मधुमेह हा एक जुनाट चयापचयासंबंधीचा आजार आहे. भारतातील अनेक जण हे मधुमेहग्रस्त आहेत. मधुमेह हा जीवनशैलीमुळे झपाट्याने वाढणारा आजार आहे. दुर्दैवाने यावर कोणताही इलाज नाही. एकदा का मधुमेहाची लागण झाली, तर तुम्हाला त्याच्यासोबतच जगावं लागतं. मधुमेह असलेल्या लोकांना विशेषत: उच्च किंवा कमी रक्तातील साखरेचा सामना करावा लागतो, ज्यामुळे त्यांच्या दैनंदिन जीवनावर परिणाम होतो. खाण्यापिण्याच्या बदललेल्या सवयी, अयोग्य वेळा आणि शारीरिक कष्टाचा अभाव; यामुळे मधुमेहासारखे आजार मागे लागतात. मात्र, डायबिटिजवर नियंत्रण ठेवल्यास चांगले जीवन जगता येते.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
मधुमेह नियंत्रित करण्यासाठी उपाययोजना करणे आवश्यक आहे. असे काही उपाय आहेत, जे उच्च रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास उपयुक्त मानले जातात. आपल्या बर्‍याच सवयी उच्च साखरेची पातळी कमी करण्यास प्रभावी ठरतात. काही लोक मधुमेहासाठी घरगुती उपचारांचा प्रयत्न करतात, जे अत्यंत प्रभावी असू शकतात. डायबेटोलॉजीचे प्रमुख, डॉ. राजीव कोविल यांनी काही उपाय सांगितले आहेत. या उपायांमुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यात मदत होऊ शकते, असे वृत्त द इंडियन एक्स्प्रेसने दिले आहे. त्यासंबंधी सविस्तर माहिती जाणून घेऊ.
डॉ. राजीव कोविल सांगतात, रक्तातील साखर नियंत्रित ठेवण्यासाठी विशिष्ट जीवनशैली आणि आहाराच्या सवयींचे पालन करणे आवश्यक आहे, हे खरं आहे. पण, दररोज फक्त दोन साध्या गोष्टी केल्याने तुमच्यावर याचा खूप फरक पडू शकतो, असेही ते सांगतात.” आपल्या जेवणात प्रथिने, संपूर्ण धान्य, निरोगी चरबी आणि भरपूर भाज्या यांसह विविध प्रकारचे पोषक समृद्ध अन्न समाविष्ट केल्याने रक्तातील साखर नियंत्रित ठेवण्यासाठी मदत होते. पण, आणखी कोणत्या दोन गोष्टींचा आपल्या जीवनशैलीमध्ये समावेश करायला पाहिजे, ज्यामुळे रक्तातील साखर नियंत्रित ठेवण्यास मदत होऊ शकते, जाणून घेऊया…
(हे ही वाचा: तुम्ही कांदा आणि लसूण खाणे सोडून दिल्यास तुमच्या शरीरावर काय परिणाम होणार? तज्ज्ञ काय सांगतात, जाणून घ्या…)
१. व्यायाम करा
आजकाल मधुमेह म्हणजे रक्तातील साखरेचे प्रमाण कमी जास्त होणे हे सामान्य झाले आहे. जीवनशैलीत बदल करून, खाण्यापिण्यावर नियंत्रण ठेवले, व्यायाम केला तर व्यक्ती आपल्या आजारावर बऱ्याच प्रमाणात नियंत्रण मिळवू शकते. आठवड्यातून किमान पाच दिवस ३०-४५ मिनिटे मध्यम तीव्रतेचा व्यायाम करण्याचे लक्ष्य ठेवा. सात दिवस नेहमीच चांगले असतात… यामध्ये वेगवान चालणे, सायकल चालवणे, पोहणे किंवा अगदी नृत्याचा समावेश असू शकतो. रोज सकाळी चालणे आरोग्यासाठी चांगले असते. हाय ब्लड शुगरच्या रुग्णांसाठी दररोज चालणे खूप महत्त्वाचे आहे, ते रक्तातील साखर नियंत्रणात ठेवण्याचे काम करते. दररोज सुमारे ३० मिनिटे चालल्याने रक्तातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रणात राहते. मधुमेह कमी करण्यासाठी चालणे हा उत्तम पर्याय आहे.
