मागील काही वर्षांपासून भारतासह परदेशातही लठ्ठपणाची समस्या वाढत आहे. यामागे वेगवेगळी कारणे आहेत. पण, त्या परिस्थितीत जगणे अनेकांसाठी अवघड होत आहे. बदलती जीवनशैली, खाण्या- पिण्याच्या चुकीच्या सवयी, एका जागी बसून काम करणे आणि व्यायामाचा अभाव; अशी अनेक कारणे लठ्ठपणासाठी जबाबदार धरली जातात. पण, शरीरात वाढणाऱ्या चरबीमागे आणखी एक प्रमुख कारण समोर आलं आहे. एका रिसर्चनुसार, आहारातून आपल्या शरीरात जाणाऱ्या फ्रुकटोजमुळे (फळांपासून तयार केलेली साखर) अनेकांमध्ये लठ्ठपणा आणि शरारीत कॅलरीज वाढण्याची समस्या जाणवत आहे, परिणामी लिव्हर खराब होण्याचीही भीती वाढत आहे.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
यामुळे तुम्हीदेखील पॅनकेक्सवर मॅपल सिरप टाकून खात असाल किंवा वेगवेगळ्या पदार्थांमध्ये गोड फ्रूट सिरपचा वापर करत असाल तो कमी केला पाहिजे. कारण यामुळे तुमचे निरोगी शरीर डॅमेज होत आहे.
फिलॉसॉफिकल ट्रान्झॅक्शन्स ऑफ द रॉयल सोसायटी बीमध्ये प्रकाशित एका नवीन अहवालानुसार, शरीरात फ्रुकटोजचे प्रमाण वाढल्यास लठ्ठपणा वाढवू शकतो. यामुळे लिव्हरची फॅट बर्न करण्याची क्षमता मंदावते. आहारातील ग्लुकोजचं प्रमाण लिव्हरचे फॅट बर्न करण्याचे कार्य करते, तर फ्रुकटोज शरीरात कॅलरीज आणि फॅटचे प्रमाण वाढवण्यास चालना देते. यामुळे उपाशी पोटी फ्रुकटोज असलेले पदार्थ खाणे शरारीसाठी घातक ठरते.
फ्रुकटोज चयापचय ग्लुकोज चयापचयपेक्षा वेगळे
फळांमधून मिळणारे फ्रुकटोज हे निरोगी आहाराचा भाग असू शकते. आपण अनेकदा फळं खात नाही किंवा खाल्ली तर कमी प्रमाणात खातो, पण काही गोड पदार्थ्यांमधून फ्रुकटोज आपल्या शरीरात जाते, त्यावेळी ते आपल्या शरीरावर विपरित परिणाम करते.
विशेषत: कॉर्न सिरपमध्ये (एचएफसीएस) हाय फ्रुकटोज आढळते. ज्यामुळे वजन वाढणे आणि लठ्ठपणा वाढण्याची समस्या निर्माण होते. एचएफसीएस बहुतेकदा अशा पदार्थांमध्ये जोडले जाते, ज्यात चरबी किंवा साखरेचे प्रमाण जास्त असते, ज्यामुळे लठ्ठपणाचा धोका वाढतो.
फ्रुकटोज आणि ग्लुकोजमुळे होणारी शरीरातील चयापचय क्रिया वेगवेगळी आहे. ग्लुकोजमुळे संपूर्ण शरीरात चयापचय क्रिया सुरू असते, पण फ्रुकटोजमुळे प्रामुख्याने यकृतामध्ये चयापचय होते. यामुळे जास्त प्रमाणात फ्रुकटोज सेवन केल्याने यकृताचे कार्य बिघडते. अशाने फ्रुकटोजचे चरबीत रुपांतर होते, जे नंतर यकृतामध्ये तसेच ऍडिपोज टिश्यूमध्ये साठवले जाते.
दुसरं म्हणजे फ्रुकटोज सेवनाने ग्लुकोजच्या प्रमाणात इन्सुलिन स्राव उत्तेजित होत नाही. यामुळे लेप्टीनचे उत्पादन कमी होऊ शकते, हा मेंदूला तृप्तीचे संकेत देण्यासाठी जबाबदार हार्मोन आहे. परिणामी, जे लोक जास्त प्रमाणात फ्रुकटोज सेवन करतात त्यांना जेवणानंतर तितकेसे समाधान वाटत नाही, ज्यामुळे व्यक्ती जास्त प्रमाणात खाते आणि जास्त कॅलरीजही सेवन करते.
