दही, ब्रेड, कॉफीमध्ये मिसळली जाणारी प्रथिने आपल्या आरोग्यासाठी फायदेशीर आहेत का?

सध्या प्रथिनांबद्दलचा उत्साह लोकांमध्ये खूप वाढत चालला आहे. प्रथिने आपल्या आरोग्यासाठी निश्चितच महत्त्वाची असली तरी आपल्यापैकी बहुतेकांना आपल्या आहारात नियमित म्हणून या प्रथिनयुक्त पदार्थांची आवश्यकता नसते. या मार्केटिंगमुळे ‘हालो इफेक्ट’ होऊ शकतो, जिथे ग्राहक चुकून उच्च प्रथिनयुक्त पदार्थांना एकूण पौष्टिक मूल्याच्या बरोबरीचे मानतात. या परिणामामुळे प्रथिनेयुक्त पदार्थ मूलतः पौष्टिक असतात, असा गैरसमज निर्माण होऊ शकतो.

स्नायूंचे प्रमाण आणि रोगप्रतिकार शक्ती टिकवून ठेवण्यासाठी प्रथिने आवश्यक आहेत. पोषण मार्गदर्शक तत्त्वे लोकांना प्रति किलोग्राम शरीराच्या वजनाच्या सुमारे ०.७५ ग्रॅम प्रथिने खाण्याचा प्रयत्न करण्याची शिफारस करतात. परंतु, काही पुरावे असे सूचित करतात की, ही शिफारस कमी मानली जाऊ शकते आणि ती प्रति किलोग्राम शरीराच्या वजनाच्या सुमारे १.२ ग्रॅम ते १.६ ग्रॅम असावी, अशी शिफारस होती.

आपल्या आरोग्यानुसार आपल्याला किती प्रथिनांची आवश्यकता असते हे दर्शविणारे बरेच पुरावे आहेत. उदाहरणार्थ- आजारातून बरे होताना लोकांना जास्त प्रथिने खाण्याची आवश्यकता असते. संशोधनात असेही दिसून आले आहे की, वयानुसार स्नायूंच्या नुकसानीचा सामना करण्यासाठी वृद्ध प्रौढांनी प्रतिकिलो शरीराच्या वजनाच्या किमान १.२ ग्रॅमचे लक्ष्य ठेवले पाहिजे.

खेळाडूंना त्यांच्या प्रशिक्षण आणि झीज भरून काढण्यासाठी जास्त प्रमाणात प्रथिने खाण्याची आवश्यकता असते. त्याशिवाय वजन कमी करण्याच्या औषधांची वाढती लोकप्रियता पाहता, वजन कमी करताना स्नायूंचे नुकसान कमी करण्यासाठी प्रथिनांच्या सेवनावर अधिकाधिक भर दिला जात आहे.

पण, फक्त प्रथिने स्नायूंसाठी चांगली असली तरी त्यांचे जास्त सेवन आरोग्यासाठी योग्य मानले जात नाही. खरे तर, असे दिसते की, आपण मोठ्या प्रमाणात प्रथिने वापरतो तरीही त्यातील फक्त काही प्रमाणात शरीर प्रत्यक्षात वापरते.

आपल्यापैकी बहुतेकांना सध्याच्या मार्गदर्शक तत्त्वांपेक्षा थोड्या जास्त प्रथिनांची आवश्यकता असेल; परंतु सोशल मीडियावरील वेलनेस इन्फ्लुएन्सरद्वारे प्रचारित केलेल्या प्रथिनांपेक्षा कमी नसावीत. काही जण तर असे म्हणतात की, आपल्याला शरीराच्या वजनाच्या प्रति किलो तीन ग्रॅमपर्यंत प्रथिने आवश्यक आहेत.

प्रथिनांबद्दलच्या अधिक जागरूकतेमुळे फायद्याची शक्यता-

ते किती प्रथिने घेत आहेत, यापेक्षा त्यांनी निवडलेल्या प्रथिनांची गुणवत्ता आणि वारंवारता यावरून त्यांना प्रथिनांमुळे किती फायदा होणार ते ठरत असते. आपण दिवसभरात कमी प्रमाणात प्रथिनयुक्त पदार्थांचे सेवन करण्याचे ध्येय ठेवले पाहिजे.

सध्याच्या पुराव्यांवरून असे दिसून येते की, प्रत्येक जेवणात सुमारे २०-३० ग्रॅम प्रथिने शारीरिक हालचालींसह स्नायूंच्या देखभालीला मदत करतात. ही प्रथिने संपूर्ण अन्नातून (जसे की काजू, बिया, दूध, अंडी आणि शेंगदाणे) येतील. परंतु, फोर्टिफाइड प्रोटीन उत्पादनांना जलद आणि सोपा नाश्ता म्हणून स्थान असू शकते.