नवीन अभ्यासात झोपेच्या गुणवत्तेबाबत माहिती समोर आली आहे. जे लोक पुरेशी झोप घेत नाहीत त्यांना विविध प्रकारचे गंभीर आजार होण्याचा धोका जास्त असतो. आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते, झोपेच्या गुणवत्तेसोबतच त्याच्या कालावधीचीही काळजी घेणे आवश्यक आहे. अनेकदा लोकांच्या झोपेच्या चक्रात मोठी समस्या दिसून आली आहे. अनेकांना रात्री उशिरापर्यंत जागे राहण्याची सवय असते. ही सवय सामान्य वाटू शकते, परंतु तिचे आरोग्यावर अनेक प्रकारे नकारात्मक परिणाम होऊ शकतात.
जर तुम्हीही रात्री १ नंतर झोपत असाल तर तुम्हाला मानसिक आरोग्याच्या समस्या निर्माण होण्याचा जास्त धोका असू शकतो. इम्पीरियल कॉलेज, लंडनच्या एका नवीन अभ्यासात असे म्हटले आहे की, योग्य झोप आपल्या मेंदूला चांगल्या प्रकारे कार्य करण्यासाठी आवश्यक आहे. मानसोपचारतज्ज्ञ सल्लागार डॉ. शौनक अजिंक्य यांनी द इंडियन एक्स्प्रेसशी बोलताना या संदर्भात सविस्तर माहिती दिली आहे.
डॉक्टरांनी सांगितले गंभीर परिणाम
अभ्यासात असे दिसून आले आहे की, जे लोक रात्री १ वाजण्यापूर्वी झोपतात त्यांचे मानसिक आरोग्य निरोगी आहे. पण, आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे, जे लोक उशिरा म्हणजेच १ वाजल्यानंतर झोपतात, त्यांच्या आरोग्यावर गंभीर परिणाम दिसून आले आहेत. ज्यावेळी आपली झोप पूर्ण होत नाही त्यावेळी चिंता आणि नैराश्य यासारख्या मानसिक विकारांना चालना मिळते. झोप ही आपल्या मानसिक आणि भावनिक आरोग्यामध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. झोप आपल्या स्मृती मजबूत करते आणि आपल्या भावनांचे नियमन करण्यास मदत करते.
मेंदू झोपेच्या वेळी विषारी पदार्थ आणि चयापचयातील टाकाऊ पदार्थ काढून टाकतो, विशेषतः गाढ झोपेत. उशिरा झोपण्याच्या सवयीमुळे तुमच्या आहाराच्या वेळेवरही परिणाम होतो, ज्याचा थेट परिणाम वजन वाढण्याच्या समस्येवर होतो. आरोग्यतज्ज्ञांच्या मते, उशिरा झोपल्याने, सकाळी नाश्त्याची वेळ चुकण्याची शक्यता अधिक असते. या व्यतिरिक्त, संपूर्ण आहार चक्रावरदेखील याचा परिणाम होतो. या सवयीमुळे वजन प्रभावित होऊ शकते. अशा लोकांमध्ये वजन वाढण्याचा-लठ्ठपणाचा धोका दिसून येतो, जो अनेक प्रकारच्या रोगांसाठी एक प्रमुख जोखीम घटक आहे.
पुरेशी झोप न मिळाल्याने मधुमेह, हृदयरोग, लठ्ठपणा, नैराश्य इत्यादी अनेक आजारांचा धोका वाढतो. रात्री झोप न लागणे, दिवसा झोप न लागणे, थकवा येणे, मूड खराब होणे यामुळे अनेक प्रकारच्या आजारांना सामोरे जावे लागते. या सर्वांमुळे चिडचिडेपणा, मूड बदलणे आणि तणाव आणि आव्हानांचा सामना करावा लागतो. जेव्हा तुम्हाला तुमच्या शरीरासाठी पुरेशी झोप मिळत नाही, तेव्हा मध्यवर्ती मज्जासंस्थेवर ताण येतो. तुमच्या मेंदूच्या कार्यक्षमतेवर होणारे परिणाम घातक असू शकतात. याव्यतिरिक्त, संशोधनात असे दिसून आले आहे की, झोपेच्या कमतरतेमुळे अनेक लोकांची स्मरणशक्ती बिघडते.
हेही वाचा >> Yoga Day 2024: ऑफिसमध्ये राबणाऱ्यांसाठी चक्क नरेंद्र मोदींनीच दिले योगाचे धडे; जाणून घ्या ‘हे’ सोपे योगा प्रकार
झोपेचा मेंदूतील रसायनांशी कसा संबंध आहे?
झोपेची ही गरज एडेनोसिनशी संबंधित असू शकते. आपल्या शरीरात आढळणारा सेंद्रिय पदार्थ, जो आपण झोपतो तेव्हा विघटित होतो. दिवसभर एडेनोसिनची पातळी वाढते आणि आपले शरीर थकते.
आपल्या मेंदूतील हायपोथालेमसचा एक क्लस्टर, सुप्राचियास्मॅटिक न्यूक्लियस, जेव्हा आपले डोळे कोणत्याही प्रकारच्या प्रकाशाच्या संपर्कात येतात तेव्हा सिग्नल पाठवण्यास जबाबदार असतात. दिवसाची कोणती वेळ आहे हे आपण चिन्हे पाहून सांगू शकतो.
संध्याकाळ गडद होत असताना आपले शरीर मेलाटोनिन तयार करू लागते. हा एक संप्रेरक आहे, जो आपल्यामध्ये झोपायला प्रवृत्त करतो, तर आपले शरीर सकाळी कॉर्टिसॉल हार्मोन तयार करते, जे आपल्याला जागृत करते आणि ऊर्जा देते.