फ्रुकटोजचे सेवन टाळण्यासाठी तुम्ही बेरी, लिंबूवर्गीय फळे आणि खरबूज यांसारखी फळं खा. तसेच पालेभाज्या, काकडी आणि भोपळी मिरची यांसारख्या भाज्या उत्तम मानल्या जातात. तृण धान्य, लीन प्रोटीनचा आहारात समावेश करा. हाय फ्रुकटोज कॉर्न सिरप खाणे टाळा. यात साखरयुक्त पेये, मिष्टान्न आणि प्रक्रिया केलेले पदार्थ यांचा वापर मर्यादित करा. आवश्यकता असल्यास नोंदणीकृत आहारतज्ज्ञांचा सल्ला घेऊ शकता.
फ्रुकटोज पदार्थांपेक्षा संतुलित आहार खाणे एकंदर आरोग्यासाठी चांगले असते. कारण फ्रुकटोजचे सेवन भूक नियंत्रणाशी संबंधित हार्मोनलमध्ये अडथळा आणतात, यामुळे ग्रेलिनचा स्तर वाढू शकतो. हा एक संप्रेरक आहे, जो भूकेला उत्तेजित करतो, तर पेप्टाइड YY चे स्तर कमी करतो, जो परिपूर्णतेचे संकेत देतो. हा हार्मोनल असंतुलन अन्नाचा वापर वाढवण्यासाठी योगदान देऊ शकतो.
पाश्चात्य पदार्थ, भरपूर शर्करायुक्त पेये, प्रक्रिया केलेले पदार्थ आणि मिठाईत जास्त प्रमाणात फ्रुकटोज असते. जवळजवळ सर्व प्रक्रिया केलेल्या पदार्थांमध्ये फ्रुकटोजचा समावेश असतो. यामध्ये सोडा, गोड फळांचा रस, पॅकेट फूड, फ्रोजन जंक फूड्स, ब्रेड्स, कुकीज, एनर्जी ड्रिंक, जॅम आणि जेली, आइस्क्रीम काही ब्रेड आणि पेस्ट्री, मध, अ‍ॅगेव्ह सिरप, मॅपल-फ्लेव्हर सिरप, गुळ, पाम किंवा नारळापासून तयार केलेली साखर यांचा समावेश आहे.
फ्रक्टोज हा साखरेचा असा प्रकार आहे जो फळांपासून, भाज्यांपासून आणि काही नैसर्गिक गोड पदार्थांपासून तयार केला जातो. बाजारातील अनेक पदार्थांमध्ये फ्रक्टोजचं प्रमाण अधिक असते. केवळ फ्रुकटोजमुळेच लठ्ठपणाची समस्या वाढत नाही, तर इतर आहार आणि जीवनशैलीतील घटकांमुळेही ही समस्या अजून वाढतेय. यामुळे सार्वजनिक आरोग्य उपक्रमांनी जास्त प्रमाणात फ्रुकटोज सेवनाच्या जोखमींबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यावर आणि लठ्ठपणाची समस्या कमी करण्यासाठी प्रयत्न केले पाहिजेत.
यामुळे तुम्हीदेखील पॅनकेक्सवर मॅपल सिरप टाकून खात असाल किंवा वेगवेगळ्या पदार्थांमध्ये गोड फ्रूट सिरपचा वापर करत असाल तो कमी केला पाहिजे. कारण यामुळे तुमचे निरोगी शरीर डॅमेज होत आहे.
फिलॉसॉफिकल ट्रान्झॅक्शन्स ऑफ द रॉयल सोसायटी बीमध्ये प्रकाशित एका नवीन अहवालानुसार, शरीरात फ्रुकटोजचे प्रमाण वाढल्यास लठ्ठपणा वाढवू शकतो. यामुळे लिव्हरची फॅट बर्न करण्याची क्षमता मंदावते. आहारातील ग्लुकोजचं प्रमाण लिव्हरचे फॅट बर्न करण्याचे कार्य करते, तर फ्रुकटोज शरीरात कॅलरीज आणि फॅटचे प्रमाण वाढवण्यास चालना देते. यामुळे उपाशी पोटी फ्रुकटोज असलेले पदार्थ खाणे शरारीसाठी घातक ठरते.
फ्रुकटोज चयापचय ग्लुकोज चयापचयपेक्षा वेगळे
फळांमधून मिळणारे फ्रुकटोज हे निरोगी आहाराचा भाग असू शकते. आपण अनेकदा फळं खात नाही किंवा खाल्ली तर कमी प्रमाणात खातो, पण काही गोड पदार्थ्यांमधून फ्रुकटोज आपल्या शरीरात जाते, त्यावेळी ते आपल्या शरीरावर विपरित परिणाम करते.
