Milk: रोज एक ग्लास दूध प्यायल्याने आतड्यांच्या कर्करोगाचा धोका कमी होतो का? वाचा काय सांगतात डॉक्टर

‘दररोज एक ग्लास दूध पिणे’ (One Glass Milk) आतड्यांचा कर्करोग दूर ठेवण्यास मदत करू शकते, असे यूकेमधील ऑक्सफर्ड विद्यापीठ आणि कर्करोग संशोधन यांनी केलेल्या अभ्यासात आढळून आले आहे. संशोधनात असे सुचवण्यात आले आहे की, दररोज एक ग्लास दुधाचे सेवन केल्याने आतड्यांचा कर्करोग होण्याची शक्यता कमी करण्यावर लक्षणीय परिणाम होऊ शकतो. यूकेमध्ये दरवर्षी आतड्यांसंबंधी कर्करोगाची सुमारे ४५ हजार प्रकरणे (केस) आढळतात, ज्यामुळे हा देशाचा चौथा सर्वात सामान्य आणि जगभरात तिसरा रोग आहे. पण, यापैकी बरेच प्रतिबंध करण्यायोग्य आहेत.

कॅन्सर रिसर्च यूकेच्या डेटानुसार, आतड्याचा कर्करोग ५४ टक्के निरोगी जीवनशैलीमुळे टाळता येऊ शकतो. धूम्रपान, व्यायाम, मद्यपान, प्रक्रिया केलेले मांस खाणे आणि खराब आहार हे सर्व आतड्याच्या कर्करोगाच्या विकासासाठी महत्त्वाचे घटक आहेत. तर या संशोधनाबद्दल जाणून घेण्यासाठी द इंडियन एक्स्प्रेसने डॉक्टरांशी संवाद साधला. तेव्हा जस्टिन स्टेबिंग ऑन्कोलॉजिस्ट (कॅन्सर डॉक्टर) म्हणाले की, ‘मी रुग्णांना नेहमी सल्ला देतो की, कर्करोग आहार आणि जीवनशैली, आरोग्यावर प्रभाव टाकू शकते. पण, ‘दररोज एक ग्लास दूध पिणे’ (Milk) हा संशोधन आहार आणि आजारांवर प्रकाश टाकणारा आतापर्यंतच्या सर्वात मोठ्या अभ्यासांपैकी एक ठरला आहे आणि आतड्यांच्या कर्करोगाचा धोका कमी करण्याचा सोपा , स्वस्त, आहार बदल मदत करू शकतात, यावर प्रकाश टाकला आहे.

उदाहरणार्थ, दररोज एक ग्लास दूध (Milk) पिण्याबरोबरच अल्कोहोल, लाल मांस आणि प्रक्रिया केलेले मांस यांचे सेवन कमी करणेदेखील कर्करोगापासून संरक्षण करण्यास मदत करू शकते. अभ्यासात असे आढळून आले आहे की, दिवसातून २० ग्रॅम अतिरिक्त अल्कोहोल पिणे, जे मोठ्या ग्लास वाइन इतके समान आहे; यामुळे आतड्यांचा कर्करोग होण्याचा धोका १५ टक्क्यांनी वाढतो, तर दररोज ३० ग्रॅमपेक्षा जास्त लाल आणि प्रक्रिया केलेले मांस खाल्ल्याने आतड्यांचा कर्करोग होण्याचा धोका ८ टक्क्यांनी वाढतो. संशोधकांनी दुधाचे सेवन आणि आतड्याच्या कर्करोगाचा धोका यांच्यातील संबंध तपासण्यासाठी एका कादंबरीचा दृष्टिकोन घेतला.

प्रथम त्यांनी ५४२ हजारांहून अधिक स्त्रियांच्या अनुवांशिक डेटाचे विश्लेषण केले आणि त्यांच्या व्हेरिएंट, डीएनए (DNA) मधील लहान बदल, लैक्टेज पेरसिस्टन्स, प्रौढत्वात लैक्टोज पचवण्याची क्षमता आदी गोष्टींवर लक्ष केंद्रित केले; तर दुसऱ्या ग्रुपने स्त्रियांच्या दैनंदिन दुधाच्या सेवनासह आहारविषयक माहिती गोळा केली. हे दोन डेटा एकत्र करून संशोधक आतड्याच्या कर्करोगावर दुधाच्या सेवनाच्या प्रभावाचा अधिक चांगल्या प्रकारे अंदाज लावू शकले.

