What is Pink Ball Test and Why Pink Ball used : भारत आणि ऑस्ट्रेलिया यांच्याती पाच सामन्यांची बॉर्डर गावस्कर ट्रॉफी खेळली जात आहे. या मालिकेतील पर्थ येथील कसोटी सामना जिंकून भारताने मालिकेत १-० अशी आघाडी घेतली आहे. दुसरा कसोटी सामना अॅडलेडमध्ये खेळला जाणार आहे, जो डे-नाईट खेळला जाईल. ज्यामध्ये लाल ऐवजी गुलाबी चेंडू वापरला जाणार आहे. आज आपण डे-नाईट कसोटी सामन्यांमध्ये गुलाबी चेंडू का वापरला जातो? वास्तविक, या गुलाबी चेंडूमागे एक अतिशय मनोरंजक विज्ञान दडलेले आहे. डे-नाईट कसोटी सामन्यांसाठी गुलाबी चेंडू का सर्वोत्तम मानला जातो आणि त्याचे फायदे काय आहेत ते जाणून घेऊया.
डे-नाईट कसोटी सामने सुमारे १० वर्षांपूर्वी सुरू झाले. अनेक चाचण्यांनंतर अखेर या कसोटीसाठी गुलाबी चेंडूची निवड करण्यात आली. याआधी केशरी आणि पिवळ्या बॉलचीही चर्चा झाली होती पण ट्रायल्समध्ये असे दिसून आले की गुलाबी चेंडू संध्याकाळी आणि रात्री पाहणे सोपे आहे. साहजिकच, लाल चेंडू पाहणे अजिबात सोपे नव्हते, विशेषत: क्षेत्ररक्षकांसाठी, ज्यांना उंच झेल घ्यायचे होते आणि रात्रीच्या गडद आकाशात ते पाहून झेल घेणे सोपे नव्हते. म्हणून, दुसरा रंग विचारात घेण्यात आला आणि गुलाबी चेंडूवर सहमती झाली. त्यानंतर गुलाबी चेंडूच्या अनेक कसोटी खेळल्या गेल्या आणि त्यानंतरही फलंदाजांपुढील आव्हान कमी झालेले नाही. भारताने २२ नोव्हेंबर २०१९रोजी बांगलादेशविरुद्ध पहिल्यांदा गुलाबी चेंडूने डे-नाईट कसोटी सामना खेळला आणि जिंकला.
क्रिकेटमध्ये विज्ञानाचा वापर –
जगभरातील खेळांमध्ये विज्ञानाचा वापर केला जातो. क्रिकेटमध्येही खेळाडू जे कपडे घालतात ते शास्त्रीय कारणांवर आधारित असतात. उदाहरणार्थ, एकदिवसीय आणि टी-२० क्रिकेटमध्ये, खेळाडू रंगीत कपडे घालतात आणि पांढऱ्या चेंडूने खेळतात जेणेकरून चेंडू स्पष्टपणे दिसतो. त्याचप्रमाणे कसोटी सामन्यांमध्ये खेळाडू पांढरे कपडे घालतात आणि लाल चेंडू वापरतात. पांढरे कपडे घालण्याचा फायदा असा आहे की ते सूर्यप्रकाशात जास्त उष्णता शोषत नाहीत आणि चेंडू स्पष्टपणे दिसतो.
हेही वाचा – WI vs BAN : बांगलादेशचा वेस्ट इंडिजमध्ये ऐतिहासिक विजय! १५ वर्षांनंतर कसोटीत चारली धूळ
गुलाबी चेंडू लाल चेंडूपेक्षा किती वेगळा आहे?
आता प्रश्न असा आहे की गुलाबी चेंडू फलंदाजी करणे अधिक कठीण का आहे? टीम इंडियासाठी 3 गुलाबी चेंडूची कसोटी खेळलेला अनुभवी फलंदाज चेतेश्वर पुजाराने याबाबत स्पष्टीकरण दिले. ईएसपीएन-क्रिकइन्फोला दिलेल्या मुलाखतीत त्यांनी सांगितले की, गुलाबी चेंडूवर पेंटचे अनेक अतिरिक्त थर असतात, ज्याला लाह म्हणतात. याचा अर्थ लाल चेंडूच्या तुलनेत त्यात जास्त लाह लावली जाते. त्यामुळे खेळताना चेंडूचा रंग लवकर फिका पडत नाही. हे गोलंदाजांसाठी उपयुक्त आहे. जास्त रंगामुळे, जेव्हा जेव्हा चेंडू त्याच्या शिवणावर आदळतो किंवा चमकदार भाग खेळपट्टीवर पडतो तेव्हा चेंडू अधिक घसरतो. अशा स्थितीत लाल चेंडूच्या तुलनेत फलंदाजांना प्रतिक्रिया वेळ कमी असतो. आता रंग लवकर उतरला नाही तर हे आव्हान जास्त काळ टिकून राहते.
चमक असूनही पाहणे अवघड –
आव्हान इथेच संपत नाही. सर्व पेंट लेप आणि चमक असूनही, हा चेंडू पाहणे कठीण होते. पुजाराने स्पष्ट केले की दिवसा सुरू होणारा सामना रात्रीपर्यंत सुरू असतो परंतु संध्याकाळी अशी वेळ येते जेव्हा चेंडू पाहणे कठीण होते. इंग्रजीत याला ट्वायलाइट म्हणतात आणि हिंदीत गौधुली म्हणतात. सोप्या शब्दात सांगायचे तर, ही अशी वेळ आहे जेव्हा सूर्यास्त होत चाललेला असतो, परंतु तरीही सौम्य प्रकाश असतो आणि रात्रीचा अंधार देखील हळूहळू पसरत चाललेला असतो. त्यावेळी प्रकाश कमी झालेला असतो आणि स्टेडियमचे दिवेही पूर्णपणे प्रज्वलित झालेले नसतात. अशा परिस्थितीत, यावेळी चेंडू पाहणे अजिबात सोपे नाही. त्यामुळे गुलाबी चेंडूच्या कसोटीतील हा सर्वात कठीण काळ मानला जातो. यावेळी चेंडू जास्त स्विंग होतो आणि त्यामुळे जास्त विकेट्स पडतात.