विशेषत: कॉर्न सिरपमध्ये (एचएफसीएस) हाय फ्रुकटोज आढळते. ज्यामुळे वजन वाढणे आणि लठ्ठपणा वाढण्याची समस्या निर्माण होते. एचएफसीएस बहुतेकदा अशा पदार्थांमध्ये जोडले जाते, ज्यात चरबी किंवा साखरेचे प्रमाण जास्त असते, ज्यामुळे लठ्ठपणाचा धोका वाढतो.
फ्रुकटोज आणि ग्लुकोजमुळे होणारी शरीरातील चयापचय क्रिया वेगवेगळी आहे. ग्लुकोजमुळे संपूर्ण शरीरात चयापचय क्रिया सुरू असते, पण फ्रुकटोजमुळे प्रामुख्याने यकृतामध्ये चयापचय होते. यामुळे जास्त प्रमाणात फ्रुकटोज सेवन केल्याने यकृताचे कार्य बिघडते. अशाने फ्रुकटोजचे चरबीत रुपांतर होते, जे नंतर यकृतामध्ये तसेच ऍडिपोज टिश्यूमध्ये साठवले जाते.
दुसरं म्हणजे फ्रुकटोज सेवनाने ग्लुकोजच्या प्रमाणात इन्सुलिन स्राव उत्तेजित होत नाही. यामुळे लेप्टीनचे उत्पादन कमी होऊ शकते, हा मेंदूला तृप्तीचे संकेत देण्यासाठी जबाबदार हार्मोन आहे. परिणामी, जे लोक जास्त प्रमाणात फ्रुकटोज सेवन करतात त्यांना जेवणानंतर तितकेसे समाधान वाटत नाही, ज्यामुळे व्यक्ती जास्त प्रमाणात खाते आणि जास्त कॅलरीजही सेवन करते.
फ्रुकटोजचे सेवन टाळण्यासाठी तुम्ही बेरी, लिंबूवर्गीय फळे आणि खरबूज यांसारखी फळं खा. तसेच पालेभाज्या, काकडी आणि भोपळी मिरची यांसारख्या भाज्या उत्तम मानल्या जातात. तृण धान्य, लीन प्रोटीनचा आहारात समावेश करा. हाय फ्रुकटोज कॉर्न सिरप खाणे टाळा. यात साखरयुक्त पेये, मिष्टान्न आणि प्रक्रिया केलेले पदार्थ यांचा वापर मर्यादित करा. आवश्यकता असल्यास नोंदणीकृत आहारतज्ज्ञांचा सल्ला घेऊ शकता.
फ्रुकटोज पदार्थांपेक्षा संतुलित आहार खाणे एकंदर आरोग्यासाठी चांगले असते. कारण फ्रुकटोजचे सेवन भूक नियंत्रणाशी संबंधित हार्मोनलमध्ये अडथळा आणतात, यामुळे ग्रेलिनचा स्तर वाढू शकतो. हा एक संप्रेरक आहे, जो भूकेला उत्तेजित करतो, तर पेप्टाइड YY चे स्तर कमी करतो, जो परिपूर्णतेचे संकेत देतो. हा हार्मोनल असंतुलन अन्नाचा वापर वाढवण्यासाठी योगदान देऊ शकतो.
पाश्चात्य पदार्थ, भरपूर शर्करायुक्त पेये, प्रक्रिया केलेले पदार्थ आणि मिठाईत जास्त प्रमाणात फ्रुकटोज असते. जवळजवळ सर्व प्रक्रिया केलेल्या पदार्थांमध्ये फ्रुकटोजचा समावेश असतो. यामध्ये सोडा, गोड फळांचा रस, पॅकेट फूड, फ्रोजन जंक फूड्स, ब्रेड्स, कुकीज, एनर्जी ड्रिंक, जॅम आणि जेली, आइस्क्रीम काही ब्रेड आणि पेस्ट्री, मध, अ‍ॅगेव्ह सिरप, मॅपल-फ्लेव्हर सिरप, गुळ, पाम किंवा नारळापासून तयार केलेली साखर यांचा समावेश आहे.
फ्रक्टोज हा साखरेचा असा प्रकार आहे जो फळांपासून, भाज्यांपासून आणि काही नैसर्गिक गोड पदार्थांपासून तयार केला जातो. बाजारातील अनेक पदार्थांमध्ये फ्रक्टोजचं प्रमाण अधिक असते. केवळ फ्रुकटोजमुळेच लठ्ठपणाची समस्या वाढत नाही, तर इतर आहार आणि जीवनशैलीतील घटकांमुळेही ही समस्या अजून वाढतेय. यामुळे सार्वजनिक आरोग्य उपक्रमांनी जास्त प्रमाणात फ्रुकटोज सेवनाच्या जोखमींबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यावर आणि लठ्ठपणाची समस्या कमी करण्यासाठी प्रयत्न केले पाहिजेत.
