World Tuberculosis Day 2022: क्षयरोगाशी संबंधित सर्वात सामान्य लक्षणांपैकी एक म्हणजे दीर्घकाळ टिकणारा खोकला, जो २-३ आठवड्यांपेक्षा जास्त काळ टिकतो. साथीच्या काळात, टीबीच्या इतर लक्षणांकडे बारकाईने लक्ष देणे अधिक महत्त्वाचे आहे. करोना आणि टीबी या दोन्हींची लक्षणं काही अंशी सारखी असली तरी त्यातूनही आपण वेगळेपण शोधू शकतो. सर्वप्रथम, क्षयरोग हा थुंकीच्या उत्पादनाशी संबंधित आहे जो घसा किंवा फुफ्फुसातून लाळ आणि श्लेष्माचे मिश्रण आहे. जागतिक क्षयरोग दिनानिमित्त जाणून घ्या टीबी अर्थात क्षयरोगाच्या काही प्रमुख लक्षणांविषयी..

या बातमीसह सर्व प्रीमियम कंटेंट वाचण्यासाठी साइन-इन करा
Skip
या बातमीसह सर्व प्रीमियम कंटेंट वाचण्यासाठी साइन-इन करा

जेव्हा एखादी संक्रमित व्यक्ती खोकते, शिंकते किंवा हसते तेव्हा मायकोबॅक्टेरियम ट्यूबरक्युलोसिस हा जीवाणू हवेतून एका व्यक्तीकडून दुसऱ्या व्यक्तीकडे जातो, ज्यामुळे टीबी होतो.जिवाणूंचा प्रसार कितीही सहजतेने होत असला तरी, टीबीचा संसर्ग होणे कठीण आहे. याचा परिणाम फुफ्फुसांवर होतो, परंतु त्याचा परिणाम लसिका ग्रंथी, पोट, मणका, सांधे आणि शरीराच्या इतर भागांवरही होऊ शकतो, असं तज्ज्ञ सांगतात.

आणखी वाचा


क्षयरोगाचे जिवाणू खोकल्यामुळे आणि शिंकल्याने हवेत सोडल्या जाणार्‍या लहान थेंबांद्वारे एका व्यक्तीकडून दुसर्‍या व्यक्तीमध्ये संक्रमित होतात. या जीवाणूने संक्रमित सर्व लोक आजारी पडत नाहीत, त्यापैकी काही लक्षणे नसतील. “अव्यक्त क्षयरोग असलेले लोक आजारी पडत नाहीत, कोणतीही लक्षणे दिसत नाहीत, त्यामुळे रोग इतरांपर्यंत पसरत नाही. पण, जर एखाद्या कारणास्तव व्यक्तीची प्रतिकारशक्ती कमी झाली असेल, तर संसर्ग सक्रिय क्षयरोगाच्या रूपात भडकू शकतो, असे मुंबईतल्या ग्लोबल हॉस्पिटलचे वरिष्ठ सल्लागार डॉ हरीश चाफले यांनी सांगितलं.


सक्रिय क्षयरोगाच्या बाबतीत, ज्याला अनेकदा क्षयरोग म्हणून ओळखले जाते, तो एखाद्याला गंभीर आजारी पाडू शकतो. बहुतेक वेळा तो इतरांमध्ये पसरू शकते. क्षयरोगाच्या जीवाणूंचा संसर्ग झाल्यानंतर काही आठवडे किंवा वर्षांनंतर हा आजार प्रकट होऊ शकतो. क्षयरोगाचा सर्वात प्रचलित प्रकार म्हणजे फुफ्फुसांवर परिणाम करणारा फुफ्फुसाचा क्षयरोग, तर एक्स्ट्राफुल्मोनरी क्षयरोग होतो जेव्हा क्षयरोग फुफ्फुसांव्यतिरिक्त शरीराच्या इतर भागांना प्रभावित करतो आणि सहव्याधी असणाऱ्यांमध्ये तो बहुतांश वेळा आढळतो. शरीरात जंतू कुठे विकसित होत आहेत त्यानुसार क्षयरोगाची लक्षणे बदलतात. क्षयरोगास कारणीभूत असलेले जिवाणू सामान्यतः फुफ्फुसात (फुफ्फुसाचा टीबी) वाढतात, डॉ हरीश चाफले सांगतात.


फुफ्फुसातील क्षयरोगाची लक्षणे-

  • तीन आठवडे किंवा त्याहून अधिक काळ टिकणारा खोकला
  • छातीत दुखणे
  • खोकल्यातून रक्त किंवा थुंकी (फुफ्फुसाच्या आतून कफ)


टीबी रोगाची इतर लक्षणे कोणती?

