आपण रोज आपल्या आहारात फळांचा समावेश करतो. आपल्यापैकी कित्येकांना द्राक्ष खायला आवडतात पण तुम्ही कधी विचार केला आहे का की द्राक्ष खाण्यामुळे आपल्या आतड्यावर काय परिणाम होतो? आपल्या आतड्याच्या आरोग्यासाठी द्राक्ष खाणे चांगले आहे का? आता या प्रश्नाचे उत्तर मिळाले आहे. वेस्टर्न न्यू इंग्लंड युनिव्हर्सिटी कॉलेज ऑफ फार्मसी अँड हेल्थ सायन्सेसच्या एका नव्या संशोधनात ही माहिती समोर आली आहे. या संशोधनात असे आढळून आले की जेव्हा एखादा निरोगी व्यक्ती दोन आठवडे रोज तीनवेळा द्राक्ष खातो तेव्हा त्याच्या आतड्यांतील काही आजांराना कारणाभूत ठरणारे काही बॅक्टेरिया कमी होतात तर काही वाढतात.
या अभ्यासात असे समोर आले की. द्राक्षांच्या सेवनामुळे आतड्यामध्ये होल्डेमॅनिया एसपीपी सारख्या काही बॅक्टेरियांची पातळी कमी झाली असली तर स्ट्रेप्टोकोकस थर्मोफिलस सारख्या इतर बॅक्टेरियांची पातळी मात्र वाढली आहे. आता स्ट्रेप्टोकोकस थर्मोफिलस एक प्रोबायोटिक आहे, जे अन्नाचे विघटन करण्यास, पोषक द्रव्ये पचविण्यास आणि रोगास कारणीभूत ठरणाऱ्या जीवांशी लढण्यास मदत करू शकते. हे सामान्यतः आंबवलेले दुग्धजन्य पदार्थ जसे की, दही तयार करण्यासाठी वापरले जाते. संशोधकांनी विविध एन्झाइम्स पातळी आणि जैविक मार्गांमध्येही बदल पाहिले आहेत. द्राक्षाचे सेवन थांबवल्यानंतर ३० दिवसांनंतरही, काही व्यक्तींच्या मायक्रोबायोम, एन्झाइम्स आणि मार्गांमध्ये बदल दिसून आले आहे ज्यामुळे त्यांचा परिणाम दीर्घकाळ टिकतो असे स्पष्ट होते.
अपोलो हॉस्पिटल्सच्या मुख्य पोषणतज्ञ डॉ. प्रियंका रोहतगी यांच्या म्हणण्यानुसार, द्राक्षांचा एकूण आतड्यांवरील विविधतेवर परिणाम होत नसला तरी अभ्यासाने परस्पर संबंध दर्शविला आहे. त्यामुळे, द्राक्षे थेट आतड्यांतील बॅक्टेरियांच्या वाढीशी संबध जोडण्यासाठी अधिक वैज्ञानिक पुरावे आवश्यक आहेत. पण ते नक्कीच enablers म्हणून काम करतात, असे त्या सांगतात.
दररोज द्राक्षे खाल्ल्याने आतड्यांतील काही बॅक्टेरिया वाढू शकतात का?
द्राक्षांमध्ये फायबर, पॉलिफेनॉल आणि इतर बायोअॅक्टिव्ह संयुगे असतात ज्यांचा आतड्याच्या आरोग्यावर सकारात्मक परिणाम होऊ शकतो. द्राक्ष आहारातील फायबर प्रीबायोटिक म्हणून कार्य करू शकतात. आतड्यांतील बॅक्टेरियांना पोषण प्रदान करते. हे बॅक्टेरिया फायबरला आंबवू शकतात, शॉर्ट-चेन फॅटी अॅसिड तयार करतात जे आतड्यांसंबंधी आरोग्य राखण्यास मदत करतात. याव्यतिरिक्त, द्राक्षांमध्ये आढळणारे पॉलीफेनॉल, जसे की रेझवेराट्रोल, आतड्यांतील बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रोत्साहन देऊन संभाव्य प्रीबायोटिक सारखे प्रभाव पाडतात.
