डॉ. अविनाश सुपे
एका व्यक्तीपासून दुसऱ्या व्यक्तीस होणाऱ्या रोगांना संक्रमक रोग (Infectious disease) असे म्हणतात. हे खरे आहे की कुठलेही जंतू किंवा विषाणू शरीरात अनुकूल परिस्थिती मिळाल्यास आपली वाढ करू शकतात. जसे अनुकूल भूमीतच बीज वाढते तसे अशक्त शरीरात रोगांचे आक्रमण होते.
वातावरण दूषित झाल्यामुळे इन्फ्लूएन्झा हा रोग पसरतो. संक्रमक असल्यामुळे हा रोग शीघ्र आणि तीव्र गतीने पसरतो. रोग्याच्या शिंकणे, खोकणे ह्यातून बाहेर पडलेल्या विषाणूंचे हवेतून आसपासच्या माणसांत संक्रमण होते. त्यामुळे याची साथ असताना सिनेमागृहे, हॉटेल्स, रेल्वे इत्यादी गर्दीच्या ठिकाणापासून दूर राहिले पाहिजे. कोणताही आजार दुबळ्या माणसांवर लवकर होतो म्हणून जीवनमरण हा सृष्टीक्रम समजून शरीर व मन सक्षम ठेवावे. कोविड किंवा स्वाइन फ्लू असे अपवाद सोडल्यास हा रोग भयंकर नाही व योग्य खबरदारी घेतल्यास घातकही नाही. कोविडदेखील हल्ली खूप कमी घातक आहे.
आणखी वाचा- Health Special: हिवाळ्यात हवा प्रदूषित का होते? त्याचा शरीरावर कोणता परिणाम होतो?
हंगामी इन्फ्लूएंझा (फ्लू) म्हणजे काय?
हंगामी इन्फ्लूएन्झा, ज्याला सामान्यत: “फ्लू” म्हणतात, इन्फ्लूएंझा विषाणूंमुळे होतो, जो श्वसनमार्गाला (म्हणजे, नाक, घसा, फुफ्फुस) संक्रमित करतो. सामान्य सर्दीसारख्या इतर बऱ्याच व्हायरल श्वसन संक्रमणांच्या विपरीत, फ्लूमुळे; काही लोकांमध्ये गंभीर आजार आणि जीवघेणी गुंतागुंत होऊ शकते. इन्फ्लूएंझा जागतिक स्तरावर आढळतो ज्याचा वार्षिक दर प्रौढांमध्ये ५% – १०% आणि मुलांमध्ये २०% – ३०% आहे.
H1N1 फ्लू हा इन्फ्लूएंझा A चा उपप्रकार आहे. फ्लू, ज्याला इन्फ्लूएंझादेखील म्हणतात, हा नाक, घसा आणि फुफ्फुसांचा विषाणूजन्य संसर्ग आहे, जो श्वसन प्रणालीचा भाग आहे. इन्फ्लूएंझा कारणीभूत असलेल्या विषाणूंना अक्षरांसह नावाच्या चार श्रेणींमध्ये विभागले गेले आहे. इन्फ्लूएंझा ए हा सर्वात सामान्य प्रकार आहे.
आणखी वाचा-Health Special: मानसिक आघाताची लक्षणे कोणती? तो कसा ओळखावा?
फ्लू कसा पसरतो?
हंगामी इन्फ्लूएंझा सहजपणे पसरतो आणि शाळा, नर्सिंग होम, व्यावसायिक ठिकाणे किंवा शहरांमध्ये पसरू शकतो. जेव्हा संक्रमित व्यक्ती खोकते तेव्हा संक्रमित थेंब हवेत जातात आणि दुसरी व्यक्ती श्वास घेते आणि त्या संक्रमणास बाधित होऊ शकते. विषाणूंनी दूषित झालेल्या हातांनीही हा विषाणू पसरू शकतो. संक्रमण रोखण्यासाठी, खोकताना लोकांनी आपले तोंड आणि नाक मास्क/ रुमालाने झाकले पाहिजे आणि नियमितपणे हात धुवावेत. फ्लूची तीव्रता सौम्य ते प्राणघातक असू शकते. व्हायरसने ग्रस्त असलेल्या बर्‍याच लोकांना सौम्य लक्षणे जाणवतात परंतु तरीही ते इतरांमध्ये पसरू नयेत म्हणून घरीच राहिले पाहिजे. फ्लूच्या सामान्य लक्षणांमध्ये खोकला, ताप, स्नायू किंवा शरीरात वेदना, थंडी वाजून येणे, खवखवणारा घसा, वाहणारे किंवा भरलेले नाक, थकवा, डोकेदुखी, मळमळ किंवा उलट्या हे समाविष्ट आहे. लक्षणे टाळण्यासाठी फ्लूला प्रतिबंध करणे हा सर्वोत्तम मार्ग आहे. लस घेऊन फ्लूच्या हंगामात अतिरिक्त खबरदारी घेऊन लोक व्हायरसचा धोका कमी करू शकतात. फ्लूचा हंगाम बहुतेक भागात चक्रीय असतो, ज्यामध्ये शरद ऋतूतील आणि हिवाळ्याच्या महिन्यांमध्ये अधिक प्रकरणे आढळतात.
फ्लूच्या हंगामात व्हायरसपासून बचाव करण्याचा लस हा एक सुरक्षित आणि प्रभावी मार्ग आहे. एखाद्या व्यक्तीला मिळालेली लस फ्लूच्या सर्व प्रकारांना प्रतिबंधित करणारी नसली तरीही ती त्या वर्षात लोकांना संसर्ग होण्याची शक्यता असलेल्या ताणापासून संरक्षण प्रदान करते. अमेरिकेच्या संसर्गजन्य विकारांशी संबंधित संस्थेच्या मते, फ्लू झालेल्या रुग्णांमध्ये लस गंभीर गुंतागुंत होण्याचा धोकादेखील कमी करू शकते. फ्लूच्या रुग्णांना बरे होण्यासाठी भरपूर विश्रांती आणि द्रवपदार्थांची आवश्यकता असते. फ्लूचा कालावधी कमी करण्यासाठी डॉक्टर अँटीव्हायरल औषधे लिहून देतात. एखाद्या व्यक्तीला त्यांची लक्षणे कमी करण्यासाठी घरगुती उपचारांचा देखील फायदा होऊ शकतो. (क्रमश:)
