आपले आरोग्य म्हणजे आपण अनेक महिने आणि वर्षांमध्ये जोपलेल्या अनेक सवयींचा परिणाम असते. आपण काय खातो, आपण कसे झोपतो, आपले शरीर कसे हलवतो आणि आपला ताण कसा हाताळतो याचा आपल्या आरोग्यावर दीर्घकालीन परिणाम होऊ शकतो. अशा काही सवयी आहेत ज्यांचा आपल्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावर होणारा नकारात्मक परिणाम लक्षात न घेता वर्षानुवर्षे आपले आरोग्य खराब होत आहे. आपण जे खात आहोत त्याकडे लक्ष न दिल्याने शरीरात अतिरिक्त साखर आणि चरबी वाढू शकते जे लठ्ठपणा म्हणून विकसित होऊ शकते ज्यामुळे मधुमेह, रक्तदाब ते हृदयविकारापर्यंत अनेक आजार होऊ शकतात. त्याचप्रमाणे, रात्री उशिरा झोपल्याने आपली सर्कॅडियन लय बिघडू शकते आणि चयापचय, पचन आणि सतर्कता पातळी बिघडू शकते ज्यामुळे आपल्या दैनंदिन उत्पादनक्षमतेवर परिणाम होऊ शकतो.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
सकारात्मक सवयी अंगी जोपसण्यासाठी जागरूक राहणे भविष्यात निरोगी जीवन निर्माण करण्यासाठी मदत करु शकते. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, खाणे असो किंवा व्यायाम असो काहीही करण्यापूर्वी तुमच्या शरीराचे आणि मनाचे ऐकले पाहिजे. उदा., जास्त व्यायाम करून तुमच्या शरीरावर जास्त मेहनत केल्याने चांगल्यापेक्षा जास्त नुकसान होऊ शकते. भूक न लागता खाल्ल्याने तुमची पचनशक्ती बिघडू शकते.
एचटीला दिलेल्या माहितीमध्ये, आयुर्वेद तज्ज्ञ डॉ. दिक्षा भावसार सावलिया या सवयींबद्दल बोलताना, ज्या तुम्हाला निरोगी राहण्यासाठी कोणत्या वाईट सवयी सोडल्या पाहिजेत हे सांगतात.
1.भूक नसताना खाणे
आपले अन्न एका ठराविक वेळेत खाणे ही चांगली गोष्ट आहे परंतु असे काही वेळा असतात जेव्हा आपण आपले अन्न नीट पचवू शकत नाही आणि अशा वेळी जास्त अन्न खाल्ल्याने आपल्या पचनसंस्थेला आणखी त्रास होऊ शकतो आणि ते टाळले पाहिजे.
“भूक हे तुमचे पूर्वीचे जेवण चांगले पचल्याचे लक्षण आहे. जेव्हा तुम्ही भूक न लागता जेवता- तुम्ही तुमच्या यकृतावर जास्त ताण देत आहात. तुम्ही ज्या सर्वोत्तम नियमाचे पालन केले पाहिजे ते म्हणजे भूक लागल्यावरच खाणे. भूक असताना खाणे टाळणे आणि भूक नसताना खाण्यामुळे तुमचे आतड्यावर परिणाम होतात आणि तुमचे चयापचय कमी होऊ शकते,” डॉ सावलिया म्हणतात.
हेही वाचा: शिंकायचंय पण शिंकता येईना? ‘हे’ उपाय करुन पाहा; नाक होईल साफ मग, घ्या मोकळा श्वास
2. उशीरा झोपणे
आपल्यापैकी बरेच जण आपला दिवस उशिरा संपवतात आणि आपल्या स्मार्टफोनच्या स्क्रीनकडे बघत, आराम करण्याचा प्रयत्न करत मध्यरात्री झोपायला जातात. ही सर्वात वाईट दैनंदिन सवयींपैकी एक आहे जी तुमच्या पाचक आरोग्य आणि पोषण शोषण प्रक्रियेवर परिणाम करू शकते. रात्री उशिरापर्यंत जागण्याऐवजी, एखादी व्यक्ती पहाटेची वेळ स्वत: ची कामे वापरू शकते, जे तुमच्या एकूण आरोग्यासाठी आश्चर्यकारक देखील कार्य करेल.
