Health Special काही वर्षांपूर्वी एखादी माहिती हवी असल्यास ग्रंथालयांच्या तुटपुंज्या माहितीवरच आपल्याला समाधान मानावे लागत असे. कॉम्प्युटर आणि इंटरनेटचा उदय किंवा तंत्रज्ञानाच्या झपाट्याने होत असलेल्या प्रगतीमुळे आपल्या जीवनाचे विविध पैलू बदलले आहेत, अर्थात आरोग्यसेवाही याला अपवाद नाही. गेल्या दशकात तर सर्वांजवळ स्मार्टफोन आले. अलीकडच्या वर्षांत, माहिती मिळवण्यासाठी गुगल हे एक सर्वव्यापी साधन झाले आहे आणि आरोग्यसेवेतही त्याने महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे. माझ्या क्लिनिकमध्येही कित्येक रुग्ण गुगल वाचून अनेक प्रश्न लिहून आणतात. आज आपण आरोग्यसेवेच्या क्षेत्रात गुगलचा काय प्रभाव आहे, त्याचे फायदे आणि संभाव्य तोटे काय याबद्दल जाणून घेऊया. या सहजतेमुळे आपला आजार समजावून घेणे सहज शक्य होते व त्यासाठी चांगले डॉक्टर निवडणेही शक्य होते.
गुगल – एक महाकोश
आरोग्यविषयक माहिती मिळवण्यासाठीही गुगल हे एक महत्त्वाचे माध्यम ठरले आहे. केवळ काही शब्द टाइप करून सर्वसामान्य व्यक्ती वैद्यकीय ज्ञानाच्या मोठ्या भांडारामध्ये प्रवेश करू शकते. डॉक्टरांचा सल्ला घेण्यापूर्वी रुग्ण आता त्यांची वैद्यकीय परिस्थिती, उपचार पर्याय आणि औषधांच्या दुष्परिणामांवर संशोधन करू शकतात. शिवाय, गुगल नवनवीन वैद्यकीय प्रणालीबद्दल माहितीही पुरवते.
लक्षणांची माहिती
जेव्हा काही लक्षणे दिसू लागतात, जसे की लघवीतून रक्त जाणे किंवा चामडीवर चट्टा येणे – तेव्हा हल्ली सर्वजण गुगलवर जाऊन त्याची माहिती घेतात. त्यामध्ये कुठल्या आजारात अशी लक्षणे असतात याची माहिती मिळते. त्यावरील चित्रे बघून ती आपल्या सारखी आहेत का याची पडताळणी करतात. असामान्य लक्षणे आढळतात, तेव्हा संभाव्य कारणे समजून घेण्यासाठी बऱ्याचदा गुगलकडे वळतात. तथापि, सावधगिरी बाळगणे महत्वाचे आहे, कारण गुगलवरील लक्षणांच्या विश्लेषणामुळे कधीकधी स्व-निदान आणि अनावश्यक चिंता उद्भवू शकते.
टेलीमेडिसिन व टेलीहेल्थ
डिजिटल युगात टेलीहेल्थ सेवांचा उदय झाला आहे आणि रुग्णांना डॉक्टरशी जोडण्यात गुगल महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. गुगलच्या सहाय्याने आरोग्य सेवा शोधल्या जाऊ शकतात, डॉक्टरांची भेटीची वेळ ठरवली जाते. आणि व्हिडिओ कॉलद्वारे वैद्यकीय व्यावसायिकांशी सल्लामसलत देखील शक्य होते. कोविड साथीच्या काळात ही सुविधा अमूल्य ठरली.
हेल्थ ट्रॅकिंग आणि मॉनिटरिंग
गुगलने तर आता वेगळा मोबाईल तयार केला आहे. गुगलद्वारे विविध प्रकारची हेल्थ ट्रॅकिंग टूल्स आणि अ‍ॅप्लिकेशन्स देखील तयार केली आहेत ती आपण वापरू शकतो. स्वतःचा फिटनेस, हृदय गती, झोपेची पद्धत आणि बऱ्याच काही तपासण्या त्याद्वारे शक्य होतात. उदाहरणार्थ, गुगल फिट आरोग्य आणि तंदुरुस्तीचा समग्र दृष्टीकोन देऊन आरोग्य सांभाळण्यास व आजाराचे निदान लवकर होण्यास मदत करते.
हेही वाचा – Health Special: अंथरूण ओले का होते? उपाय काय?
