अभ्यासाच्या साहाय्याने आणि अत्याधुनिक विज्ञानाचा उपयोग करून लावण्यात आला आहे. इ.स.पू. ३३४ मधील ग्रॅनिकसची लढाई ही अलेक्झांडरच्या महत्त्वाकांक्षी प्रवासाची सुरुवात ठरली. तुर्कीतील बिगा नदीजवळील उत्खनन, प्राचीन भूगोलाचा आधुनिक विज्ञानाशी संगम आणि हरवलेल्या हर्मायोन शहराच्या शोधामुळे या युद्धभूमीचं स्थान निश्चित करण्यात यश आलं आहे. या क्रांतिकारक शोधामुळे अलेक्झांडरच्या सत्तेच्या इतिहासाबद्दल लक्षणीय भर पडली आहे.
तुर्कीतील इतिहासतज्ज्ञांनी शतकानुशतके गूढ मानल्या गेलेल्या रहस्याचा उलगडा केल्याचा दावा केला आहे. त्यांनी अलेक्झांडर द ग्रेटच्या पहिल्या मोठ्या विजयाच्या म्हणजेच प्रसिद्ध ग्रॅनिकसच्या लढाईच्या अचूक स्थळाचा शोध लावला आहे. प्राचीन मजकुरांचा आणि अत्याधुनिक विज्ञानाचा वापर करून संशोधकांनी ग्रॅनिकस नदीजवळील एका स्थळावर लक्ष केंद्रित केलं. त्यामुळे अलेक्झांडरच्या सत्तेच्या उदयाबद्दलच्या इतिहासावर पुनर्विचार होऊ शकतो. तुर्कीतील इतिहासकारांनी क्रांतिकारक शोध लावला आहे. ज्यात त्यांनी ग्रॅनिकसच्या लढाईचं अचूक ठिकाण ओळखलं आहे. या लढाईतील विजय अलेक्झांडर द ग्रेटचा पहिला मोठा विजय मानला जातो. इ.स.पू. ३३४ मधील या निर्णायक संघर्षाने तरुण मॅसेडोनियन राजाला इतिहासातील सर्वात प्रतिष्ठित विजेत्यांपैकी एक होण्याच्या प्रवासात पहिलं पाऊल उचलण्याची संधी दिली.
युद्धभूमीचा शोध: ग्रॅनिकस लढाईचं ठिकाण
ही युद्धभूमी उत्तर-पश्चिम तुर्कीतील बिगा नदीजवळ आधुनिक बिगा शहराच्या जवळ बिगा मैदानामध्ये आढळली आहे. शतकानुशतके इतिहासकार या लढाईच्या ठिकाणाच्या संदिग्ध वर्णनांवर अवलंबून होते. प्राचीन स्रोतांमध्ये दलदल आणि जवळच्या टेकडीचा उल्लेख आहे. ज्यांचा वापर युद्धादरम्यान रणनीतीचा भाग म्हणून केला गेला होता. मात्र, अचूक स्थान स्पष्ट नव्हते. चानाक्कले ओन्सेकिझ मार्ट विद्यापीठातील प्राध्यापक रेव्हहान कोर्पे यांच्या नेतृत्वाखाली अभ्यासक चमूने भूआकृतीविषयक चाचण्या वापरून इसवी सनपूर्व चौथ्या शतकातील या प्रदेशाच्या भौगोलिक स्थितीची पुनर्रचना केली. यामुळे टीमला दलदलींच्या पूर्वेकडील टेकडीचं स्थान निश्चित करता आलं. त्याचा उल्लेख लढाईच्या वर्णनांमध्ये महत्त्वाच्या घटकांपैकी एक म्हणून करण्यात आला आहे. या विश्लेषणातून प्राचीन दलदलींच्या विस्तीर्णतेचा आणि हजारो सैनिकांच्या सहभागासाठी योग्य सपाट मैदानांच्या निकटतेचा उलगडा झाला. नैसर्गिक घटकांना ऐतिहासिक नोंदींच्या संदर्भात जोडून संशोधकांनी युद्धभूमीचं स्थान यापूर्वीपेक्षा अधिक अचूकतेने निश्चित केलं.
