screen time: आताच्या काळात महत्त्वाच्या कामापासून ते अगदी मनोरंजनापर्यंत आपण मोबाइलचा वापर करतो. लहान मुलांपासून ते वयोवृद्ध व्यक्तींपर्यंत प्रत्येकालाच मोबाइल, सोशल मीडिया, इंटरनेटची भुरळ पडली आहे. आपण नेहमी लहान मुलांच्या स्क्रीन टाइमबद्दल जागृक असतो. पण, लहान मुलांव्यतिरिक्त मोठ्यांनीदेखील आपल्या स्क्रीन टाइमवर लक्ष द्यायला हवे. एका संशोधनात असे समोर आले की, जे पालक स्क्रीनवर जास्त वेळ घालवतात ते नकळतपणे त्यांच्या मुलांमध्ये अशाच सवयींना प्रोत्साहन देतात.
लहान मुलांचा जास्त स्क्रीन वेळ ही संप्रेषण आणि समस्या सोडवण्यामध्ये विकसनशील विलंबाशी जोडला गेला आहे. एक स्पष्टीकरण असे आहे की, स्क्रीन टाइम पालक-मुलांच्या परस्पर संवादाला विस्थापित करतो, जे विकासासाठी महत्त्वपूर्ण आहे. परंतु, जेव्हा त्यांचे पालक स्मार्टफोन खूप वापरतात, तेव्हा ते त्यांच्या मुलांकडे कमी प्रतिसाद आणि लक्ष देण्याशी संबंधित आहे, विशेषत: जेव्हा हा स्क्रीन टाइम जेवणाच्या वेळेत असतो.
पालकांना त्यांच्या मुलांबरोबर अधिक वेळ घालवण्यासाठी स्क्रीन टाइम कमी करण्याची गरज नाही. पालकांनी त्यांच्या मुलांसोबत त्यांच्या वयोमानानुसार उपलब्ध असलेले शो टीव्हीवर पाहिल्यास, याचा त्यांच्यावर सकारात्मक परिणाम होतो. शक्यतो शोच्या आशयाबद्दलच्या संभाषणांमुळे, सकारात्मक रोल-मॉडेलिंग आणि विचारपूर्वक व्यवस्थापनाद्वारे कुटुंबात उत्तम स्क्रीन टाइम वाढवण्यासाठी पालक बरेच काही करू शकतात.
पालकांच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी स्क्रीन टाइमचे व्यवस्थापन
स्क्रीन टाइम म्हणजे अनेकदा एकाच जागी बराचवेळ बसणे, जे आपल्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी वाईट असू शकते. एका संशोधनातून असे समोर आले आहे की, दीर्घकाळ एका जागी बसणे रक्तातील साखरेचे नियमन, रक्तदाब, मेंदूचा रक्त प्रवाह आणि संज्ञानात्मक कार्य बिघडवू शकते. यापैकी काही प्रभाव एकतर दीर्घकाळापर्यंत बसण्याआधी व्यायाम करून किंवा दर ३० मिनिटांनी काहीतरी हालचाल करून दूर केले जाऊ शकतात.
आपल्या डोळ्यांना आणि मेंदूलाही विश्रांतीची गरज असते
आपले डोळे आणि मेंदू सतत स्क्रीन टाइमसाठी डिझाइन केलेले नाहीत. स्क्रीनकडे जास्त वेळ टक लावून पाहिल्याने आपले डोळे कोरडे, डोकेदुखी आणि अंधूक दृष्टी येऊ शकते. स्क्रीनचा आपल्या मेंदूवरही परिणाम होतो. संशोधनात असे आढळून आले आहे की, स्क्रीनचा अतिरेक आणि अव्यवस्थित वापर हे संज्ञानात्मक कार्यातील कमतरतांशी जोडलेले आहे. आपल्या मेंदूला विश्रांतीची आवश्यकता असते. नियमित विश्रांतीशिवाय, संज्ञानात्मक बर्नआउटचा धोका निर्माण होतो.
हेही वाचा: कढीपत्त्याच्या बियांचे सेवन मधुमेहींसाठी फायदेशीर आहे? तज्ज्ञांचे मत जाणून घ्या…
ग
ग
आपण काय करू शकतो?
मार्गदर्शक तत्त्वे शिफारस करतात की, प्रौढांसाठी मनोरंजनासाठी स्क्रीन वेळ मर्यादित करा. हा संदेश अनेकांसाठी उपयुक्त ठरू शकतो.
डोळ्यांवरील ताण दूर करा
२०-२०-२० नियम पाळा. दर २० मिनिटांनी, २० सेकंदांसाठी २० फूट (६ मीटर) दूर असलेल्या वस्तूकडे पाहून तुमच्या डोळ्यांना ब्रेक द्या.
नियमितपणे व्यायाम
नियमितपणे व्यायाम करा आणि चयापचय आणि संज्ञानात्मक फायद्यांसाठी दर ३० मिनिटांनी उठून हालचाल करा.