गुगलचे फायदे
१. तत्काळ माहिती – काही क्षणातच आपल्याला हव्या त्या विषयावर माहिती उपलब्ध होते. गुगल २४/७ उपलब्ध आहे, ज्यामुळे लोकांना केव्हाही माहिती मिळवणे सोयीस्कर होते.
२. परिस्थितीची जाण : डॉक्टरांशी अर्थपूर्ण संभाषणात आरोग्याच्या परिस्थितीची जाण होते.
३. गोपनीयता: गुगलवर आरोग्याच्या समस्या शोधणे सोपे जाते कारण कोणतीही व्यक्ती भीती न बाळगता त्यांच्या आजाराचा, चिंतांचा शोध घेऊ शकते.
गुगलवर आरोग्यविषयक समस्या शोधण्याचे तोटे
१. चुकीची माहिती: इंटरनेटवरील सर्व माहिती अचूक किंवा विश्वासार्ह नसते. भ्रामक किंवा चुकीच्या माहितीमुळे चुकीचे स्व-निदान आणि अयोग्य उपचार निर्णय होऊ शकतात.
२. चिंता आणि तणाव: ऑनलाइन संशोधनामुळे कधीकधी ‘सायबरकॉन्ड्रिया’ होऊ शकतो, जिथे व्यक्ती किरकोळ लक्षणांबद्दल जास्त काळजी करतात, त्यांना खात्री पटते की त्यांची गंभीर स्थिती आहे.
३. संदर्भाचा अभाव: गुगल शोध परिणामांमध्ये डॉक्टरांनी केलेल्या संदर्भाचा अभाव आहे. एखादे लक्षण दोन व्यक्तींमध्ये भिन्न कारणामुळे होऊ शकते आणि ज्यामुळे स्वयं-निदान आव्हानात्मक होते.
४. पुष्टी पूर्वग्रह: लोक बऱ्याचदा अशी माहिती शोधतात, जी त्यांच्या पूर्वकल्पित कल्पना किंवा भीतीची पुष्टी करते, ज्यामुळे पुष्टी पूर्वग्रह होतो आणि संभाव्यत: चुकीच्या विश्वासांना बळकटी मिळते.
५. गोपनीयतेची चिंता: गुगलवर आरोग्याची माहिती शोधल्याने वापरकर्त्यांना गोपनीयता भंग आणि डेटा सुरक्षा समस्यांचा सामना करावा लागू शकतो, कारण शोध प्रश्न आणि ऑनलाइन वर्तन ट्रॅक केले जाऊ शकते.
६. विलंबित व्यावसायिक मदत: आरोग्याच्या माहितीसाठी केवळ गुगलवर अवलंबून राहिल्यास विलंब किंवा अपुरी वैद्यकीय सेवा मिळू शकते. काही वेळेस त्वरित लक्ष देणे आवश्यक असते आणि स्वयं-निदान केल्याने वेळेवर आरोग्याबाबत हस्तक्षेप करण्यास वेळ लागू शकतो.
चिंता आणि मानसिक आरोग्यावर परिणाम
आरोग्याच्या समस्यांबद्दल जास्त शोध घेतल्यास चिंता वाढू शकते आणि मानसिक आरोग्यावर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो. समतोल राखणे आणि ऑनलाइन आरोग्य संशोधन वेड होऊ न देणे आवश्यक आहे. गुगलने आरोग्यसेवेच्या माहितीपर्यंत पोहोचण्याची आणि त्यांच्याशी संवाद साधण्याची पद्धत नक्कीच बदलली आहे. गुगलवर आरोग्याच्या समस्या शोधणे फायदेशीर आणि हानिकारक दोन्ही असू शकते. गुगल तत्काळ माहिती तर देते तथापि गुगलवर सापडलेले सर्व स्त्रोत विश्वासार्ह व अचूक नसतात आणि चुकीच्या माहितीमुळे चुकीचे स्व-निदान किंवा उपचार निर्णय होऊ शकतात.
गुगलचा जबाबदारीने वापर करणे, मिळालेल्या माहितीची पडताळणी करणे आणि आवश्यक असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घेणे महत्वाचे आहे. चुकीच्या माहितीचा सामना करणे, चिंता निर्माण करणे आणि आवश्यक वैद्यकीय सेवेस विलंब होण्याचा धोका देखील असतो. त्यामुळे गुगल तर वापरा पण सावधानतेने!