अ. एरोबिक व्यायाम : दर आठवड्याला किमान १५० मिनिटे मध्यम तीव्रतेचा एरोबिक व्यायाम करण्याचे लक्ष्य ठेवा. एरोबिक व्यायामामुळे प्रतिकारशक्ती वाढते, शिवाय वजन कमी करण्यास आणि रक्तातील साखरेची पातळी कमी करण्यास मदत होते. एरोबिक व्यायाम तुम्ही घरात किंवा घराबाहेर दोन्ही ठिकाणी केले जाऊ शकतात.
ब. स्ट्रेंथ ट्रेनिंग : आठवड्यातून दोन ते तीन वेळा प्रतिकार व्यायाम करा. यामध्ये वजन उचलणे, रेझिस्टन्स बँड वापरणे किंवा पुश-अप्स आणि स्क्वॅट्ससारखे बॉडीवेट व्यायाम करणे समाविष्ट असू शकते. स्ट्रेंथ ट्रेनिंगमुळे स्नायूंची ताकद, चयापचय आणि एकूण रक्तातील साखरेचे नियंत्रण सुधारण्यास मदत होते.
क. लवचिकता आणि समतोल व्यायाम : योगा, पिलेट्ससारख्या सरावांमुळे लवचिकता, समतोल आणि मूळ शक्ती वाढवण्यास मदत होते; पडण्याचा धोका कमी होतो आणि एकूण गतिशीलतेला चालना मिळते.
परंतु हे लक्षात ठेवा, कोणतीही व्यायाम पद्धत सुरू करण्यापूर्वी नेहमी तुमच्या आरोग्य सेवा प्रदात्याशी सल्लामसलत करा. विशेषत: जर तुम्हाला आरोग्यविषयक परिस्थिती किंवा मधुमेहाशी संबंधित गुंतागुंत असेल, तर आधी डाॅक्टरांचा सल्ला घेणे अधिकच चांगलं…
२. संतुलित आहार
मधुमेहावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी संतुलित आहार घेणे आवश्यक आहे. प्रत्येक मधुमेहींनी आपल्या जेवणात भरपूर फळे, भाज्या, संपूर्ण धान्य आणि पातळ प्रथिने यांचा समावेश करण्यावर भर दिला पाहिजे. “परिष्कृत कार्बोहायड्रेट्स, जोडलेले साखर आणि अस्वास्थ्यकर चरबीयुक्त पदार्थ मर्यादित करा. त्याऐवजी सतत ऊर्जा देणारे आणि रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित ठेवण्यास मदत करणारे पौष्टिक-दाट पदार्थ निवडा. आहारात जास्त पिष्टमय पदार्थ, गोड आणि अनहेल्दी पदार्थांचा समावेश करण्याच्या सवयींमुळेही शुगर लेव्हल वाढते. ब्लड शुगर लेव्हल नियंत्रणात ठेवण्यासाठी संतुलित आहार घेणं अत्यंत आवश्यक आहे, असेही डॉ. कोविल सांगतात.
मधुमेह नियंत्रित करण्यासाठी उपाययोजना करणे आवश्यक आहे. असे काही उपाय आहेत, जे उच्च रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास उपयुक्त मानले जातात. आपल्या बर्‍याच सवयी उच्च साखरेची पातळी कमी करण्यास प्रभावी ठरतात. काही लोक मधुमेहासाठी घरगुती उपचारांचा प्रयत्न करतात, जे अत्यंत प्रभावी असू शकतात. डायबेटोलॉजीचे प्रमुख, डॉ. राजीव कोविल यांनी काही उपाय सांगितले आहेत. या उपायांमुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यात मदत होऊ शकते, असे वृत्त द इंडियन एक्स्प्रेसने दिले आहे. त्यासंबंधी सविस्तर माहिती जाणून घेऊ.