“झोपण्याची सर्वोत्तम वेळ म्हणजे रात्री 10 पर्यंत. रात्री 10 ते पहाटे 2 वाजेपर्यंतची वेळ म्हणजे तुमची चयापचय क्रिया शिखरावर आहेजर तुम्ही संध्याकाळी 7-7:30 वाजता खाणे बंद केले आणि लवकर झोपले तर ते तुमच्या पाचक अग्नीला तुम्ही दिवसभरात जे काही खाल्ले आहे ते पचवण्यास अनुमती देते आणि योग्य पद्दतीने यकृत डिटॉक्स करते जे तुमचे वजन, साखरेची पातळी, ऊर्जा आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे तुमचे वजन राखण्यास मदत करते.
आयुर्वेद तज्ञ चेतावणी देतात की, मध्यरात्रीनंतर झोपल्याने तुमच्या झोपेची गुणवत्ता बिघडते आणि मानसिक समस्या, व्हिटॅमिनची कमतरता, खराब आतड्याचे आरोग्य इ.
3. रात्री 9 वाजता जेवणहे आपल्यापैकी बहुसंख्य लोक करतात आणि हे आपल्या सर्व आरोग्य समस्यांचे मूळ असू शकते. रात्री उशिरा जेवल्याने तुमच्या चयापचयावर नकारात्मक परिणाम होतो आणि दीर्घकाळापर्यंत मधुमेह आणि उच्च कोलेस्टेरॉल यांसारख्या जुनाट आजारांना आमंत्रण मिळू शकते. दुसरीकडे लवकर खाल्ल्याने यापैकी अनेक जीवनशैलीचे आजार दूर होऊ शकतात आणि तुम्हाला चांगल्या आरोग्याकडे नेऊ शकतात.
“सूर्यास्ताच्या आधी किंवा सूर्यास्ताच्या एक तासाच्या आत किंवा जास्तीत जास्त रात्री 8 वाजेपर्यंत रात्रीचे जेवण घेणे चांगले. रात्री 9 नंतर उशिरा जेवण केल्याने तुमची चयापचय क्रिया, यकृत डिटॉक्स आणि तुमची झोप देखील बिघडू शकते. यामुळे काही कालावधीत, मधुमेह, कोलेस्ट्रॉल, लठ्ठपणा, हृदयाच्या समस्या होऊ शकतात. असे डॉ. सावलिया सांगतात.
4. एकाच वेळी अनेक गोष्टी करणे
आपण सर्वजण कोणत्या ना कोणत्या वेळी एकाच वेळी अनेक गोष्टी करतो आहोत. काही लोक इतरांपेक्षा हे जास्त करतात आणि त्यामुळे आरोग्य समस्यांचा धोका वाढतो. जेव्हा तुम्ही एकाच वेळी अनेक गोष्टी करण्याचा प्रयत्न करत असता तेव्हा तुमच्या मानसिक आरोग्यावर विशेषतः परिणाम होऊ शकतो. अनेक गोष्टी एकत्र केल्यामुळे वाढलेली ताणतणाव स्वयं-प्रतिकार आणि जीवनशैलीतील आजारांचा धोका वाढवू शकतो.
“एकाच वेळी अनेक गोष्टी करण्यामुळे शरीरात अतिरिक्त कॉर्टिसॉल (तणाव संप्रेरक) वाढते ज्यामुळे तुम्हाला स्वयं-प्रतिकार आणि जीवनशैली विकार होण्याची शक्यता वाढते. एका वेळी एक गोष्ट मनाने केल्याने तुमची कार्यक्षमता सुधारते, तणाव कमी होतो आणि दिवसाच्या शेवटी तुम्हाला अधिक समाधानी आणि शांतता वाटते.” तज्ञ म्हणतात.
हेही वाचा : साधे पाणी पिणे हा हायड्रेट राहण्याचा सर्वोत्तम मार्ग नाही? तज्ज्ञांकडून जाणून घ्या काय आहे सत्य
5.जास्त व्यायाम करणे
हे खरे आहे की, उत्साही वाटण्यासाठी आणि संपूर्ण आरोग्य राखण्यासाठी व्यक्ती निरोगी आणि तंदुरुस्त असणे आवश्यक आहे. परंतु याचा अर्थ असा नाही की, आपण आपल्या शरीराचे संकेत ऐकू नये आणि स्वतःला थकवावे.