आतड्यातील बॅक्टेरिया मानवी शरीराला कशी मदत करतात?
आतड्यांतील बॅक्टेरिया ज्याला Gut microbiota किंवा microbiome असेही म्हणतात, ‘प्रामुख्याने मोठ्या आतड्यात, पचनमार्गातील राहणाऱ्या सूक्ष्म जीवांना असे म्हणतात. मानवी शरीर स्वतःच पचवू शकत नाही अशा कार्बोहायड्रेट्स, फायबर आणि इतर संयुगांचे विघटन आणि पचन करण्यासाठी हे बॅक्टेरिया मदत करतात. हे बॅक्टेरिया एन्झाइम्स तयार करतात जे या पदार्थांचे लहान रेणूंमध्ये विघटन करते जे शरीर सहज पचवू शकते. या प्रक्रियेत, हे बॅक्टेरिया आहारातून मिळणारी अतिरिक्त ऊर्जा आणि पोषक तत्वे कमी करण्यास करतात. संशोधन असे सूचित करते की, ‘gut microbiota चयापचय आणि वजन नियंत्रणावर परिणाम करू शकते.
हेही वाचा – मध आणि खजूर करू शकतात का रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित? कृत्रिम साखरेसाठी पर्याय ठरू शकतात का?
द्राक्षे खाल्ल्याने आतड्याच्या आरोग्यावर कसा परिणाम होतो?
द्राक्षे खाल्ल्याने आतड्याच्या आरोग्यावर सकारात्मक परिणाम होऊ शकतो ज्यासाठी अनेक घटक कारणीभूत आहेत. या घटकांमध्ये फायबर, पॉलिफेनॉल आणि इतर फायदेशीर संयुगे यांचा समावेश होतो. अनेक घटकांमुळे फायबर द्राक्षातून मोठ्या प्रमाणात मिळते जे नियमित मलविसर्जनास मदत करते आणि बद्धकोष्ठता टाळते. द्राक्षांमध्ये पॉलिफेनॉलिक संयुगे समृद्ध असतात, जसे की रेझवेराट्रोल, फ्लेव्होनॉइड्स आणि अँथोसायनिन्स, ज्यात अँटिऑक्सिडंट आणि दाहक-विरोधी गुणधर्म असतात.
पचन आणि पोषकतत्व (Digestion and Nutrient Absorption):
आतड्यातील बॅक्टेरिया जटिल कार्बोहायड्रेट्स, फायबर आणि मानवी शरीर स्वतः पचवू शकत नाहीत अशा संयुगे विघटन आणि पचन करण्यास मदत करतात. ते एन्झाइम्स तयार करतात जे या पदार्थांचे लहान रेणूंमध्ये विघटन करतात जे शरीराद्वारे पचवले आणि वापरले जाऊ शकते. या प्रक्रियेत, ते अन्नातून अतिरिक्त ऊर्जा आणि पोषक तत्वे बाहेर काढण्यास मदत करतात.
रोगप्रतिकार शक्ती वाढते :
gut microbiota रोगप्रतिकारक प्रणालीला समर्थन देण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. फायदेशीर बॅक्टरियाच्यां उपस्थिती निरोगी संतुलन राखण्यास मदत करते आणि हानिकारक सूक्ष्मजीवांच्या जास्तीच्या वाढीला प्रतिबंध करते. आतड्यांतील काही बॅक्टेरिया रोगप्रतिकारक पेशींचे उत्पादन उत्तेजित करतात, जळजळ नियंत्रित करतात आणि आतड्यांसंबंधी अस्तरांचे (intestinal lining) अडथळा तयार करण्याचे काम वाढवते, हे सर्व मजबूत रोगप्रतिकारक प्रतिसादात योगदान देते.