डे-नाईट कसोटी सामने सुमारे १० वर्षांपूर्वी सुरू झाले. अनेक चाचण्यांनंतर अखेर या कसोटीसाठी गुलाबी चेंडूची निवड करण्यात आली. याआधी केशरी आणि पिवळ्या बॉलचीही चर्चा झाली होती पण ट्रायल्समध्ये असे दिसून आले की गुलाबी चेंडू संध्याकाळी आणि रात्री पाहणे सोपे आहे. साहजिकच, लाल चेंडू पाहणे अजिबात सोपे नव्हते, विशेषत: क्षेत्ररक्षकांसाठी, ज्यांना उंच झेल घ्यायचे होते आणि रात्रीच्या गडद आकाशात ते पाहून झेल घेणे सोपे नव्हते. म्हणून, दुसरा रंग विचारात घेण्यात आला आणि गुलाबी चेंडूवर सहमती झाली. त्यानंतर गुलाबी चेंडूच्या अनेक कसोटी खेळल्या गेल्या आणि त्यानंतरही फलंदाजांपुढील आव्हान कमी झालेले नाही. भारताने २२ नोव्हेंबर २०१९रोजी बांगलादेशविरुद्ध पहिल्यांदा गुलाबी चेंडूने डे-नाईट कसोटी सामना खेळला आणि जिंकला.
क्रिकेटमध्ये विज्ञानाचा वापर –
जगभरातील खेळांमध्ये विज्ञानाचा वापर केला जातो. क्रिकेटमध्येही खेळाडू जे कपडे घालतात ते शास्त्रीय कारणांवर आधारित असतात. उदाहरणार्थ, एकदिवसीय आणि टी-२० क्रिकेटमध्ये, खेळाडू रंगीत कपडे घालतात आणि पांढऱ्या चेंडूने खेळतात जेणेकरून चेंडू स्पष्टपणे दिसतो. त्याचप्रमाणे कसोटी सामन्यांमध्ये खेळाडू पांढरे कपडे घालतात आणि लाल चेंडू वापरतात. पांढरे कपडे घालण्याचा फायदा असा आहे की ते सूर्यप्रकाशात जास्त उष्णता शोषत नाहीत आणि चेंडू स्पष्टपणे दिसतो.
हेही वाचा – WI vs BAN : बांगलादेशचा वेस्ट इंडिजमध्ये ऐतिहासिक विजय! १५ वर्षांनंतर कसोटीत चारली धूळ
गुलाबी चेंडू लाल चेंडूपेक्षा किती वेगळा आहे?
आता प्रश्न असा आहे की गुलाबी चेंडू फलंदाजी करणे अधिक कठीण का आहे? टीम इंडियासाठी 3 गुलाबी चेंडूची कसोटी खेळलेला अनुभवी फलंदाज चेतेश्वर पुजाराने याबाबत स्पष्टीकरण दिले. ईएसपीएन-क्रिकइन्फोला दिलेल्या मुलाखतीत त्यांनी सांगितले की, गुलाबी चेंडूवर पेंटचे अनेक अतिरिक्त थर असतात, ज्याला लाह म्हणतात. याचा अर्थ लाल चेंडूच्या तुलनेत त्यात जास्त लाह लावली जाते. त्यामुळे खेळताना चेंडूचा रंग लवकर फिका पडत नाही. हे गोलंदाजांसाठी उपयुक्त आहे. जास्त रंगामुळे, जेव्हा जेव्हा चेंडू त्याच्या शिवणावर आदळतो किंवा चमकदार भाग खेळपट्टीवर पडतो तेव्हा चेंडू अधिक घसरतो. अशा स्थितीत लाल चेंडूच्या तुलनेत फलंदाजांना प्रतिक्रिया वेळ कमी असतो. आता रंग लवकर उतरला नाही तर हे आव्हान जास्त काळ टिकून राहते.
चमक असूनही पाहणे अवघड –
आव्हान इथेच संपत नाही. सर्व पेंट लेप आणि चमक असूनही, हा चेंडू पाहणे कठीण होते. पुजाराने स्पष्ट केले की दिवसा सुरू होणारा सामना रात्रीपर्यंत सुरू असतो परंतु संध्याकाळी अशी वेळ येते जेव्हा चेंडू पाहणे कठीण होते. इंग्रजीत याला ट्वायलाइट म्हणतात आणि हिंदीत गौधुली म्हणतात. सोप्या शब्दात सांगायचे तर, ही अशी वेळ आहे जेव्हा सूर्यास्त होत चाललेला असतो, परंतु तरीही सौम्य प्रकाश असतो आणि रात्रीचा अंधार देखील हळूहळू पसरत चाललेला असतो. त्यावेळी प्रकाश कमी झालेला असतो आणि स्टेडियमचे दिवेही पूर्णपणे प्रज्वलित झालेले नसतात. अशा परिस्थितीत, यावेळी चेंडू पाहणे अजिबात सोपे नाही. त्यामुळे गुलाबी चेंडूच्या कसोटीतील हा सर्वात कठीण काळ मानला जातो. यावेळी चेंडू जास्त स्विंग होतो आणि त्यामुळे जास्त विकेट्स पडतात.
