Health Special आजार टाळण्यासाठी व्यायाम हा एक प्रभावी आणि आवश्यक उपाय आहे. नियमित व्यायामामुळे शरीर तंदुरुस्त राहते, प्रतिकारशक्ती वाढते आणि अनेक गंभीर आजारांचा धोका कमी होतो. शारीरिक क्रियाशीलता फक्त वजन नियंत्रणासाठीच नाही, तर हृदय, पचनसंस्था, सांधे आणि मानसिक आरोग्य सुधारण्यासाठीसुद्धा महत्त्वपूर्ण ठरते. योग्य व्यायामामुळे शरीरातील विविध अवयव चांगले कार्य करतात आणि विविध प्रकारचे आजार टाळण्यास मदत होते. आता, पचनाचे आजार टाळण्यासाठी उपयुक्त असलेल्या विविध व्यायामप्रकारांबद्दल सविस्तर माहिती घेऊ.
चालणे , जॉगिंग/धावणे, सायकलिंग, पोहणे आणि योगा (Yoga)
योगासनांमुळे शरीरातील हार्मोनल संतुलन राखले जाते आणि चयापचय क्रिया उत्तेजित होतात. प्राणायामासारखे श्वसनाचे व्यायामदेखील पचनशक्ती सुधारण्यास मदत करतात. जेवल्यानंतर थोडा वेळ चालल्यास पचनक्रिया सुधारते आणि बद्धकोष्ठता व फुगवटा कमी करण्यात मदत करते.
सूर्यनमस्कार (Surya Namaskar): सूर्यनमस्कार ही एक संपूर्ण शरीरासाठीची व्यायामप्रणाली आहे, जी पचनसंस्था उत्तम ठेवण्यास मदत करते. यामुळे पचनाच्या सर्व अवयवांना योग्य रक्तपुरवठा होतो.
हेही वाचा >>> Health Special: पोटातील गॅस: कारणे, लक्षणे आणि नियंत्रण उपाय (भाग १)
तणाव आणि मानसिक आरोग्य सुधारण्यासाठी व्यायाम
मानसिक आरोग्य टिकवणे आणि तणाव टाळण्यासाठी व्यायाम खूप महत्त्वाचा असतो. मानसिक आजारांसारख्या समस्या दूर ठेवण्यासाठी हे व्यायाम प्रकार उपयुक्त ठरतात:
अ) ध्यान (Meditation): ध्यानामुळे तणाव कमी होतो, मेंदूला विश्रांती मिळते आणि मानसिक शांती लाभते. दररोज काही मिनिटे ध्यान केल्यास तणावमुक्त राहता येते.
ब) योगासनं: योगामुळे शरीर आणि मनाची संतुलित अवस्था निर्माण होते. आसनांच्या माध्यमातून तणाव कमी होतो आणि आनंदाची भावना वाढते.
क) दीर्घ श्वसन व्यायाम (Deep Breathing Exercises): दीर्घ श्वसनामुळे ऑक्सिजनचे प्रमाण वाढते आणि मेंदू शांत होतो.
गॅस निर्माण करणारे पदार्थ कमी करा
-काही पदार्थ गॅसची समस्या निर्माण करतात, ज्यामुळे पचनक्रियेत अडथळे येऊ शकतात. उदाहरणार्थ: कोबी, कांदा, मुळा, सोयाबीन, बीन्स.
पचन सुधारण्यासाठी संतुलित आहार, योग्य वेळ, व्यायाम आणि तणावमुक्त जीवनशैली महत्त्वाची आहे. वरील उपायांचा अवलंब केल्यास पचनक्रिया योग्य राहते आणि पोटाशी संबंधित समस्यांचा सामना करता येतो. पचनक्रिया सुधारण्यासाठी
योगाची काही आसने अत्यंत प्रभावी ठरतात. योगामध्ये शारीरिक हालचाली, श्वासोच्छवास आणि मानसिक ताणतणाव दूर करणारे व्यायाम यांचा समावेश असतो. त्यामुळे पचनक्रिया सुधारते, पोटातील स्नायूंना मजबुती येते, आतड्यांची हालचाल सुधारते.
हेही वाचा >>> विकी कौशल एंग्झायटीचा कसा सामना करतो? जाणून घ्या, तज्ज्ञ याविषयी काय सांगतात?
गॅसची समस्या कमी करण्यासाठी खालील योगासने उपयुक्त ठरतात.
१. पवनमुक्तासन (Gas Release Pose):
· कसे करावे: पाठीवर झोपा, दोन्ही पाय गुडघ्यात वाकवून छातीवर घ्या आणि हातांनी गुडघ्यांना मिठी मारा. डोके जमिनीवर ठेवा किंवा गुडघ्यांजवळ आणा. काही सेकंद या स्थितीत राहा आणि नंतर सोडा.