चयापचय आणि वजन नियंत्रित करणे (Metabolism and Weight Regulation):
संशोधनानुसार, gut microbiota हे चयापचय आणि वजन नियमन प्रभावित करू शकते. अभ्यासांमध्ये, दुबळ्या व्यक्ती आणि लठ्ठ व्यक्तींच्या आतड्यातील बॅक्टेरियाच्या रचनेत फरक आढळला आहे. आतड्यांतील काही बॅक्टेरिया ऊर्जा संतुलन, फॅट्स साठवणे आणि भूक नियंत्रणावर परिणाम करू शकतात, संभाव्य वजन व्यवस्थापनावर परिणाम करतात.
हेही वाचा : नाश्त्यामध्ये आंबा खाल्ल्याने रक्तातील साखरेच्या पातळीवर कसा परिणाम होतो? जाणून घ्या कसे करू शकता सेवन…
जीवनसत्त्वे आणि इतर बायोएक्टिव्ह संयुगाचे संश्लेषण (Synthesis of Vitamins and Other Bioactive Compounds):
आतड्यांतील काही बॅक्टेरिया जीवनसत्त्वे तयार करण्यास सक्षम असतात, जसे की व्हिटॅमिन के आणि विशिष्ट बी जीवनसत्त्वे, जे विविध शारीरिक प्रक्रियांसाठी महत्त्वपूर्ण असतात. याव्यतिरिक्त, gut microbiota आहारातील तंतूंना आंबवू शकतो आणि शॉर्ट-चेन फॅटी ऍसिड तयार करू शकतो, ज्यामध्ये दाहक-विरोधी प्रभाव असतो आणि कोलन अस्तर असलेल्या पेशींसाठी (cells lining the colon) ऊर्जा स्त्रोत प्रदान करतात.
मेंदू, आतडे आणि मानसिक आरोग्य (Brain-Gut Axis and Mental Health):
आतडे आणि मेंदू यांच्यातील द्विदिशीय संप्रेषण प्रणालीचे प्रमाण वाढत आहे, ज्याला brain-gut axis असे म्हणतात. gut microbiota न्यूरोट्रांसमीटर आणि इतर रेणूंच्या उत्पादनावर प्रभाव टाकू शकतो जे मूड बदलणे, वर्तन आणि मेंदूच्या कार्यावर परिणाम करू शकतात. आतड्यांतील बॅक्टेरियाच्या रचनेतील बदल चिंता, नैराश्य आणि न्यूरोडेव्हलपमेंटल डिसऑर्डर यासारख्या परिस्थितीशी संबंधित आहेत.
या अभ्यासात असे समोर आले की. द्राक्षांच्या सेवनामुळे आतड्यामध्ये होल्डेमॅनिया एसपीपी सारख्या काही बॅक्टेरियांची पातळी कमी झाली असली तर स्ट्रेप्टोकोकस थर्मोफिलस सारख्या इतर बॅक्टेरियांची पातळी मात्र वाढली आहे. आता स्ट्रेप्टोकोकस थर्मोफिलस एक प्रोबायोटिक आहे, जे अन्नाचे विघटन करण्यास, पोषक द्रव्ये पचविण्यास आणि रोगास कारणीभूत ठरणाऱ्या जीवांशी लढण्यास मदत करू शकते. हे सामान्यतः आंबवलेले दुग्धजन्य पदार्थ जसे की, दही तयार करण्यासाठी वापरले जाते. संशोधकांनी विविध एन्झाइम्स पातळी आणि जैविक मार्गांमध्येही बदल पाहिले आहेत. द्राक्षाचे सेवन थांबवल्यानंतर ३० दिवसांनंतरही, काही व्यक्तींच्या मायक्रोबायोम, एन्झाइम्स आणि मार्गांमध्ये बदल दिसून आले आहे ज्यामुळे त्यांचा परिणाम दीर्घकाळ टिकतो असे स्पष्ट होते.