टेकडीवरील वस्तू आणि थडग्यांचा शोध
पुरातत्त्वीय शोधांमुळे टीमच्या निष्कर्षांना अधिक बळ मिळालं. स्थानिक शेतकऱ्यांना अशा थडग्यांचा शोध लागला, ज्यात शस्त्रांसह पुरलेल्या मृतदेहांचा समावेश होता. ही थडगी अलेक्झांडरने मॅसेडोनियन सैनिकांना त्यांच्या शस्त्रांसह दफन करण्याच्या आदेशांशी सुसंगत आहेत. २०२४ साली टेकडीवर एका प्रौढ पुरुषाचं अचिन्हांकित थडगं सापडलं. त्याच्याजवळ मोडकळीस आलेल्या शस्त्रांच्या अवशेषांचा शोध लागला. या शोधामुळे या ठिकाणी तीव्र लढाई झाल्याचं संकेत मिळतात. संशोधकांचं मत आहे की, हे थडगं अलेक्झांडरच्या युद्धात मृत्युमुखी पडलेल्या सैनिकांपैकी एखाद्याचं असू शकतं, कारण या दफन प्रथा प्राचीन वर्णनांशी सुसंगत आहेत.
हरवलेल्या शहराने युद्धभूमीचं गूढ उलगडलं
२०२४ च्या उत्खननांमध्ये ऐतिहासिक मजकुरांमध्ये उल्लेख असलेल्या हर्मायोन या प्राचीन शहराचा शोध लागल्यामुळे आणखी एक महत्त्वाचा शोध लागला. यापूर्वी दुर्लक्षित राहिलेलं हर्मायोन हे अलेक्झांडरने पर्शियन सैन्याशी सामना करण्यापूर्वीचं शेवटचं थांब्याचं ठिकाण असल्याचं ओळखलं गेलं. हर्मायोनच्या स्थानामुळे अलेक्झांडरच्या युद्धभूमीपर्यंतच्या मार्गाचं नकाशांकन करण्यात मदत झाली. हा मार्ग ओझबेक गावापासून सुरू होऊन उमुर्बे आणि लॅप्सेकीमार्गे बिगा मैदानापर्यंत जातो. या अचूक मार्गाचं नकाशांकन प्राचीन मजकुरांतील तपशीलांशी जुळतं. त्यामुळे ग्रॅनिकस नदीजवळील युद्धभूमीचं स्थान अधिक ठोसपणे निश्चित झालं.
अलेक्झांडरच्या भवितव्याचा निर्णय करणारी लढाई
ग्रॅनिकसची लढाई ही केवळ एक लष्करी विजय नव्हता. याच क्षणी अलेक्झांडरने इतिहासात आपलं नाव कोरण्यास सुरुवात केली. वयाच्या २० व्या वर्षी ४०,००० सैनिकांच्या मॅसेडोनियन सैन्याचं नेतृत्व करत अलेक्झांडरने ग्रॅनिकस नदीच्या काठावर सज्ज असलेल्या पर्शियन सैन्याचा सामना केला. अलेक्झांडरने धाडसी डावपेच वापरत नदी पार करत घोडदळांचा जोरदार हल्ला पर्शियन संरक्षणावर केला. त्याच्या वैयक्तिक शौर्यामुळे त्याचा जीव धोक्यात आला होता. प्राचीन वर्णनांनुसार तो गंभीर जखमी झाला होता. परंतु त्याच्या अंगरक्षकाने त्याला वाचवलं. या विजयामुळे पर्शियन सैन्याचा पराभव झाला आणि अलेक्झांडरच्या रणनीतिक कुशाग्रतेचा व अढळ निश्चयाचा प्रत्यय आला. या यशामुळे इशस आणि गॉगामेला या लढाईंचा मार्ग मोकळा झाला. त्यामुळे पर्शियन साम्राज्याचं पतन आणि अलेक्झांडरचं आशियातील विस्तार याला चालना मिळाली.
तुर्कीतील इतिहासतज्ज्ञांनी घेतलेल्या या ऐतिहासिक शोधामुळे अलेक्झांडर द ग्रेटच्या सामर्थ्यशाली कारकीर्दीच्या प्रारंभिक इतिहासाबाबत अधिक स्पष्टता मिळाली आहे. ग्रॅनिकस लढाईच्या अचूक स्थानाचा शोध केवळ इतिहासकारांसाठीच नाही, तर मानवजातीच्या सामायिक वारशासाठीही एक महत्त्वपूर्ण टप्पा ठरला आहे. प्राचीन भूगोल, पुरातत्त्वीय पुरावे आणि आधुनिक तंत्रज्ञान यांचा संगम, अलेक्झांडरच्या विजयांच्या रहस्यांवर नवी प्रकाशझोत टाकतो. या शोधामुळे इतिहासाचा हा सोनेरी अध्याय नव्या पिढ्यांसाठी प्रेरणादायी ठरेल, तर संशोधनात अधिक सखोलता आणण्यासाठी इतिहासकार आणि वैज्ञानिकांना नवी दिशा मिळेल. अलेक्झांडरच्या लढाया आणि त्याच्या साम्राज्याच्या विस्ताराचा हा प्रवास आजही इतिहासातील अभूतपूर्व घटनांपैकी एक म्हणून मानला जातो.