डॉ. राजीव कोविल सांगतात, रक्तातील साखर नियंत्रित ठेवण्यासाठी विशिष्ट जीवनशैली आणि आहाराच्या सवयींचे पालन करणे आवश्यक आहे, हे खरं आहे. पण, दररोज फक्त दोन साध्या गोष्टी केल्याने तुमच्यावर याचा खूप फरक पडू शकतो, असेही ते सांगतात.” आपल्या जेवणात प्रथिने, संपूर्ण धान्य, निरोगी चरबी आणि भरपूर भाज्या यांसह विविध प्रकारचे पोषक समृद्ध अन्न समाविष्ट केल्याने रक्तातील साखर नियंत्रित ठेवण्यासाठी मदत होते. पण, आणखी कोणत्या दोन गोष्टींचा आपल्या जीवनशैलीमध्ये समावेश करायला पाहिजे, ज्यामुळे रक्तातील साखर नियंत्रित ठेवण्यास मदत होऊ शकते, जाणून घेऊया…
(हे ही वाचा: तुम्ही कांदा आणि लसूण खाणे सोडून दिल्यास तुमच्या शरीरावर काय परिणाम होणार? तज्ज्ञ काय सांगतात, जाणून घ्या…)
१. व्यायाम करा
आजकाल मधुमेह म्हणजे रक्तातील साखरेचे प्रमाण कमी जास्त होणे हे सामान्य झाले आहे. जीवनशैलीत बदल करून, खाण्यापिण्यावर नियंत्रण ठेवले, व्यायाम केला तर व्यक्ती आपल्या आजारावर बऱ्याच प्रमाणात नियंत्रण मिळवू शकते. आठवड्यातून किमान पाच दिवस ३०-४५ मिनिटे मध्यम तीव्रतेचा व्यायाम करण्याचे लक्ष्य ठेवा. सात दिवस नेहमीच चांगले असतात… यामध्ये वेगवान चालणे, सायकल चालवणे, पोहणे किंवा अगदी नृत्याचा समावेश असू शकतो. रोज सकाळी चालणे आरोग्यासाठी चांगले असते. हाय ब्लड शुगरच्या रुग्णांसाठी दररोज चालणे खूप महत्त्वाचे आहे, ते रक्तातील साखर नियंत्रणात ठेवण्याचे काम करते. दररोज सुमारे ३० मिनिटे चालल्याने रक्तातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रणात राहते. मधुमेह कमी करण्यासाठी चालणे हा उत्तम पर्याय आहे.
अ. एरोबिक व्यायाम : दर आठवड्याला किमान १५० मिनिटे मध्यम तीव्रतेचा एरोबिक व्यायाम करण्याचे लक्ष्य ठेवा. एरोबिक व्यायामामुळे प्रतिकारशक्ती वाढते, शिवाय वजन कमी करण्यास आणि रक्तातील साखरेची पातळी कमी करण्यास मदत होते. एरोबिक व्यायाम तुम्ही घरात किंवा घराबाहेर दोन्ही ठिकाणी केले जाऊ शकतात.
ब. स्ट्रेंथ ट्रेनिंग : आठवड्यातून दोन ते तीन वेळा प्रतिकार व्यायाम करा. यामध्ये वजन उचलणे, रेझिस्टन्स बँड वापरणे किंवा पुश-अप्स आणि स्क्वॅट्ससारखे बॉडीवेट व्यायाम करणे समाविष्ट असू शकते. स्ट्रेंथ ट्रेनिंगमुळे स्नायूंची ताकद, चयापचय आणि एकूण रक्तातील साखरेचे नियंत्रण सुधारण्यास मदत होते.
क. लवचिकता आणि समतोल व्यायाम : योगा, पिलेट्ससारख्या सरावांमुळे लवचिकता, समतोल आणि मूळ शक्ती वाढवण्यास मदत होते; पडण्याचा धोका कमी होतो आणि एकूण गतिशीलतेला चालना मिळते.
परंतु हे लक्षात ठेवा, कोणतीही व्यायाम पद्धत सुरू करण्यापूर्वी नेहमी तुमच्या आरोग्य सेवा प्रदात्याशी सल्लामसलत करा. विशेषत: जर तुम्हाला आरोग्यविषयक परिस्थिती किंवा मधुमेहाशी संबंधित गुंतागुंत असेल, तर आधी डाॅक्टरांचा सल्ला घेणे अधिकच चांगलं…
२. संतुलित आहार
मधुमेहावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी संतुलित आहार घेणे आवश्यक आहे. प्रत्येक मधुमेहींनी आपल्या जेवणात भरपूर फळे, भाज्या, संपूर्ण धान्य आणि पातळ प्रथिने यांचा समावेश करण्यावर भर दिला पाहिजे. “परिष्कृत कार्बोहायड्रेट्स, जोडलेले साखर आणि अस्वास्थ्यकर चरबीयुक्त पदार्थ मर्यादित करा. त्याऐवजी सतत ऊर्जा देणारे आणि रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित ठेवण्यास मदत करणारे पौष्टिक-दाट पदार्थ निवडा. आहारात जास्त पिष्टमय पदार्थ, गोड आणि अनहेल्दी पदार्थांचा समावेश करण्याच्या सवयींमुळेही शुगर लेव्हल वाढते. ब्लड शुगर लेव्हल नियंत्रणात ठेवण्यासाठी संतुलित आहार घेणं अत्यंत आवश्यक आहे, असेही डॉ. कोविल सांगतात.