धक्कादायक खुलासा

विश्लेषणातून असे दिसून आले की, ज्या स्त्रियांनी दररोज अतिरिक्त २४४ ग्रॅम दुधाचे (Milk) सेवन केले आहे, त्यांच्या एका मोठ्या ग्लासभर दुधात ३०० मिलीग्रॅम कॅल्शियम असते. रोजच्या आहारात ३०० मिलीग्रॅम अतिरिक्त कॅल्शियमचा समावेश केल्यास किंवा एक मोठा ग्लासभर दूध घेतल्यास आतड्याचा कर्करोग होण्याचा धोका १७ टक्क्यांनी कमी होतो. सेमी-स्किम्ड आणि स्किम्डसह विविध प्रकारच्या दुधाचे सेवन केल्यासही हा धोका कमी होऊ शकतो. संशोधकांना असे आढळून आले की, दुधाच्या सेवनाचा संरक्षणात्मक प्रभाव इतर आहारातील घटक आणि जीवनशैलीच्या सवयींपेक्षा स्वतंत्र आहे. तसेच हा अभ्यास हेही सुचवतो की, आतड्यांसंबंधी कर्करोगाचा धोका कमी करण्यासाठी दूध अन्नाची जागा घेत नाही, तर एकूणच निरोगी जीवनशैलीचा भाग म्हणून त्याचे सेवन केले जाऊ शकते.

दुधाच्या (Milk) सेवनामुळे आतड्यांसंबंधी कर्करोगाचा धोका कमी का होऊ शकतो याची कारणे पूर्णपणे समजलेली नाहीत. पण, संशोधकांनी अनेक संभाव्य स्पष्टीकरणे दिली आहेत, त्यातील एक म्हणजे दूध हे कॅल्शियमचा समृद्ध स्त्रोत आहे, जो पूर्वी आतड्यांसंबंधी कर्करोगाच्या काम करण्यासाठी जोडण्यात आला आहे. कॅल्शियम पोटातील संभाव्य हानिकारक पदार्थांना पकडून ठेवून, असामान्य पेशींच्या मृत्यूस प्रोत्साहन देऊन कर्करोगापासून संरक्षण करण्यास मदत करू शकतो. तसेच अनेक दुग्धजन्य पदार्थ ‘व्हिटॅमिन डी’ने समृद्ध असतात, त्यामध्ये कर्करोगविरोधी गुणधर्म असल्याचे सांगण्यात आले आहे. व्हिटॅमिन डी पेशींची वाढ आणि विभाजन नियंत्रित करण्यास मदत करू शकतात. तसेच, दुधातील लॅक्टोज आतड्यांतील बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रोत्साहन देऊ शकते जे ब्युटीरेट, एक शॉर्ट-चेन फॅटी ॲसिड तयार करते, ज्यामध्ये दाहक-विरोधी आणि कर्करोगविरोधी प्रभाव असतो. तसेच दुधात संयुग्मित लिनोलिक ॲसिड असते. २०२१ च्या प्रयोगशाळेच्या अभ्यासानुसार सांगण्यात आले आहे की, मांस, दुग्धजन्य पदार्थांमध्ये आढळणारे एक फॅटी ॲसिड असते तर हे सुद्धा कर्करोगविरोधी गुणधर्म असू शकतात.

पण, ही बाब लक्षात ठेवणेही महत्त्वाचे आहे की, दुधाचे सेवन (Milk) प्रत्येकासाठी योग्य किंवा फायदेशीर असू शकत नाही. ज्यांना लैक्टोज असहिष्णुता, दुधाची ॲलर्जी किंवा इतर आहारातील निर्बंध आहेत त्यांनी त्यांच्या दुग्धजन्य पदार्थाच्या सेवनात महत्त्वपूर्ण बदल करण्यापूर्वी आरोग्यसेवा व्यावसायिकांचा सल्ला घ्यावा.

एकूणच हे संशोधन आतड्याच्या कर्करोगाचा धोका कमी करण्यासाठी दुधाचे सेवन (Milk) सेवन करण्याच्या भूमिकेसाठी आकर्षक पुरावे प्रदान करतो. दररोज दुधाच्या सेवनात वाढ किंवा दररोज एक ग्लास दूध पिणे आतड्याच्या कर्करोगाच्या जोखमीमध्ये लक्षणीय घट करू शकते. हे संशोधन हेही सांगते की, आहारातील लहान, साध्य करण्यायोग्य बदल सार्वजनिक आरोग्यावर चांगला परिणाम करू शकतात.

आहार आणि रोग यांच्यातील नाते आणि यासारखे अभ्यास किंवा संशोधने वैयक्तिक आरोग्य निवडी आणि सार्वजनिक आरोग्य धोरण या दोन्हींची माहिती देऊ शकतात. कॅन्सरवर प्रभाव पाडण्यासाठी साध्या आहारातील बदल या क्षेत्रातील संशोधनाचे महत्त्व अधोरेखित करते आणि आपल्या आरोग्याला आकार देण्यासाठी पोषणाचे महत्व अधोरेखित करते.