* फायदे: या आसनामुळे पोटातील वायू बाहेर पडण्यास मदत होते आणि पचन सुधारते.
२. भुजंगासन (Cobra Pose):
* कसे करावे: पोटावर झोपा, दोन्ही हात जमिनीवर ठेवून वरील भाग वर उचलून धरा. डोके मागे वळवून हातांना आधार द्या.
* फायदे: या आसनामुळे पोटातील रक्तप्रवाह सुधारतो, पचनक्रिया सुलभ होते आणि पोटदुखी कमी होते.
३. वज्रासन (Thunderbolt Pose):
* कसे करावे: गुडघ्यांवर बसून पायाच्या तळव्यांवर बसावे. पाठीचा कणा सरळ ठेवा आणि हात गुडघ्यांवर ठेवा.
* फायदे: वज्रासन हे एकमेव आसन आहे जे जेवणानंतर करता येते. हे आसन पचन सुधारण्यास मदत करते आणि गॅसची समस्या कमी करते.
४. अर्धमत्स्येन्द्रासन (Half Spinal Twist Pose):
· कसे करावे: बसून डावा पाय उजव्या पायावर ठेवा आणि उजवा हात डाव्या गुडघ्यावर ठेवा. डावा हात मागे ठेऊन शरीराचा कणा उजव्या बाजूला वळवा. हाच क्रम उलट बाजूने करा.
फायदे: पोटाच्या स्नायूंवर ताण पडून पचनक्रिया सुधारते आणि आतड्यांतील हालचाल सुलभ होते.
५. बालासन (Child Pose):
* कसे करावे: गुडघे वाकवून मांडीवर बसा, नंतर शरीर पुढे झुकवून डोके जमिनीवर ठेवा आणि हात पुढे ताणून ठेवा.
* फायदे: हे आसन तणाव दूर करून पचन तंत्राला आराम देते आणि पोटातील स्नायूंना आराम मिळतो.
६. धनुरासन (Bow Pose):
* कसे करावे: पोटावर झोपा, दोन्ही पाय गुडघ्यातून वाकवून हातांनी टाचा पकडा आणि शरीराला धनुष्याच्या आकारात ताणा.
* फायदे: या आसनामुळे पोटातील स्नायूंवर ताण पडतो, ज्यामुळे पचनक्रिया सुधारते आणि बद्धकोष्ठतेपासून आराम मिळतो.
७. ताडासन (Mountain Pose):
* कसे करावे: पाय सरळ करून उभे राहा, दोन्ही हात वर ताणून ठेवा आणि पायाच्या बोटांवर उभे राहून शरीर उंचवा.
* फायदे: ताडासनामुळे शरीरातील रक्तप्रवाह सुधारतो आणि पचनक्रिया सुलभ होते.
८. मार्जारीआसन (Cat-Cow Pose):
* कसे करावे: हात आणि गुडघ्यांवर बसून पाठीला वर वाकवा (मांजराची स्थिती) आणि मग पाठीला खाली झुकवा.
* फायदे: या आसनामुळे पोटाच्या स्नायूंना आणि आंतड्यांना मोकळीक मिळते,
ज्यामुळे पचनक्रिया सुधारते.
९. शवासन (Corpse Pose):
* कसे करावे: पाठीवर सरळ झोपा, दोन्ही हात बाजूला आणि डोळे बंद करा.
* फायदे: शवासनामुळे शरीर तणावमुक्त होते, मन शांत होते आणि पचनक्रियेला विश्रांती मिळते.
१०. सूर्यनमस्कार (Sun Salutation):
* कसे करावे: सूर्यनमस्कारामध्ये विविध आसनांचा समावेश असतो ज्यामुळे शरीराच्या विविध भागांवर परिणाम होतो.
* फायदे: सूर्यनमस्कारामुळे शरीरातील रक्तप्रवाह सुधारतो, पचनक्रिया सुलभ होते आणि शरीरातील अनावश्यक गॅसची समस्या कमी होते.
रोजच्या जीवनशैलीत नियमित व्यायामाचा समावेश केल्यास अनेक आजारांना दूर ठेवणे शक्य होते. शारीरिक सक्रियता केवळ शारीरिकच नाही तर मानसिक आरोग्यासाठी देखील अत्यावश्यक आहे. योग्य आहारासोबतच नियमित व्यायाम केल्यास शरीराचे सर्व अवयव सुस्थितीत राहतात आणि आजारांपासून संरक्षण मिळते. पोटातील वायू ही समस्या त्रासदायक असली तरी योग्य आहार, जीवनशैलीत बदल आणि घरगुती उपायांच्या मदतीने ती नियंत्रित करणे शक्य आहे. नियमित व्यायाम, संतुलित आहार, आणि तणाव कमी करून आपण या समस्येपासून मुक्त होऊ शकता. योग्य उपचार घेतल्यास आरोग्यपूर्ण जीवन जगणे सहज शक्य आहे.