अपोलो हॉस्पिटल्सच्या मुख्य पोषणतज्ञ डॉ. प्रियंका रोहतगी यांच्या म्हणण्यानुसार, द्राक्षांचा एकूण आतड्यांवरील विविधतेवर परिणाम होत नसला तरी अभ्यासाने परस्पर संबंध दर्शविला आहे. त्यामुळे, द्राक्षे थेट आतड्यांतील बॅक्टेरियांच्या वाढीशी संबध जोडण्यासाठी अधिक वैज्ञानिक पुरावे आवश्यक आहेत. पण ते नक्कीच enablers म्हणून काम करतात, असे त्या सांगतात.
दररोज द्राक्षे खाल्ल्याने आतड्यांतील काही बॅक्टेरिया वाढू शकतात का?
द्राक्षांमध्ये फायबर, पॉलिफेनॉल आणि इतर बायोअॅक्टिव्ह संयुगे असतात ज्यांचा आतड्याच्या आरोग्यावर सकारात्मक परिणाम होऊ शकतो. द्राक्ष आहारातील फायबर प्रीबायोटिक म्हणून कार्य करू शकतात. आतड्यांतील बॅक्टेरियांना पोषण प्रदान करते. हे बॅक्टेरिया फायबरला आंबवू शकतात, शॉर्ट-चेन फॅटी अॅसिड तयार करतात जे आतड्यांसंबंधी आरोग्य राखण्यास मदत करतात. याव्यतिरिक्त, द्राक्षांमध्ये आढळणारे पॉलीफेनॉल, जसे की रेझवेराट्रोल, आतड्यांतील बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रोत्साहन देऊन संभाव्य प्रीबायोटिक सारखे प्रभाव पाडतात.
आतड्यातील बॅक्टेरिया मानवी शरीराला कशी मदत करतात?
आतड्यांतील बॅक्टेरिया ज्याला Gut microbiota किंवा microbiome असेही म्हणतात, ‘प्रामुख्याने मोठ्या आतड्यात, पचनमार्गातील राहणाऱ्या सूक्ष्म जीवांना असे म्हणतात. मानवी शरीर स्वतःच पचवू शकत नाही अशा कार्बोहायड्रेट्स, फायबर आणि इतर संयुगांचे विघटन आणि पचन करण्यासाठी हे बॅक्टेरिया मदत करतात. हे बॅक्टेरिया एन्झाइम्स तयार करतात जे या पदार्थांचे लहान रेणूंमध्ये विघटन करते जे शरीर सहज पचवू शकते. या प्रक्रियेत, हे बॅक्टेरिया आहारातून मिळणारी अतिरिक्त ऊर्जा आणि पोषक तत्वे कमी करण्यास करतात. संशोधन असे सूचित करते की, ‘gut microbiota चयापचय आणि वजन नियंत्रणावर परिणाम करू शकते.
हेही वाचा – मध आणि खजूर करू शकतात का रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित? कृत्रिम साखरेसाठी पर्याय ठरू शकतात का?
द्राक्षे खाल्ल्याने आतड्याच्या आरोग्यावर कसा परिणाम होतो?
द्राक्षे खाल्ल्याने आतड्याच्या आरोग्यावर सकारात्मक परिणाम होऊ शकतो ज्यासाठी अनेक घटक कारणीभूत आहेत. या घटकांमध्ये फायबर, पॉलिफेनॉल आणि इतर फायदेशीर संयुगे यांचा समावेश होतो. अनेक घटकांमुळे फायबर द्राक्षातून मोठ्या प्रमाणात मिळते जे नियमित मलविसर्जनास मदत करते आणि बद्धकोष्ठता टाळते. द्राक्षांमध्ये पॉलिफेनॉलिक संयुगे समृद्ध असतात, जसे की रेझवेराट्रोल, फ्लेव्होनॉइड्स आणि अँथोसायनिन्स, ज्यात अँटिऑक्सिडंट आणि दाहक-विरोधी गुणधर्म असतात.