“एखाद्याच्या क्षमतेपेक्षा जास्त व्यायाम केल्याने तुम्हाला थकवा येऊ शकतो, रक्तस्रावाचे विकार, श्वास लागणे, खोकला, ताप, अति तहान आणि अगदी उलट्या देखील होऊ शकतात. थंडीच्या हंगामात जास्तीत जास्त व्यायाम अर्धा ताकद होईपर्यंत केला जाऊ शकतो. हे कपाळ, तळवे आणि घाम येणे यावरून सूचित होते. जर आपण पौष्टिक आहार न घेता आपल्या शरीराच्या क्षमतेपेक्षा जास्त व्यायाम करत राहिलो, तर त्यामुळे वात वाढणे, ऊतींचे नुकसान होणे आणि पाचक अग्नी कमी होऊ शकतो. त्यामुळे संयम ही गुरुकिल्ली आहे,” डॉ सावलिया सल्ला देतात.
सकारात्मक सवयी अंगी जोपसण्यासाठी जागरूक राहणे भविष्यात निरोगी जीवन निर्माण करण्यासाठी मदत करु शकते. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, खाणे असो किंवा व्यायाम असो काहीही करण्यापूर्वी तुमच्या शरीराचे आणि मनाचे ऐकले पाहिजे. उदा., जास्त व्यायाम करून तुमच्या शरीरावर जास्त मेहनत केल्याने चांगल्यापेक्षा जास्त नुकसान होऊ शकते. भूक न लागता खाल्ल्याने तुमची पचनशक्ती बिघडू शकते.
एचटीला दिलेल्या माहितीमध्ये, आयुर्वेद तज्ज्ञ डॉ. दिक्षा भावसार सावलिया या सवयींबद्दल बोलताना, ज्या तुम्हाला निरोगी राहण्यासाठी कोणत्या वाईट सवयी सोडल्या पाहिजेत हे सांगतात.
1.भूक नसताना खाणे
आपले अन्न एका ठराविक वेळेत खाणे ही चांगली गोष्ट आहे परंतु असे काही वेळा असतात जेव्हा आपण आपले अन्न नीट पचवू शकत नाही आणि अशा वेळी जास्त अन्न खाल्ल्याने आपल्या पचनसंस्थेला आणखी त्रास होऊ शकतो आणि ते टाळले पाहिजे.
“भूक हे तुमचे पूर्वीचे जेवण चांगले पचल्याचे लक्षण आहे. जेव्हा तुम्ही भूक न लागता जेवता- तुम्ही तुमच्या यकृतावर जास्त ताण देत आहात. तुम्ही ज्या सर्वोत्तम नियमाचे पालन केले पाहिजे ते म्हणजे भूक लागल्यावरच खाणे. भूक असताना खाणे टाळणे आणि भूक नसताना खाण्यामुळे तुमचे आतड्यावर परिणाम होतात आणि तुमचे चयापचय कमी होऊ शकते,” डॉ सावलिया म्हणतात.
हेही वाचा: शिंकायचंय पण शिंकता येईना? ‘हे’ उपाय करुन पाहा; नाक होईल साफ मग, घ्या मोकळा श्वास
2. उशीरा झोपणे
आपल्यापैकी बरेच जण आपला दिवस उशिरा संपवतात आणि आपल्या स्मार्टफोनच्या स्क्रीनकडे बघत, आराम करण्याचा प्रयत्न करत मध्यरात्री झोपायला जातात. ही सर्वात वाईट दैनंदिन सवयींपैकी एक आहे जी तुमच्या पाचक आरोग्य आणि पोषण शोषण प्रक्रियेवर परिणाम करू शकते. रात्री उशिरापर्यंत जागण्याऐवजी, एखादी व्यक्ती पहाटेची वेळ स्वत: ची कामे वापरू शकते, जे तुमच्या एकूण आरोग्यासाठी आश्चर्यकारक देखील कार्य करेल.
“झोपण्याची सर्वोत्तम वेळ म्हणजे रात्री 10 पर्यंत. रात्री 10 ते पहाटे 2 वाजेपर्यंतची वेळ म्हणजे तुमची चयापचय क्रिया शिखरावर आहेजर तुम्ही संध्याकाळी 7-7:30 वाजता खाणे बंद केले आणि लवकर झोपले तर ते तुमच्या पाचक अग्नीला तुम्ही दिवसभरात जे काही खाल्ले आहे ते पचवण्यास अनुमती देते आणि योग्य पद्दतीने यकृत डिटॉक्स करते जे तुमचे वजन, साखरेची पातळी, ऊर्जा आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे तुमचे वजन राखण्यास मदत करते.