निष्क्रिय स्क्रीन टाइम मर्यादित करा
कोडी, सर्जनशील प्रकल्प किंवा शैक्षणिक सामग्री – मुलांसाठी संतुलित स्क्रीन वापर, मॉडेलिंग यांसारख्या मानसिकदृष्ट्या गुंतलेल्यांसाठी काही निष्क्रिय स्क्रीन क्रियाकलाप (डूम स्क्रोलिंग) बदलून पाहा.
लहान मुलांचा जास्त स्क्रीन वेळ ही संप्रेषण आणि समस्या सोडवण्यामध्ये विकसनशील विलंबाशी जोडला गेला आहे. एक स्पष्टीकरण असे आहे की, स्क्रीन टाइम पालक-मुलांच्या परस्पर संवादाला विस्थापित करतो, जे विकासासाठी महत्त्वपूर्ण आहे. परंतु, जेव्हा त्यांचे पालक स्मार्टफोन खूप वापरतात, तेव्हा ते त्यांच्या मुलांकडे कमी प्रतिसाद आणि लक्ष देण्याशी संबंधित आहे, विशेषत: जेव्हा हा स्क्रीन टाइम जेवणाच्या वेळेत असतो.
पालकांना त्यांच्या मुलांबरोबर अधिक वेळ घालवण्यासाठी स्क्रीन टाइम कमी करण्याची गरज नाही. पालकांनी त्यांच्या मुलांसोबत त्यांच्या वयोमानानुसार उपलब्ध असलेले शो टीव्हीवर पाहिल्यास, याचा त्यांच्यावर सकारात्मक परिणाम होतो. शक्यतो शोच्या आशयाबद्दलच्या संभाषणांमुळे, सकारात्मक रोल-मॉडेलिंग आणि विचारपूर्वक व्यवस्थापनाद्वारे कुटुंबात उत्तम स्क्रीन टाइम वाढवण्यासाठी पालक बरेच काही करू शकतात.
पालकांच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी स्क्रीन टाइमचे व्यवस्थापन
स्क्रीन टाइम म्हणजे अनेकदा एकाच जागी बराचवेळ बसणे, जे आपल्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी वाईट असू शकते. एका संशोधनातून असे समोर आले आहे की, दीर्घकाळ एका जागी बसणे रक्तातील साखरेचे नियमन, रक्तदाब, मेंदूचा रक्त प्रवाह आणि संज्ञानात्मक कार्य बिघडवू शकते. यापैकी काही प्रभाव एकतर दीर्घकाळापर्यंत बसण्याआधी व्यायाम करून किंवा दर ३० मिनिटांनी काहीतरी हालचाल करून दूर केले जाऊ शकतात.
आपल्या डोळ्यांना आणि मेंदूलाही विश्रांतीची गरज असते
आपले डोळे आणि मेंदू सतत स्क्रीन टाइमसाठी डिझाइन केलेले नाहीत. स्क्रीनकडे जास्त वेळ टक लावून पाहिल्याने आपले डोळे कोरडे, डोकेदुखी आणि अंधूक दृष्टी येऊ शकते. स्क्रीनचा आपल्या मेंदूवरही परिणाम होतो. संशोधनात असे आढळून आले आहे की, स्क्रीनचा अतिरेक आणि अव्यवस्थित वापर हे संज्ञानात्मक कार्यातील कमतरतांशी जोडलेले आहे. आपल्या मेंदूला विश्रांतीची आवश्यकता असते. नियमित विश्रांतीशिवाय, संज्ञानात्मक बर्नआउटचा धोका निर्माण होतो.
हेही वाचा: कढीपत्त्याच्या बियांचे सेवन मधुमेहींसाठी फायदेशीर आहे? तज्ज्ञांचे मत जाणून घ्या…
ग
ग
आपण काय करू शकतो?
मार्गदर्शक तत्त्वे शिफारस करतात की, प्रौढांसाठी मनोरंजनासाठी स्क्रीन वेळ मर्यादित करा. हा संदेश अनेकांसाठी उपयुक्त ठरू शकतो.
डोळ्यांवरील ताण दूर करा
२०-२०-२० नियम पाळा. दर २० मिनिटांनी, २० सेकंदांसाठी २० फूट (६ मीटर) दूर असलेल्या वस्तूकडे पाहून तुमच्या डोळ्यांना ब्रेक द्या.
नियमितपणे व्यायाम
नियमितपणे व्यायाम करा आणि चयापचय आणि संज्ञानात्मक फायद्यांसाठी दर ३० मिनिटांनी उठून हालचाल करा.
निष्क्रिय स्क्रीन टाइम मर्यादित करा
कोडी, सर्जनशील प्रकल्प किंवा शैक्षणिक सामग्री – मुलांसाठी संतुलित स्क्रीन वापर, मॉडेलिंग यांसारख्या मानसिकदृष्ट्या गुंतलेल्यांसाठी काही निष्क्रिय स्क्रीन क्रियाकलाप (डूम स्क्रोलिंग) बदलून पाहा.