  • अशक्तपणा किंवा थकवा
  • वजन कमी होणे
  • भूक न लागणे
  • थंडी वाजणे
  • ताप
  • रात्री घाम येणे


लोक जितकं दुर्लक्ष करतात, तेवढी परिस्थिती बिघडत जाते. त्यामुळे ही लक्षणं लवकर ओळखणे आणि योग्य ते उपचार घेणं गरजेचं आहे. ताप, अचानक वजन कमी होणे, रात्री घाम येणे किंवा सततचा खोकला यांसारखी लक्षणे शक्यतो क्षयरोगाशी संबंधित असतात; मात्र, ते इतर आजारांमुळे देखील होऊ शकतात. तुम्हाला क्षयरोगाची लागण झाल्याची शंका असल्यास, तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.

जेव्हा एखादी संक्रमित व्यक्ती खोकते, शिंकते किंवा हसते तेव्हा मायकोबॅक्टेरियम ट्यूबरक्युलोसिस हा जीवाणू हवेतून एका व्यक्तीकडून दुसऱ्या व्यक्तीकडे जातो, ज्यामुळे टीबी होतो.जिवाणूंचा प्रसार कितीही सहजतेने होत असला तरी, टीबीचा संसर्ग होणे कठीण आहे. याचा परिणाम फुफ्फुसांवर होतो, परंतु त्याचा परिणाम लसिका ग्रंथी, पोट, मणका, सांधे आणि शरीराच्या इतर भागांवरही होऊ शकतो, असं तज्ज्ञ सांगतात.

आणखी वाचा


क्षयरोगाचे जिवाणू खोकल्यामुळे आणि शिंकल्याने हवेत सोडल्या जाणार्‍या लहान थेंबांद्वारे एका व्यक्तीकडून दुसर्‍या व्यक्तीमध्ये संक्रमित होतात. या जीवाणूने संक्रमित सर्व लोक आजारी पडत नाहीत, त्यापैकी काही लक्षणे नसतील. “अव्यक्त क्षयरोग असलेले लोक आजारी पडत नाहीत, कोणतीही लक्षणे दिसत नाहीत, त्यामुळे रोग इतरांपर्यंत पसरत नाही. पण, जर एखाद्या कारणास्तव व्यक्तीची प्रतिकारशक्ती कमी झाली असेल, तर संसर्ग सक्रिय क्षयरोगाच्या रूपात भडकू शकतो, असे मुंबईतल्या ग्लोबल हॉस्पिटलचे वरिष्ठ सल्लागार डॉ हरीश चाफले यांनी सांगितलं.


सक्रिय क्षयरोगाच्या बाबतीत, ज्याला अनेकदा क्षयरोग म्हणून ओळखले जाते, तो एखाद्याला गंभीर आजारी पाडू शकतो. बहुतेक वेळा तो इतरांमध्ये पसरू शकते. क्षयरोगाच्या जीवाणूंचा संसर्ग झाल्यानंतर काही आठवडे किंवा वर्षांनंतर हा आजार प्रकट होऊ शकतो. क्षयरोगाचा सर्वात प्रचलित प्रकार म्हणजे फुफ्फुसांवर परिणाम करणारा फुफ्फुसाचा क्षयरोग, तर एक्स्ट्राफुल्मोनरी क्षयरोग होतो जेव्हा क्षयरोग फुफ्फुसांव्यतिरिक्त शरीराच्या इतर भागांना प्रभावित करतो आणि सहव्याधी असणाऱ्यांमध्ये तो बहुतांश वेळा आढळतो. शरीरात जंतू कुठे विकसित होत आहेत त्यानुसार क्षयरोगाची लक्षणे बदलतात. क्षयरोगास कारणीभूत असलेले जिवाणू सामान्यतः फुफ्फुसात (फुफ्फुसाचा टीबी) वाढतात, डॉ हरीश चाफले सांगतात.


फुफ्फुसातील क्षयरोगाची लक्षणे-

  • तीन आठवडे किंवा त्याहून अधिक काळ टिकणारा खोकला
  • छातीत दुखणे
  • खोकल्यातून रक्त किंवा थुंकी (फुफ्फुसाच्या आतून कफ)


टीबी रोगाची इतर लक्षणे कोणती?

  • अशक्तपणा किंवा थकवा
  • वजन कमी होणे
  • भूक न लागणे
  • थंडी वाजणे
  • ताप
  • रात्री घाम येणे


लोक जितकं दुर्लक्ष करतात, तेवढी परिस्थिती बिघडत जाते. त्यामुळे ही लक्षणं लवकर ओळखणे आणि योग्य ते उपचार घेणं गरजेचं आहे. ताप, अचानक वजन कमी होणे, रात्री घाम येणे किंवा सततचा खोकला यांसारखी लक्षणे शक्यतो क्षयरोगाशी संबंधित असतात; मात्र, ते इतर आजारांमुळे देखील होऊ शकतात. तुम्हाला क्षयरोगाची लागण झाल्याची शंका असल्यास, तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.