आयुर्वेद तज्ञ चेतावणी देतात की, मध्यरात्रीनंतर झोपल्याने तुमच्या झोपेची गुणवत्ता बिघडते आणि मानसिक समस्या, व्हिटॅमिनची कमतरता, खराब आतड्याचे आरोग्य इ.
3. रात्री 9 वाजता जेवणहे आपल्यापैकी बहुसंख्य लोक करतात आणि हे आपल्या सर्व आरोग्य समस्यांचे मूळ असू शकते. रात्री उशिरा जेवल्याने तुमच्या चयापचयावर नकारात्मक परिणाम होतो आणि दीर्घकाळापर्यंत मधुमेह आणि उच्च कोलेस्टेरॉल यांसारख्या जुनाट आजारांना आमंत्रण मिळू शकते. दुसरीकडे लवकर खाल्ल्याने यापैकी अनेक जीवनशैलीचे आजार दूर होऊ शकतात आणि तुम्हाला चांगल्या आरोग्याकडे नेऊ शकतात.
“सूर्यास्ताच्या आधी किंवा सूर्यास्ताच्या एक तासाच्या आत किंवा जास्तीत जास्त रात्री 8 वाजेपर्यंत रात्रीचे जेवण घेणे चांगले. रात्री 9 नंतर उशिरा जेवण केल्याने तुमची चयापचय क्रिया, यकृत डिटॉक्स आणि तुमची झोप देखील बिघडू शकते. यामुळे काही कालावधीत, मधुमेह, कोलेस्ट्रॉल, लठ्ठपणा, हृदयाच्या समस्या होऊ शकतात. असे डॉ. सावलिया सांगतात.
4. एकाच वेळी अनेक गोष्टी करणे
आपण सर्वजण कोणत्या ना कोणत्या वेळी एकाच वेळी अनेक गोष्टी करतो आहोत. काही लोक इतरांपेक्षा हे जास्त करतात आणि त्यामुळे आरोग्य समस्यांचा धोका वाढतो. जेव्हा तुम्ही एकाच वेळी अनेक गोष्टी करण्याचा प्रयत्न करत असता तेव्हा तुमच्या मानसिक आरोग्यावर विशेषतः परिणाम होऊ शकतो. अनेक गोष्टी एकत्र केल्यामुळे वाढलेली ताणतणाव स्वयं-प्रतिकार आणि जीवनशैलीतील आजारांचा धोका वाढवू शकतो.
“एकाच वेळी अनेक गोष्टी करण्यामुळे शरीरात अतिरिक्त कॉर्टिसॉल (तणाव संप्रेरक) वाढते ज्यामुळे तुम्हाला स्वयं-प्रतिकार आणि जीवनशैली विकार होण्याची शक्यता वाढते. एका वेळी एक गोष्ट मनाने केल्याने तुमची कार्यक्षमता सुधारते, तणाव कमी होतो आणि दिवसाच्या शेवटी तुम्हाला अधिक समाधानी आणि शांतता वाटते.” तज्ञ म्हणतात.
हेही वाचा : साधे पाणी पिणे हा हायड्रेट राहण्याचा सर्वोत्तम मार्ग नाही? तज्ज्ञांकडून जाणून घ्या काय आहे सत्य
5.जास्त व्यायाम करणे
हे खरे आहे की, उत्साही वाटण्यासाठी आणि संपूर्ण आरोग्य राखण्यासाठी व्यक्ती निरोगी आणि तंदुरुस्त असणे आवश्यक आहे. परंतु याचा अर्थ असा नाही की, आपण आपल्या शरीराचे संकेत ऐकू नये आणि स्वतःला थकवावे.
“एखाद्याच्या क्षमतेपेक्षा जास्त व्यायाम केल्याने तुम्हाला थकवा येऊ शकतो, रक्तस्रावाचे विकार, श्वास लागणे, खोकला, ताप, अति तहान आणि अगदी उलट्या देखील होऊ शकतात. थंडीच्या हंगामात जास्तीत जास्त व्यायाम अर्धा ताकद होईपर्यंत केला जाऊ शकतो. हे कपाळ, तळवे आणि घाम येणे यावरून सूचित होते. जर आपण पौष्टिक आहार न घेता आपल्या शरीराच्या क्षमतेपेक्षा जास्त व्यायाम करत राहिलो, तर त्यामुळे वात वाढणे, ऊतींचे नुकसान होणे आणि पाचक अग्नी कमी होऊ शकतो. त्यामुळे संयम ही गुरुकिल्ली आहे,” डॉ सावलिया सल्ला देतात.
