मानेचा मान ठेवा नाहीतर…

आमच्या बाह्यरुग्ण विभागात येणार्‍या रुग्णांपैकी कंबरदुखी आणि गुडघेदुखी पाठोपाठ सगळ्यात जास्त संख्या असलेले रुग्ण म्हणजे मानदुखी चे रुग्ण.
२०२०मध्ये जागतिक स्तरावर मानदुखी असलेल्या व्यक्तींची संख्या २०३ दशलक्ष इतकी होती. यामध्ये पुरुषांपेक्षा महिलांची संख्या अधिक होती. २०५० पर्यंत ही संख्या २६९ दशलक्ष इतकी असेल असा अंदाज वर्तवण्यात आला आहे. अल्प आणि मध्यम उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये मानदुखीचं प्रमाण सर्वाधिक आहे. तीव्र मानदुखीचा परिणाम कौटुंबिक, सामाजिक आणि व्यावसायिक स्तरावर होतो त्यामुळे कंबरदुखी प्रमाणेच मानदुखी ही देखील जगभरात एक आर्थिक भार निर्माण करणारी समस्या ठरते आहे.
साधारणपणे मानदुखी प्रमुख दोन प्रकारात विभागली जाते, पहिला प्रकार ज्यात वेदना या फक्त मानेमध्ये किंवा मानेच्या आजूबाजूच्या स्नायूंमध्ये जाणवतात, आणि दुसरा प्रकार ज्यात मान तर दुखतेच त्यासोबत एका किंवा दोन्ही हातांमधे वेदना जाणवतात, मुंग्या येतात किंवा हात सुन्न पडल्यासारखे वाटतात. या प्रमुख दोन प्रकारांव्यतिरिक्त अपघातानंतर होणारी मानदुखी, फक्त मानेच्या आजूबाजूचे स्नायू आखडणे किंवा दुखणे, चक्कर, डोकेदुखी यासह होणारी मानदुखी असे इतर प्रकार ही आढळून येतात. बहुतेकवेळा मानदुखी ही एका विशिष्ट कारणामुळे न होता अनेक कारणांचा एकत्रित परिणाम म्हणून होते, (याला अपवाद अपघातानंतर होणारी मानदुखी).
वाढत्या वयानुसार मानेच्या मणक्यामधे आणि दोन मणक्यामधल्या गादीत होणाऱ्या बदलांमुळे मानदुखीचा त्रास सुरु होऊ शकतो, आणि पुढे जाऊन एका किंवा दोन्ही हातात जाणाऱ्या नसांना त्रास होऊ शकतो. सध्याच्या जीवनशैलीमुळे हे बदल अगदी ३०व्या वर्षापासून देखील दिसून येतात. बैठी जीवनशैली, वाढलेला स्क्रीन टाइम, वेगवेगळ्या स्क्रीन्सकडे बघण्याच्या चुकीच्या पद्धती, शरीरात होणारं डिहायड्रेशन, कामाच्या ठिकाणी पुरेशा सुविधांचा अभाव, मानेच्या आणि वरच्या पाठीच्या स्नायूंचा कमकुवतपणा, अयोग्य बसण्याच्या सवयी, कंबरेच्या वरच्या भागात किंवा छातीच्या भागात असणारं अतिरिक्त चरबीचं प्रमाण, सतत डोक्यावर वजन उचलणे, अति श्रमाची कामे करणे, सतत आणि लांब अंतरावर चारचाकी किंवा दुचाकी चालवणं, अयोग्य उशीचा वापर, पाठीवर खूप जास्त वजन असमान पद्धतीने किंवा एकाच खांद्यावर घेणं, खूप वेळ मान खाली वाकवून वाचन किंवा लिखाण, शिवणकाम करणे. अतिरिक्त मानसिक ताण, नैराश्य किंवा पुरेशी झोप न मिळणं. यापैकी अनेक घटकांचा एकत्रित परिणाम मानेच्या आरोग्यावर होतो. मणक्यांच्या आणि गादीच्या आरोग्यात होणारे बदल हे अपरिवर्तनीय असतात. मात्र स्नायूंचं आरोग्य हे कुठल्याही वयात सुधारता येऊ शकतं आणि जीवनशैलीतील बदल हे कुठल्याही वयात करता येऊ शकतात.