पचन आणि पोषकतत्व (Digestion and Nutrient Absorption):
आतड्यातील बॅक्टेरिया जटिल कार्बोहायड्रेट्स, फायबर आणि मानवी शरीर स्वतः पचवू शकत नाहीत अशा संयुगे विघटन आणि पचन करण्यास मदत करतात. ते एन्झाइम्स तयार करतात जे या पदार्थांचे लहान रेणूंमध्ये विघटन करतात जे शरीराद्वारे पचवले आणि वापरले जाऊ शकते. या प्रक्रियेत, ते अन्नातून अतिरिक्त ऊर्जा आणि पोषक तत्वे बाहेर काढण्यास मदत करतात.
रोगप्रतिकार शक्ती वाढते :
gut microbiota रोगप्रतिकारक प्रणालीला समर्थन देण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. फायदेशीर बॅक्टरियाच्यां उपस्थिती निरोगी संतुलन राखण्यास मदत करते आणि हानिकारक सूक्ष्मजीवांच्या जास्तीच्या वाढीला प्रतिबंध करते. आतड्यांतील काही बॅक्टेरिया रोगप्रतिकारक पेशींचे उत्पादन उत्तेजित करतात, जळजळ नियंत्रित करतात आणि आतड्यांसंबंधी अस्तरांचे (intestinal lining) अडथळा तयार करण्याचे काम वाढवते, हे सर्व मजबूत रोगप्रतिकारक प्रतिसादात योगदान देते.
चयापचय आणि वजन नियंत्रित करणे (Metabolism and Weight Regulation):
संशोधनानुसार, gut microbiota हे चयापचय आणि वजन नियमन प्रभावित करू शकते. अभ्यासांमध्ये, दुबळ्या व्यक्ती आणि लठ्ठ व्यक्तींच्या आतड्यातील बॅक्टेरियाच्या रचनेत फरक आढळला आहे. आतड्यांतील काही बॅक्टेरिया ऊर्जा संतुलन, फॅट्स साठवणे आणि भूक नियंत्रणावर परिणाम करू शकतात, संभाव्य वजन व्यवस्थापनावर परिणाम करतात.
हेही वाचा : नाश्त्यामध्ये आंबा खाल्ल्याने रक्तातील साखरेच्या पातळीवर कसा परिणाम होतो? जाणून घ्या कसे करू शकता सेवन…
जीवनसत्त्वे आणि इतर बायोएक्टिव्ह संयुगाचे संश्लेषण (Synthesis of Vitamins and Other Bioactive Compounds):
आतड्यांतील काही बॅक्टेरिया जीवनसत्त्वे तयार करण्यास सक्षम असतात, जसे की व्हिटॅमिन के आणि विशिष्ट बी जीवनसत्त्वे, जे विविध शारीरिक प्रक्रियांसाठी महत्त्वपूर्ण असतात. याव्यतिरिक्त, gut microbiota आहारातील तंतूंना आंबवू शकतो आणि शॉर्ट-चेन फॅटी ऍसिड तयार करू शकतो, ज्यामध्ये दाहक-विरोधी प्रभाव असतो आणि कोलन अस्तर असलेल्या पेशींसाठी (cells lining the colon) ऊर्जा स्त्रोत प्रदान करतात.
मेंदू, आतडे आणि मानसिक आरोग्य (Brain-Gut Axis and Mental Health):
आतडे आणि मेंदू यांच्यातील द्विदिशीय संप्रेषण प्रणालीचे प्रमाण वाढत आहे, ज्याला brain-gut axis असे म्हणतात. gut microbiota न्यूरोट्रांसमीटर आणि इतर रेणूंच्या उत्पादनावर प्रभाव टाकू शकतो जे मूड बदलणे, वर्तन आणि मेंदूच्या कार्यावर परिणाम करू शकतात. आतड्यांतील बॅक्टेरियाच्या रचनेतील बदल चिंता, नैराश्य आणि न्यूरोडेव्हलपमेंटल डिसऑर्डर यासारख्या परिस्थितीशी संबंधित आहेत.
