Health Special: पावसाळ्याच्या आरंभी निरोगी राहण्यासाठी ‘हे’ अवश्य करावे!

• भूक लागल्याशिवाय जेवू नका. भूक नसताना अन्नसेवन म्हणजे रोगांना आमंत्रण हे पक्कं ध्यानात ठेवा.

• भूक नसेल तर द्रव-आहार घ्या. पावसाचे हे पहिले दिवस सूप-यूष पिण्याचा सल्ला आयुर्वेदाने दिलेला आहे. जसे – मुगाचे कढण, मसुरचे कढण, तांदळाची पेज, शेवग्याच्या शेंगांचे कढण, मांसाचे सूप, भाज्यांचे सूप वगैरे.

• भूक वाढली आहे हे लक्षात आले की मगच जेवण सुरु करा.

• पहिले दोन आठवडे आपला आहार सहज पचेल असा हलका ठेवा. पावसाळ्याचा आरंभीचा काळ (प्रावृट्‌ ऋतु) हा अर्धपोटी जेवण्याचा काळ आहे.

• जेवण जेवताना अन्न गरम असेल असे पाहा. या दिवसांत थंड जेवण पचत नाही.

• पचायला जड अन्नपदार्थ कटाक्षाने टाळा- मैदा व मैद्याचे पदार्थ (बेकरीचे पदार्थ), दही, ताक,लस्सी,श्रीखंड वगैरे दूधदुभत्याचे पदार्थ, चीज व चीजयुक्त पदार्थ, साखर व साखरयुक्त पदार्थ,मावा-मिठाई,गोड मिष्टान्ने,बेसन, उडीद, साबूदाणा, आंबवलेले पदार्थ, तळलेले पदार्थ,तळलेले मासे,कवचयुक्त जलचर-कोलंबी, खेकडे, कालवं, कोंबडी, मांस वगैरे. या दिवसांत विविध आरोग्य-समस्यांसाठी उपचाराला आलेले रुग्ण बहुधा हाच आहार खाऊन आजारी पडलेले असतात.

हेही वाचा… Health Special: सविराम उपास म्हणजे काय?

• धान्यांमध्ये सुरुवातीला गहू, बाजरी अशी जड धान्ये टाळा. पचायला हलके असलेले तांदूळ व नाचणी योग्य राहील.

• कडधान्यांमध्ये मोठ्या आकाराची कडधान्ये टाळा,जसे- चणे, वाल, पावटे, चवळी, छोले, राजमां, सोयाबीन वगैरे. ही कडधान्ये आरोग्य व अग्नी उत्तम असताना खाण्यायोग्य आहेत. मूग, मसूर, मटकी चालतील. मात्र अनेकांना मुगाने पोटफुगीचा त्रास संभवतो.

• धान्य आणि कडधान्यं जुनी (निदान सहा महिने जुनी) असतील याची काळजी घ्या किंवा तव्यावर,कढईवर भाजून मगच वापरा.

• जेवताना चपाती, भाकरी, भाताचे प्रमाण कमी आणि भाज्या, कोशिंबीर यांचे प्रमाण जास्त अशी सवय लावा.

• जेवणामध्ये चटण्यांचा सढळ उपयोग करा.जसे- पुदिन्याची चटणी,लसणाची चटणी, मेथकूट, चिंचेची चटणी वगैरे.

• क्रमाक्रमाने जेवणांत गरम मसाल्यांचा वापर हळुहळू वाढवत न्या.

• फळांमध्ये आंबा पहिला बंद करा.ज्यांमध्ये पाणी अधिक आहे अशी कलिंगड, द्राक्षे, केळे, पेरु, चिबूड, ड्रॅगन फ़्रुट, पेअर अशी फळे टाळा. त्यातही ज्यांना सर्दी, सायनस, खोकला, दमा आणि सांधे धरणे-आखडणे, अंग जड होणे, शरीरामध्ये पाणी जमणे, अंगावर सूज असे त्रास होतात त्यांनी ही फळे कटाक्षाने टाळावीत.

हेही वाचा… Health Special: पावसाळ्यातील आरोग्यबिघाडाला ‘हे’ कारणीभूत!

• उघड्यावरचे अन्नपदार्थ कटाक्षाने खाऊ नका.

• पिण्यासाठी निम्मे आटवलेले पाणी वापरा. शरीराचे जडत्व, कफविकार, अपचन, पोटफुगीवगैरे पचनाचे विकार टाळण्यासाठी आटवलेले पाणी निश्चित उपयुक्त पडते. नाहीच तर निदान पितेवेळी कोमट असेल असे पाणी प्या.

• रात्रीचे जेवण लवकरात लवकर घ्या, कसंही करुन रात्री उशिरा अन्नसेवन टाळा.

• रात्री अर्धपोट भरेल इतकाच आहार घ्या.

• रात्री जागरण टाळा.

• सकाळी सूर्योदयाच्या आधी उठा.

• दिवसा झोपणे निषिद्ध समजा, विशेषतः स्थूल शरीराच्या, मधुमेह, श्वसनविकार, कफविकार, सांध्यांचे आजार यांनी ग्रस्त असलेल्यांनी.

• रात्रपाळी करणार्‍यांनी दिवसा झोपायचे झालेच तर तर अन्नसेवन करण्यापूर्वी झोपा.

• सकाळी (किंवा सायंकाळी) हलका व्यायाम करा.

• पावसाळ्यामधील विविध प्रकारचे श्वसनविकार व अन्य लहानसहान आजार टाळण्याचा सोपा उपाय म्हणजे नियमित योगासने व प्राणायाम करणे.