आपल्या देशात अनेक प्रकारचे धार्मिक सण, उत्सव साजरे केले जातात. यापैकी एक सण म्हणजे गुढीपाडवा. गुढीपाडवा हा असाच एक सण आहे, ज्याच्या सुरुवातीस सनातन धर्माच्या अनेक कथा जोडलेल्या आहेत. तिथीनुसार चैत्र महिन्यातील शुक्ल पक्षातील प्रतिपदा तिथीला गुढी पाडवा साजरा केला जातो. चैत्र नवरात्रीलाही या दिवसापासून सुरुवात होते. गुढीपाडवा साजरा करण्यामागे अनेक श्रद्धा व कथा आहेत. या दिवशी ब्रह्म देवाने हे जग निर्माण केले असे म्हणतात. याशिवाय असे ही सांगितले जाते की, गुढीपाडव्याच्या दिवशी सतयुग सुरू झाले होते. त्यामुळे या दिवशी विशेष पूजा केली जाते. दुसरीकडे, पौराणिक मान्यतेनुसार, गुढीपाडव्याच्या दिवशी भगवान श्री रामाने बळीचा वध करून दक्षिण भारतातील लोकांना त्याच्या दहशतीतून मुक्त केले. चला तर मग आज जाणून घेऊया गुढीपाडवा कधी आहे आणि त्याचे महत्त्व काय आहे…
गुढी पाडवा २०२२: तारीख आणि मुहूर्त
चैत्र महिन्यातील शुक्ल पक्षातील प्रतिपदा तिथी शुक्रवार, ०१ एप्रिल रोजी सकाळी ११.५३ पासून सुरू होत आहे. ही तारीख दुसऱ्या दिवशी, ०२ एप्रिल, शनिवारी सकाळी ११.५८ वाजता आहे. अशा परिस्थितीत यंदा गुढीपाडवा २ एप्रिल रोजी साजरा होणार आहे.
विशेष योग
यंदा गुढीपाडव्याला इंद्र योग, अमृत सिद्धी योग आणि सर्वार्थ सिद्धी योग तयार होत आहेत. अमृत सिद्धी योग आणि सर्वार्थ सिद्धी योग १ एप्रिल रोजी सकाळी १०.४० ते २ एप्रिल रोजी सकाळी ६.१० पर्यंत आहे. त्याच वेळी २ एप्रिल रोजी सकाळी ८.३१ पर्यंत इंद्र योग आहे. दुसरीकडे, नक्षत्राबद्दल बोलायचे झाल्यास, रेवती नक्षत्र एका दिवसात गुढीपाडव्याला सकाळी ११.२१ पर्यंत असते. त्यानंतर अश्विनी नक्षत्र सुरू होईल.
गुढीपाडव्याचे महत्व
गुढीपाडवा हा हिंदू नववर्षाचा प्रारंभ मानला जातो. त्याच वेळी, भारतातील विविध राज्यांमध्ये गुढीपाडवा हा सण वेगवेगळ्या नावांनी साजरा केला जातो. तसेच गुढीपाडव्याशी फक्त सांस्कृतिक, धार्मिक गोष्टीच जोडलेल्या नाहीत तर त्यात निसर्गाचा, पर्यावरणाचाही विचार आहे. आल्हाददायक वसंत ऋतूनंतरचा उन्हाळा बाधू नये, म्हणून वर्षांच्या सुरुवातीलाच कडुनिंबाची पाने खावीत, असे सांगितले आहे. सृष्टी निर्माण केल्यानंतर ब्रह्मदेवाने सृष्टीला चालना दिली तो पहिला दिवस म्हणजे गुढीपाडवा, असे समजले जाते. गुढीपाडवा हा साडेतीन मुहूर्तापैकी एक. त्यामुळे नवीन उद्योगाचा, व्यवसायाचा आरंभ करण्यास हा उत्तम मुहूर्त समजला जातो. यामध्ये नूतन संवत्सराची सुरुवात, म्हणून चैत्र शुद्ध प्रतिपदेचा दिवस हा महत्त्वाचा शुभ मानला जातो. या दिवशी गुढी उभारुन नव्या संकल्पाचा शुभारंभ केला जातो.
असे मानले जाते की शूर मराठा छत्रपती शिवाजी महाराज यांनी युद्ध जिंकल्यानंतर प्रथम गुढीपाडव्याचा सण साजरा केला. यानंतर मराठी लोकं दरवर्षी ही परंपरा पाळतात. या दिवशी विजयाचे प्रतीक म्हणून गुढीही घरात लावली जाते.
